О́rkenıetti elderde ańshylyq sharýashylyǵy áldeqashan jolǵa qoıylǵan. Aıtalyq ańshylyq týrızm kórkeıgen Kanadada osy saladan jylma-jyl 12 mlrd dollar tabys túsip, sonyń 6 mlrd dollary memleket qazynasyna quıylady. Bul segment arqyly «úıeńki japyraqty» elde 30 myńnan astam adam jumyspen qamtylyp, tabysyn eselep júr.

Aýyldy damytýdyń joly
AQSh-ta bul saladaǵy jyldyq kiris aınalymy – 110-115 mlrd dollar. О́kinishke qaraı, Qazaqstanda bul sala kenje qalǵan. Otandyq ańshylar oljaly bolmaq túgili, ákimshilik kedergilerden attap basa almaı júrgenderine qapaly. Bul kásipti qolǵa almaıynsha, qazaq jerindegi ań-qustar Qyzyl kitaptyń tizimin tolyqtyra beredi, deıdi salalyq qaýymdastyq ókilderi. Oǵan brakonerlerdiń ań-qusty qynadaı qyrýy dálel.
Ańshylyq óner qazaqqa jat emes. At baptap, tazy júgirtip, qus salǵan halyq úshin ańshylyqtyń máni zor. Bul adam men tabıǵattyń úndestikte ǵumyr keshýiniń aıryqsha formasy. Osy arqyly kóshpendiler tirshilikke qajetin taýyp, jaýyngerlikke mashyqtanǵan. Alaıda búgingi ańshylyqta onyń izi de qalmaǵandaı. Osydan 10-15 jyl buryn elimizdiń janýarlar álemi alýan túrli ań-qustarmen erekshelenetin. Qazaqstan tabıǵatynyń qaıtalanbas kórkiniń bir syry osynda jatqan edi. Biraq aqsha tabýdyń joly osy eken dep brakonerler baǵaly ańdardy birinen soń birin qyra bastady. О́kinishtisi sol, qazir brakonerlikpen kúres tabıǵat saqshylarynyń basty problemasyna aınaldy.
Atalǵan máseleden shyǵýdyń amaly retinde memleket kezinde jekemenshik ańshylyq sharýashylyqtardy damytýdy qolǵa alǵan-dy. Osylaısha qorǵalatyn tabıǵı aýmaqtardyń qaýipsizdigin qamtý qareketine kóshti.
«Bul sala maǵan jaqsy tanys. О́ıtkeni qarapaıym ańshylyqtan bastap, ań-qus sharýashylyǵymen tyǵyz aınalysqan adammyn. Qazaq halqynyń ómirinde ańshylyqtyń alar orny bólek. Nege deseńiz, bizdiń babalarymyz ańshylyqty bıik óner deńgeıine kóterdi. Saıysqa túsip, ulttyq meıramdardy atap ótken. Qazir memlekettiń úlken aýmaqty úzdiksiz kúzetip otyrýy múmkin emes jumys. Sondyqtan jeke ańshylyq sharýashylyǵyn damytý týraly sheshim qabyldandy. Eger eýropalyq tájirıbege súıenetin bolsaq, jabaıy ań-qusty ósirýdi mıllıardtaǵan dollar tabys ákeletin týrızmniń jeke tarmaǵy retinde qarastyrý kerek. Osy arqyly jabaıy janýarlardyń et óndirisin damytyp, brakonerlikti qysqartýǵa bolady. Qazaqstanda shekti lımıt jylyna 10-100 buǵyny qurasa, Kanada,Chehııa jáne Jańa Zelandııada bul kórsetkish áldeqaıda joǵary. Eń bastysy, ańshylyq sharýashylyq aýyldarda jumys oryndaryn qurýǵa jol ashady. О́zderińiz biletindeı, búginde Qazaqstanda kóptegen aýyl joıylýdyń az-aq aldynda tur. Jumyssyzdyq beleń aldy, kóship jatqan halyqta esep joq. Qazir ýrbandalý úrdisi qarqyndy júrip jatyr. Bul Qazaqstan úshin qaýipti qubylys. Máselen, iri qalalarda onsyz da jumyssyz júrgenderdiń qatary az emes. Onyń ústine aýyl halqy qosylyp, jaǵdaıdy qıyndatýda. Búgingi tańda qaladaǵy kúzetshiler, taksı júrgizýshileri, tutastaı alǵanda qyzmet kórsetý salasynda eńbek etip júrgenderdiń basym bóligi aýyldan kóship kelgender. Olardyń 70 paıyzy nesıe alyp kúneltip júrgeni barshaǵa málim. Sondyqtan aýylda ańshylyq kásipti damytý oryndy bolar edi», degen oıymen bólisti uzaq jyldar ańshylyq sharýashylyǵymen aınalysqan Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi Serikbek Dáýkeı.
