«Ushqynnan» «Egemen Qazaqstanǵa» deıingi bir ǵasyr

Almatyda Ulttyq kitaphana jáne Qazaq Ulttyq agrarlyq ýnıversıtetiniń uıymdastyrýymen ótken «Ushqynnan» «Egemen Qazaqstanǵa» deıin» respýblıkalyq ǵylymı-tájirıbelik konferensııada el tarıhynyń jarqyn betteriniń kýási, tuǵyrly Táýelsizdigimizdiń aıshyqty belgisindeı bolǵan basylymǵa qatysty ǵylymı zertteýleri, tolymdy estelikterimen bólisken ardager jýrnalıster, ǵalymdar pikirleri shejireli derektermen tolyqty.  

Ulttyq kitaphana dırektorynyń orynbasary Baqytjamal Qaıyrbekqyzy atap ótkendeı, búginde kitaphananyń baspasóz qorynda túpnusqasy jáne sıfrlyq júıege kóshirilgen gazettiń 1920 jyldan bergi nómirleri saqtalǵan. Ári osy tarıhı basylymdar negizinde uıymdastyrylǵan kórme jyl boıy oqyrmandar nazarynda bolady.

Konferensııany júrgizgen tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor Svetlana Smaǵulova elimizdiń baspasóz keńistiginde aıshyqty orny bar, «Ushqynnan»  «Egemen Qazaqstanǵa» deıingi jyldardaǵy basylymnyń tarıhyna qysqasha sholý jasap ótti.

«Memleket basshysynyń ózi elimizdiń bas gazeti dep atap ótken «Egemen Qazaqstan» jahandaný zamanynda da óz qalpyn saqtap, el údesinen shyǵyp keledi. Búginde tarıhy ǵylymı turǵydaǵy zertteýlerge arqaý bolǵandyǵy gazettiń el tarıhyndaǵy róli men mańyzyn ańǵartqandaı. Eki júz myńǵa jýyq taralymmen shyǵatyn «Egemen Qazaqstan» gazeti sıfrlandyrý kezeńiniń de jańashyldyqtaryn ıgergen, zamanýı sıpatqa kóshken aqparat kózi retinde oqyrman údesinen shyǵýda» dep atap ótken «Egemen Qazaqstan» respýblıkalyq gazeti» AQ Basqarma tóraǵasynyń orynbasary Erbolat Qamen gazettiń marketıngtik damý baǵyty, óndiristik tájirıbesi, jarnama baǵytyndaǵy nátıjelerine toqtaldy. Basylymdaǵy jańashyldyqtar, menedjmenttegi jetistikteri aldaǵy ýaqytta kóptegen ǵylymı negizdi sharaǵa arqaý bolatyndyǵyn jetkizdi. Sonymen birge uıymdastyrýshylarǵa zor alǵysyn bildirip, kitaphana qoryna gazet tarıhymen baılanysty kitaptardy syıǵa tartty.

Kelesi kezekte sóz alǵan gazet ardageri, jazýshy Sarbas Aqtaev aǵamyz el gazetindegi shyǵarmashylyq sátterimen bólisti. Eńbek jolynyń on jeti jylyn el gazetiniń damýyna arnaǵan qalamger «Sonaý 1956 jyldyń jeltoqsanynda gazette qaraǵandylyq stýdent Aqtaevtyń «Aqkól» degen óleńi shyqty. Sodan bergi meniń búkil ǵumyrym osy gazetpen etene egiz. Keıin muǵalim, odan keıingi jyldarda oblystyq gazetterde jumys istep, 1973 jyly gazet bas redaktorynyń ıdeologııa jónindegi orynbasary bolyp keldim.  Elimizdiń baspasóz salasyna kóptegen shákirt daıarlap, gazettiń kúndelikti tynys-tirshiligin kóz aldymnan ótkizdim» dep gazet ómirindegi qyzyǵy men qıynshylyǵy qatar órilgen jyldar týraly baıandady.

