Sheraǵanyń qaryndasy shertken syr

Bir anadan týyp, bir taǵdyrdy bólisken baýyrdyń qashanda jóni bólek. Birge ósken kezeńniń erekshe esteligi umytylmaıdy, barlyq sátteri sanańda saırap turady. Shyndyqtyń jebesi Sheraǵanyń týǵan qaryndasy Qurmash Murtazaqyzynyń shańyraǵyna sálem bere barǵanymyzda, ol kisi baýyrǵa degen qımastyq sezimin bildirip, erekshe tolǵanyspen ótken kúnderden estelik aıtty. Ásirese, Murtaza áýletine degen Baýyrjan Momyshulynyń qamqorlyǵyn, Sheraǵańa degen aǵalyq yqylasyn tebirene jetkizdi. El ishinde jıi aıtyla bermeıtin áńgimelerdi Qurmash apa áńgimelegende tolqymaý, tebirenbeý múmkin emes edi. «Ákemiz Murtazany baı-qulaqtyń balasy dep ustap áketti. Ol kisini kózi kórgender ákemizden kezinde aýyl bolyp aqyl surap otyrǵandaryn jıi aıtyp júretin. Ákeıdi bir ret emes, birneshe ret qamaǵan. Bul jaıly kóp aıtylmaıdy. Baıaǵy sol aýyldyń sholaq belsendileri baıdyń balasy dep tynyshtyq bermedi ǵoı. Eń sońǵy ret bul iske Baýyrjan Momyshuly aralasyp, ákemizdi túrmeden shyǵaryp alǵan eken. Baýkeńniń bul azamattyǵyn Murtaza áýleti eshqashan umytpaıdy. Al, ákemiz odan keıin qaıta ustalyp, sol ketkennen mol ketti. Ol kezde aǵam Sherhan bes jasta, men úsh jastamyn, al inim Batyrhan bir jarym jasta bolatyn», dep qarııa taýqymetke toly taǵdyr jolyn eske aldy.

Sherhan Murtaza «Aı men Aısha» kitabynda beınetke toly balalyq shaǵy týraly tolǵaıdy. Ákesi Murtazany saǵynyshpen eske alady. Aısha ananyń keshken azabyn sýretteıdi. Alaıda, biz osy ýaqytqa deıin aıtylmaǵan Baýyrjan Momyshulynyń bul erlik isin Qurmash apanyń aýzynan estidik. Qurmash apa óziniń áńgimesinde balalyq shaqtaǵy keshken qıyndyqtary men kórgen beınetin ónege órnekterimen áńgimelep berdi. «Aýyldyń sholaq belsendileri bizge kún kórsetpedi. Sheshemiz kún shyqqannan tún batqansha kolhozda jumys istedi. Sonda belsendiler eńbekaqyǵa bir túıir dán de bergen emes. Úıimizde ne tamaq, ne otyn joq. Sodan naǵashylarymyz bizdi Jambyl qalasynyń irgesindegi Bektóbe degen aýylǵa kóshirip áketti. Sherhan qalada ınternatta oqyp júrdi. Men joqshylyqtyń kesirinen birinshi klasty da oqı almadym. Sheshem qaladan jún ákelip ıiredi. Men ony tútip beremin. Sony satyp, aqshasyna bir bólke qara nan alsaq, et jegendeı bolatynbyz. Osylaı kún kórdik. Sheshemniń sińlisi qaıtys bolǵanda, biz qaıtadan aýylǵa kóshtik», dep áńgimesin jalǵady Qurmash apa. Búginde seksenniń besine kelip otyrǵan qarııanyń mańdaıyndaǵy ájim ótken kúnderdiń esteligindeı bolsa, janaryndaǵy jas sol ýaqytta jazyqsyz japa shekken adamdardyń júrek jasyndaı edi.