Zańdy jetildirý kerek
«Qansonar» ańshylar qoǵamdyq birlestigi Qostanaı óńirindegi ókildiginiń jetekshisi Anatolıı Kovalenkonyń pikirinshe, máseleniń mánisi zańdyq normanyń shıkiliginde jatsa kerek. Elimizde ańshylyq sharýashylyqty júrgizýge baılanysty Úkimet bekitken arnaıy qaýly bar. Soǵan sáıkes, kez kelgen ańshylyq sharýashylyq sýbektisinde ózine tıesili aýmaǵynyń kólemine, sondaı-aq sanatyna qaraı qoryqshylar bolýy tıis. Gáptiń bári osynda deıdi kánigi ańshy. Mysaly, búginde Qostanaı óńirinde 22 tabıǵat paıdalanýshy bolsa, atalǵan aımaqta resmı bekitilgen qoryqshy sany – 452. Shartty túrde olardyń jalaqysyn 60 myń teńgege baǵalasaq, bir aıda – 26 mln teńge, al jylyna 300 mln teńgeden asa qarajat jumsalady. Onyń ústine tehnıka jáne basqa da kerek-jaraqty esepke alǵanda, tek bir jyldyń ózinde qoryqshylardy qamtamasyz etýge jarty mlrd teńgeden asa qarajat qajet. Bul aqylǵa qonymsyz deıdi teriskeıdiń turǵyny. Sebebi tabıǵat paıdalanýshylarynda mundaı kólemdi aqsha joq. Alaıda sharýashylyq ıeleri osy talapqa kónýge májbúr. Barlyq kiltıpan osy buıryqta jatyr degen birlestik jetekshisi ony qaıta qarastyrǵan jón dep esepteıdi.
– Qostanaı aımaǵynda ańshylyq sharýashylyqty júrgizýge 16 mln gektar jer telimi qarastyrylǵan. Osy aýmaqtyń qaýipsizdigin qamtý úshin 452 qoryqshy kerek. Bul paradoks. Nege? Qoryqshy belgilengen 8 saǵatynda jumys istep shyǵady. Al brakonerler táýlik boıy júredi. Sondyqtan bul talap brakonerlikti aýyzdyqtaýǵa kómektesedi degenge sený qıyn. Osy rette basqa tetikterdi oılastyrǵan durys. Kórshiles Reseı elin alyp qaraıyq. Ol jaqtaǵy ańshylyq sharýashylyqtar qansha qoryqshy qajet bolsa, sonsha ustaıdy. Bul oraıda ańshylyqqa qatysty barlyq máseleni salalyq sharýashylyqtarǵa bergen tıimdi. Iаǵnı, jergilikti ózin ózi basqarý fýnksııasyn engizgen artyq bolmaıdy, – dedi A.Kovalenko.
Joǵaryda aıtylǵan ýájdi tıisti vedomstvo da joqqa shyǵarmaıdy. Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi Orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi komıtetiniń tóraǵasy Ashat Qaınarbekovtiń sózine súıensek, jyldan-jylǵa ańshylyqtan túsetin tabys azaıyp keledi. Sharýanyń shatqaıaqtaýyna qarajat jetispeýshiligi men zańnamalyq tetiktiń álsizdigi sebep ekenin alǵa tartty komıtet tóraǵasy.
– Qazir elimizde 860-tan astam ańshylyq sharýashylyq bar. 2019 jyly olardy damytýǵa 3 mlrd teńgeden astam qarajat jumsaldy. Byltyr ań aýlaý maýsymynda respýblıka boıynsha 187 myń ańshy tirkeldi. Onyń ishinde 429 ańshy sheteldik. Qordalanǵan máselelerdi sheshý boıynsha jáne jalpy ańshylyq sharýashylyǵyn damytý maqsatynda qoǵamdyq uıymdarmen birlesip, osy salanyń strategııasy ázirlenýde. Atalǵan qujat bıyl mamyrǵa deıin daıyndalyp, bekitiledi dep josparlanyp otyr. Keler aıdyń ortasynda onyń jobasy ańshylyq qaýymdastyqtarǵa usynylady, – dedi vedomstvo basshysy.