Al alpys jylǵa jýyq jýrnalıstik qyzmetin gazet tarıhymen baılanystyrǵan Qazaqstannyń qurmetti jýrnalısi Mamadııar Jaqyp  «Osy jyldardy bas basylymynyń bastan keshken talaı tarıhyna kýálik ete alamyn. Gazet tarıhyna úńilgende oıǵa nebir jaısańdar, ujymnyń berekesindeı bolǵan aǵaılar men apaılar oralady... «Egemenniń» tarıhyna úńilseń, gazet tizginin ustaǵandardyń ózindik erekshelikteri bar. Solardyń jıyntyq beınesin jasasań, kóz aldyńa tulǵalar elesteıdi...Smaǵul Sádýaqasov, Muhtar Áýezov, Beıimbet Maılın, Sáken Seıfýllın, Turar Rysqulov, Oraz Jandosov, Oraz Isaev, Ǵabıt Músirepov, Janaıdar Sádýaqasov... Keıingiler solardyń jalǵasyndaı» degen esteligimen bólisse, gazettegi eńbek jolyn jas jýrnalısten bastap, búginde ózin «áje» jýrnalıspin deıtin Gúlzeınep Sádirqyzy basylym betinde jaryq kórgen kókeıkesti máseleler, jarqyn oqıǵaly jyldardy eske alyp, ýaqytpen birge jasasyp, táýelsiz elimizdiń aqparat aıdynynda kóshbasshylyq bedel-bederinen aınymaǵan gazet ujymyna quttyqtaý lebizin bildirdi. Al gazet sholýshysy Aınash Esalı gazettegi aldyńǵy býyn aǵalardyń tájirıbesinen ótip, shyńdalǵanyn, búginde qalamy qarymdy jýrnalıst qataryna qosylýynda «Egemendeı» gazettiń orny joǵary ekendigin atap ótti.

Gazet shejiresi ary qaraı ǵylymı mazmundaǵy baıandamalarmen tolyqty. «Eńbekshi qazaq» gazetindegi Alash jarııalanymdary» taqyrybynda baıandama jasaǵan ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ, fılologııa ǵylymynyń kandıdaty, dosent Amanqos Mektep, «Ulttyq biregeılik pen ınternasıonalızm 1930 jyldardaǵy  qazaq baspasózinde» taqyrybynda baıandama jasaǵan fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor Seıdýlla Sadyqov, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor Aıgúl Ismaqova, professor Dosaly Salqynbek, Oryntaı Jubaeva, Raýshan Myrzaqulova, Zadash Dúkenbaeva, Sabıra Imanbaeva, Tolqyn Zamzaeva, Aqnur Oralova, Asqar Shardarbekov, t.b. ǵalymdar men sala mamandary gazettiń qalyptasýy, ulttyq negizdi maqalalardyń jarııalanýyna qatysty ǵylymı-zertteýler men arhıv qujattarynyń  tarıhyna qatysty kóptegen málimetti ortaǵa saldy.

«Egemen Qazaqstan» gazetiniń Almatydaǵy tilshiler qosynynyń jetekshisi Nurǵalı Oraz «Gazettiń ǵasyrlyq tarıhy elimiz úshin qanshalyqty mańyzdy bolsa, oqyrmanyn eldiń qoǵamdyq-saıası tynys-tirshiliginen der kezinde habardar etip otyrǵan búgingi tynysy da sol tarıhı sáttiń bir bólshegindeı» dep atap ótip, kópshilikke gazet ujymy jaıynda habardar ete kele konferensııa qatysýshylaryna jyly lebizin bildirdi.

Is-shara sońynda konferensııa qatysýshylary Ulttyq kitaphana qoryndaǵy «Egemen Qazaqstan» gazetiniń shejiresimen baılanysty kórmeni tamashalady.

Elvıra SERIKQYZY,

«Egemen Qazaqstan»

ALMATY