Esti azamattyń esinde taǵdyrdyń túrli tańbalary saqtalady. Adam boıyndaǵy ıman, adamgershilik, kisilik deıtin uly qasıetterdi kóre bilgen, ómirinde sony ónege etken jannyń da ónegesi taýsylmaq emes. Kisiniń kisiligin kórse de, adamnyń alasyn tanysa da minez deıtin myqtylyǵynan taımaǵan, qanmen kelgen qasıetin joǵaltpaǵan Qurmash Murtazaqyzy sol bir qıyn kezeńde jaqsylyǵyn aıamaǵan adamdar týraly da aıtyp berdi. «Eseıgen shaǵynda Sherhan Máskeýge oqýǵa ketetin boldy. Bizde bere qoıatyn eshteńe joq. Sonda aýyldyń jaqsy adamdary Sherhannyń jolyna dep aqsha jınap bergenderi esimde. Demalys saıyn kelgende de eldiń adamdary jolyna qarajat jınap berip turdy. О́zi de Máskeýde júrgende kún kórý úshin poıyzdan júk túsirip aqsha tabady eken. Jaryqtyq, ózin-ózi asyrap oqydy ǵoı. Al, men aýylda qaldym. Jetinshi klasty áreń bitirdim. Kolhozda jıyrma jasyma deıin bıdaı jınap, shómele salyp júrdim. Sheshem Aısha da osy kezde aýrý bolyp qaldy. Ol kisi de talaı qıyndyqty kórdi ǵoı. Tipti bala kúnimizde sholaq belsendilerdiń sheshemizdiń shashynan súıregenin de kórdik. Bári de baıaǵy baıdyń urpaǵynyń otbasy degen jala. Al biz baılyqtyń shetin de kórgen joqpyz. Tek «Zınger» degen tigin mashınasyn sheshem ár jerge tyǵyp júrip saqtap qalypty. Sonymen eldiń kıimin jamap, tigip kún kórip júrdik», dep Qurmash apa bolmaǵan balalyq shaǵynan estelik aıtty. «Ákemizdiń jaınamazyn shulǵaý qylamyz dep alyp ketken úmitsiz, qaıyrymsyz adamdardy da kórdik. Jaqsy jandardy da kórdik. Biraq, taǵdyrǵa renish aıtýǵa bolmaıdy eken. Qudaıǵa shúkir, Sherhan baýyrym azamat boldy. El tanyǵan jazýshy atandy. Bul da Qudaıdyń nesibesi ǵoı. Baýyrjan Momyshulynyń bir jaqsylyǵyn joǵaryda aıttym. Sherhan Márııa jeńgemizben úılengende de ol kisini Baýyrjan aǵanyń Almatydaǵy shańyraǵyna túsirgen. Aýylda jaǵdaı joq. Ekeýi páter alǵansha, biraz jyl sol úıde turdy. Keıinnen baspanaly bolǵan soń ǵana bólek shyqty. Aısha anam Sherhannyń atyn ataǵan emes. Sherhan da bala bolyp oǵan erkelegenin kórmeppin. Tek dastarhan ústinde anamyzdyń qolynan ustap, meıirlene kúlip qatty qysyp-qysyp qoıatyn. Bálkim bul, «Biz úshin talaı qıyndyqty kórdiń ǵoı» degeni shyǵar», dep sózin túıindedi Qurmash Murtazaqyzy.

Keshegi jetim Sherhan, jalǵyz Sherhan búginde ult rýhanııatynyń altyn dińgegine aınaldy. Qurmash apa da aǵasyn maqtanysh tutady. «Bireýge qaıratker, bireýge baýyr Sherhan edi ǵoı bul. Endi aǵamnyń aty óshpese eken dep tileımin. Kezinde ózi týǵan Talapty aýylyna mektep, meshit, jol salýǵa yqpal etip edi. Endi kózi ketken soń izdeýsiz qalmaı, bir kóshege, ne bir mektepke Sherhan Murtaza atyn berse ǵoı dep oılaımyn. Tipti aýylǵa atyn berse de jarasady ǵoı», degen Qurmash apa ómirdiń qarapaıym qaǵıdasy qashanda jaqsylyqtan úmit úzbeý kerektigin, adam tirshilikte kimge ne istese, sony kóretinin aıtty. О́mirde kórgeni men túıgeni kóp qarııanyń ár sózi bizdi oı aǵynyna qaraı jeteleı berdi...

Hamıt ESAMAN,

«Egemen Qazagstan»

Jambyl oblysy

Sýrette: Batyrhan, Sherhan, Qurmash Murtaza áýleti