Qaldyq qaǵıdasy men qarjylandyrý – ańshylyq kásiptegi seńniń qozǵalmaýyna taǵy bir sebep. Bul Parlament depýtattarynyń pikiri. Májilis depýtaty Roman Kım aýyl sharýashylyǵyna sýbsıdııa retinde 300 mlrd-tan astam teńge bólinse, sonyń 10 paıyzyn ańshylyq jáne orman sharýashylyǵyna berýge usynys jasady. Eýropany mysalǵa keltirgen depýtat, kári qurlyqta tek ańshylyqtyń ózinde mal sharýashylyǵymen para-par et óndirisi jolǵa qoıylǵanyn aıtty. Máselen, elimizde 200 myń tonna qus etiniń teń jartysy ımportqa tıesili. Al bul olqylyqtyń ornyn qyrǵaýyl syndy dala qustaryn ósirý arqyly toltyrýǵa bolar edi. Mine, osyndaı máseleler ańshylyq qojalyqtardyń rólin arttyra túsedi.
Halyqaralyq áıelder kúnine oraı gala-konsert ótti
О́ner • Búgin, 09:01
10 oblysta aýa raıyna baılanysty eskertý jarııalandy
Aımaqtar • Keshe
Qostanaı oblysynyń ákimi 100 jastan asqan ájelerdi quttyqtady
Aımaqtar • Keshe
Mańǵystaýda stomatologııalyq klınıkaǵa shabýyl jasady
Aımaqtar • Keshe
Qazaqstannyń qaı aımaqtarynda joldar ashyldy
Aımaqtar • Keshe
Elordalyq sportshylar qarttar úıindegi analardy quttyqtady
Aımaqtar • Keshe
Shymkentte tártip buzǵan qoǵamdyq tamaqtaný oryndary anyqtaldy
Aımaqtar • Keshe
Atyraýda shaǵyn nesıe keńsesinen 400 myń teńgeni tonap ketti
Aımaqtar • Keshe
Nur-Sultanda kópbalaly analardyń 5 qabattan qulaǵany ras pa?
Aımaqtar • Keshe
Qyzylordada 1000 otbasyǵa azyq-túlik sebeti taratyldy
Aımaqtar • Keshe
Atyraýlyq oqýshy AQSh ýnıversıtetiniń grantyn ıelendi
Aımaqtar • Keshe
Shetelden 307 azamat PTR anyqtamasyz ushyp keldi
Qazaqstan • Keshe
Sport • Keshe
Qostanaı qazaq teatry kórermenderimen qaıta qaýyshty
Aımaqtar • Keshe
Jansaı Smaǵulov kúmis medaldi ıelendi
Sport • Keshe
Pnevmonııanyń 52 jáne 3 ólim jaǵdaıy tirkeldi
Qazaqstan • Keshe
Elimizde 568 adam koronavırýstan jazylyp shyqty
Koronavırýs • Keshe
Elimizde bir táýlikte qansha adam vırýs juqtyrdy
Koronavırýs • Keshe
Sport • 06 Naýryz, 2021
Elimizde alǵash ret «Domalaq ana» operasy sahnalandy
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
ShQO aýmaǵynda shekteý sharalary 20 naýryzǵa deıin uzartyldy
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Nur-Sultanda 2000 myńnan astam otbasyǵa azyq-túlik sebeti tabystalady
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
SQO polısııasynda 374 qyz-kelinshek qyzmet atqarady
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Qostanaılyq «Tobyl» Qazaqstan sýperkýbogyn jeńip aldy
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Qazaqstandyq short-trekshiler álem chempıonatynda jartylaı fınalǵa shyqty
Sport • 06 Naýryz, 2021
Almatynyń ortasyndaǵy kóshe opyrylyp qaldy
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Elorda bazarlarynda jumys isteıtin áıelderge eriktiler 600 gúl taratady
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Teńiz kenishindegi bes avtobýs órtiniń sebebi anyqtaldy
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Boksshylar ázirge tórt qola aldy, taǵy ekeýi fınalda
Sport • 06 Naýryz, 2021
Taraz qalasynda 135 otbasy baspanaly boldy
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Jansaı Smaǵulov júldege talasady
