Sıfrlandyrý – jastarǵa jańa múmkindik

Qazaqstan • 14 Aqpan, 2019

Sıfrlandyrý – jastarǵa jańa múmkindik

300 ret kórsetildi

2019 jyldyń «Jastar jyly» bolyp jarııalanýyn «Tehnologııalyq, ekonomıkalyq jáne áleýmettik shapshań da tereń ózgerister dáýiri» dep atap ótken Memleket basshysynyń tórtinshi ónerkásiptik revolıýsııa dáýirindegi jańa talaptarǵa daıyn bolý qajettigi jónindegi tapsyrmasyn jaýapkershilikpen qabyldaǵan jas ǵalymdar otandyq ǵylymda tyń jańalyqtar ákelýge tyrysýda.

Álemniń kóptegen elindegideı Qazaqstanda da sıfrlandyrý kezeńi bastalyp ketti. Osy jyldyń «Jastar jyly» dep jarııalanýy IT salasyndaǵy jastarǵa senim artty deýge negiz kóp. Onyń ishinde aqparattyq jáne esepteýish tehnologııalar ınstıtýtynda (AETI) eńbek etip júrgen jastar erekshe serpilip, ǵylymı izdenisterge yntalary arta túskendeı. Instıtýt jastary ózderiniń IT salasyndaǵy izdenisterin ǵylymı jobalar talaptaryna sáıkestendirip, semınarlarǵa usynýda. Osy tusta jas ǵalymdardyń jetistigin aıta ketkendi jón kórip otyrmyz. Talǵat Islamǵojaev kópshilikke qyzmet kórsetýge arnalǵan robottyq júıelerdiń 3 túrin jobalap tutynýshylarǵa usynsa, jańǵyrmaly energııa kózderi boıynsha jańa jobalar daıyndaýda Salaýat Daýylbaev, О́mirlan Áýelbekov, Murat Kúnelbaev, Nazbek Kataev sııaqty jastar sıfrly basqarymdy jańa energetıkalyq júıeler jasaýdy qolǵa alýda. Al Rýstam Musabaevtyń jetekshiligindegi jastar jeke tulǵanyń qoǵamdaǵy damýy, elimizdiń qaýipsizdigi jáne áleýmettik turaqtylyǵy sııaqty máselelerge negiz bolatyn áleýmettik quny bar jobany júzege asyrýda jetistikterge jetýde.

Búginde ınstıtýt quramynyń 60 paıyzy jas ǵalymdardan jasaqtalǵan. Jastardyń ǵylymı jumysynyń, shyǵarmashylyǵynyń, sondaı-aq laýazymynyń ósýine tolyq jaǵdaı bar. Instıtýt jastary aldyńǵy qatarly sheteldik ýnıversıtetterde ǵylymı taǵylymdamalardan óte alady. Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ men AETI arasyndaǵy bilim alý baǵdarlamasy boıynsha ınstıtýt jastaryna PhD doktory dárejesin alý da jolǵa qoıylǵan. Al ınstıtýttyń 9 ǵylymı qyzmetkeriniń nesıeleý baǵdarlamasy aıasynda jeńildikpen baspanaly bolýy jastardyń ǵylymǵa degen qulshynysyn arttyra túskeni anyq.

Elimizde aqparattyq tehnologııalar salasyndaǵy birden-bir mamandandyrylǵan beıindi ǵylymı uıym retinde ınstıtýt quramynda ártúrli ǵylymı baǵyttar boıynsha aqparattyq qaýipsizdik, matematıkalyq jáne kompıýterlik modeldeý, beınelerdi taný jáne sheshimder qabyldaý, matematıkalyq kıbernetıka jáne esepteýish tehnologııalar, aqparattyq jáne telekommýnıkasııalyq qyzmet kórsetý, ınnovasııalyq jáne smart-tehnologııalar, 13 zerthana jumys isteıdi. «Robototehnıkalyq júıeler jáne mashınalyq kórý» jobasy sheńberinde kedergilerdi aınalyp ótý úshin mobıldik robot, oqý-jattyǵý maqsattary úshin mobıldik platforma, vıdeokamerasy bar geksokopter, barlaýshy robot-tank, mobıldi mınırobot, bıonıkalyq qol, FarmBot robot-baǵban ázirlemeleri daıyndaldy.

Instıtýt ǵalymdary robototehnıkalyq júıelerdi basqarý úshin málimetterdi symsyz tasymaldaý jáne «bulttyq esepteýler» tehnologııalaryn damytýda. Bul modelderdiń kópshiligi KADEX-2016, 2018, «Qaısar-2016», «Aıbyn-2016» arnaıy kórmelerinde synaqtan ótti.

Sondaı-aq qazaq tilin aqparattyq júıelerge ıntegrasııalaý boıynsha mátindik aqparattardy avtomatty jınaý, saraptaý jáne tildi anyqtaý, taný úshin baǵdarlamalyq keshender ázirlendi. Jas ǵalymdar «Qazaqstan halqy» ınteraktıvti kartasyn jasap shyqty.

Ujymnyń zııatkerlik áleýetiniń qarjylyq jáne materıaldyq-tehnıkalyq jaǵynan jetkilikti qamtamasyz etilýi ekonomıkany jáne qoǵamdy sıfrlandyrýǵa tolyq múmkindik beredi.

Maqsat QALIMOLDAEV,

UǴA akademıgi, Aqparattyq jáne esepteýish

tehnologııalar ınstıtýtynyń bas dırektory

Kúnniń mańyzdy jáne ózekti jańalyqtaryn «Egemen Qazaqstan» telegram kanalynan oqyńyz