Zertteý nysanasy – saıası tutqyndar

Qaraǵandydaǵy «Bolashaq» ýnı­versıtetiniń HH ǵasyrdaǵy jappaı saıası qýǵyn-súrgin ta­rı­hyn zertteıtin ǵylymı-zert­teý jáne tarıhı-aǵartý ortaly­ǵy birneshe jyldan beri aımaq­tyq ári ǵalamdyq sıpattaǵy ta­rıhı-quqyqtyq taqyryptardy keń aýqymda zertteýmen aınaly­syp keledi.

Ortalyqtyń qol jetkizgen nátıjeleri retinde «Qarlag tarıhy» jobasy bo­ıyn­sha josparlanǵan 15 tomdyq eńbektiń 2010 jyly qazaq, orys, aǵylshyn tilderinde basylyp shyqqan 5 kitaby jaryq kór­ge­nin aıtýǵa bolady. Bul eńbek­ter­diń alǵashqy úsh tomynda Qarlag tutqyndarynyń estelikteri, tórtinshi tomynda Qarlag tutqyndarynyń kórkem shyǵar­malary, besinshi tomynda 1954 jyly Keńgirde oryn alǵan tut­qyndar kóterilisiniń tarıhy qamtylǵan.

Qaraǵandy oblysynda bol­ǵan japon áskerı tutqyndary tarıhynyń keshendi túrde zerttelýin jáne keń aýqymdy mura­ǵattyq materıaldardy alǵash ret ǵylymı aınalymǵa qosýdy maqsat etken bul jolǵy eńbek ortalyqtyń japon áskerı tut­qyndarynyń tarıhyna arnalǵan taǵy bir jobanyń nátıjesi ekenin aıta ketken jón. Japon áskerı tutqyndary­nyń kezinde Qara­ǵan­dy obly­syna áke­lin­geni tarıhtan málim. Olar munda áskerı tutqyndarǵa ar­nalǵan №37 (Bal­qash), №39 (Jezqazǵan) jáne №99 (Qaraǵan­dy) lagerlerde us­talǵan. Olar aı­maqta keń qanat jaı­ǵan óner­kásiptik jáne azamat­tyq qurylys­tar­ǵa ju­myldyrylyp, kó­mir ón­dirý, mys qorytý óndi­risterinde jumys istedi. Osy jaǵdaıdy eskergen ortalyq qyz­met­­kerleri Más­keý, Qaraǵandy jáne Jez­qaz­ǵan qala­laryndaǵy muraǵattarda saqtal­ǵan tarıhı derekterdi jı­nastyra kele, olardy alǵash ret ǵylymı aınalymǵa engize oty­ryp, Qara­ǵandy oblysynda bol­ǵan áskerı tutqyndar tarıhynyń az zerttelgen tusyna basa nazar aýdardy. Kitaptaǵy materıaldar men qujattar tutqyndardyń tur­mys­­tyq jaǵdaılarynyń shekten tys qatal bolǵandyǵyn kórsete­di.

Av­torlardyń oı-tujyrym­daryn naq­tylaý maqsatynda ki­taptyń sońyn­da qosymsha retinde zertteý taqy­rybyna baıla­nysty tanymdyq materıaldar da engizilgen. – Kitapta japon tutqyndary­nyń sany, olardy ustaý jaǵdaıy, azyq-túlikpen qamtamasyz etilýi, medısınalyq-sanıtarlyq qyzmet­ter­diń sapasy, tutqyndar arasyndaǵy juqpaly aýrýlardyń túrleri men ólim-jitim sany, istegen jumystarynyń negizgi sıpa­ty men aýqymy, repatrıasııa úrdisi syndy ózekti ta­qyryptar qamtyldy, – deıdi jo­ba avtory, zań ǵylym­dary­nyń doktory, professor, «Bola­shaq» ýnıver­sıtetiniń rektory Nurlan Dýlatbekov. Atalmysh eńbektiń tusaý­ke­ser rásiminde Ja­ponııanyń Qa­zaqstandaǵy Tótenshe jáne óki­letti elshisi Iýdzo Haradaǵa osy kitaptyń bir danasy syıǵa tar­tyldy. Bul eńbek Japonııadaǵy alapat zilzala oryn alǵan tusta jaryqqa shyqqan. Sondyqtan «Bo­la­shaq» ýnıversıteti saty­lym­nan túsken qarjyny tabı­ǵat apatynan zardap shekken adamdarǵa kómek retinde arnaıy qorǵa aýdarmaq.

Maıgúl SULTAN,

L.N.Gýmılev atyndaǵy EUÝ stýdenti.