Sport • 06 Naýryz, 2021
Almatynyń bas sanıtary Jandarbek Bekshın jańa qaýlyǵa qol qoıdy
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Ekologııa mınıstrligi Qaraǵandydaǵy arystan jóninde pikir bildirdi
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
8 naýryz kúni hokkeıden balalar týrnıri ótedi
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Elordanyń Dostyq úıinde 8 naýryzǵa oraı qaıyrymdylyq aksııasy ótti
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Sport • 06 Naýryz, 2021
Oraldyq magıstranttar qazaq ádebıetin oqıdy
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Álem elderindegi koronavırýsqa qatysty ahýalǵa sholý
Álem • 06 Naýryz, 2021
Qazaqstan men Qyrǵyzstan «Qordaı», «Aq jol» ótkizý beketteriniń ashylýyn talqylady
Qazaqstan • 06 Naýryz, 2021
Qazaqstannyń qaı óńirleri «sary» aımaqta tur
Qazaqstan • 06 Naýryz, 2021
Dımash Qudaıbergenniń jankúıerleri ánshi týraly veb-oıyndar jasady
Álem • 06 Naýryz, 2021
Dzıýdodan Parıjdegi týrnır Qazan qalasyna aýystyryldy
Sport • 06 Naýryz, 2021
Atyraý oblysynda gazdan ýlanǵan tórt adam qaıtys boldy
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Teńiz kenishinde 5 avtobýs otqa orandy
Aımaqtar • 06 Naýryz, 2021
Pnevmonııanyń 42 jáne 2 ólim jaǵdaıy tirkeldi
Qazaqstan • 06 Naýryz, 2021
Qazaqstanda koronavırýstan jazylǵandar sany 200 myńnan asty
Qazaqstan • 06 Naýryz, 2021
О́tken táýlikte 832 adamnyń koronavırýs juqtyrǵany anyqtaldy
Qazaqstan • 06 Naýryz, 2021
Qazaqstan men О́zbekstan medısına salasynda yntymaqtastyqty nyǵaıtady
Medısına • 05 Naýryz, 2021
Almatyda jaýyn-shashyn saldarynan kólikterdi aǵash basyp qaldy
Aımaqtar • 05 Naýryz, 2021
Qazaqstannyń 7 oblysynda aýa raıyna baılanysty eskertý jarııalandy
Aýa raıy • 05 Naýryz, 2021
Kóktemdegi UBT 10-naýryzda bastalady
Bilim • 05 Naýryz, 2021
Úkimette «Nur Otan» partııasynyń saılaýaldy baǵdarlamasyn iske asyrý jónindegi shtabtyń otyrysy ótti
Úkimet • 05 Naýryz, 2021
Almatyda «Jyl qusy-2021» kórmesi bastaldy
О́ner • 05 Naýryz, 2021
Ashyq qosymshasy arqyly tekseriletin JSN málimetteri qaıda jiberiledi
Qoǵam • 05 Naýryz, 2021
Eki-aq tórti bar eken, qalǵanynyń bári bes...
Aımaqtar • 05 Naýryz, 2021
Ár sala úzdikterine qurmet tanytty
Aımaqtar • 05 Naýryz, 2021
Almaty taýlarynda qar kóshkini júredi
Ekologııa • 05 Naýryz, 2021
Jańa maýsymda jergilikti oıynshylarǵa senim artty
Aımaqtar • 05 Naýryz, 2021
AQSh-tyń eki shtatynda betperde taqpaýǵa ruqsat etildi
Álem • 05 Naýryz, 2021
«Qoǵamdyq baqylaý týraly» zań jobasy jarııalandy
Qoǵam • 05 Naýryz, 2021
Aldaǵy 9 naýryzda Bas sanıtardyń jańa qaýlysy kúshine enedi
Medısına • 05 Naýryz, 2021
Atyraýda túrmedegiler týysymen eki táýlikke kezdese alady
Aımaqtar • 05 Naýryz, 2021
Elordalyqtar aqpan aıynda MÁMS-ke 3,2 mlrd teńgeden asa jarna aýdardy
Aımaqtar • 05 Naýryz, 2021
Nurlan Ermekbaev reseılik áriptesi armııa generaly Sergeı Shoıgýmen telefon arqyly sóılesti
Qoǵam • 05 Naýryz, 2021
Aımaqtar • 05 Naýryz, 2021
Bıyl Jańaqorǵan aýdanynan kún elektr stansııasy paıdalanýǵa beriledi
Aımaqtar • 05 Naýryz, 2021
Uqsas jańalyqtar