1 sáýir – KÚLKI KÚNI
Qaıran álippe!..
Toqsan jyl oqyp-toqyp «Álippeni» –
Kózge ystyq, kóńilge toq áripteri.
Toqsan jyl bar qazaqtyń ǵulamasy,
Bilimniń kiltin ashyp dáriptedi.
Aıaqtan sol «Álippe» mataldy da,
Basyna «aqyrzaman» taqaldy da,
Basyna telpek emes, qalpaq kıip,
Ǵaıyptan «saýat ashý» ataldy ma?!
Kúnde bir «reforma» burqyl qaǵyp,
Qaldyq-aý «Álippeniń» jurtyn baǵyp.
Ǵumyry úsh ǵasyrlyq kúlip jatyr,
Orystyń «Býkvary» tyrqyl qaǵyp...

Qaıda barsań qysqartý
Osy bizdiń zamanda,
Qaıda barsań qysqartý,
Qarapaıym adamǵa
Bolmaı jatyr ish tartý.
«Qarjyny biz únemdep,
Saqtaýdamyz» dep jatyr,
Mıllıondy «túgendep»,
Al jemqorlar jep jatyr.
«Quıryǵy jýan dıirmen tartady»
О́ndirisi órlegen,
Jińishkerip kórmegen –
Bir kásiporyn bar edi,
О́zinshe bıik jal edi.
Aıań jorǵa shabysy,
Tarazyly tabysy,
Sol óndiris ornyna
Bir dókeı «ǵashyq» boldy da –
«Bular endi dármensiz» dedi,
«Kúsh-qýaty pármensiz» dedi,
Adamy artyq shtatty,
Bastyǵy bir shal tisqaqty»
Dep, «bankrotqa» shyǵaryp,
Laqtyrdy «buǵalyq».
Teksertip, tergep tartyp aldy,
Jumysshylar tirliksiz qaldy.
Álimjettik jasaǵan,
Tas atty da tasadan,
Sottaspaı-aq jeńip shyqty,
Jeli ońynan turyp jelip shyqty.
Álgi dókeı tym qaltaly eken,
Halyq durys aıtady:
«Quıryǵy jýan dıirmen tartady eken».
Ázirbaıjan QONARBAEV
Mańǵystaý oblysy
Birde...
Belgili jýrnalıst Áshirbek Amankeldi ýnıversıtetti bitirgenderine 20 jyl tolýyna oraı, kýrstastar kezdesýin ótkizýge belsene aralassa kerek. Mundaǵy basty másele aqsha jınaý ekeni belgili. Kýrstastar tizimin jasaǵan Áshekeń birge oqyǵan dosy, belgili jazýshy-jýrnalıst Dıdahmet Áshimhanǵa kelip, mán-jaıdy túsindiripti. Bir sebebi boldy ma, sol keshke barýǵa zaýqy soqpaǵan Dıdaǵań:
– Áshirbek, men sendermen basynda oqyp, sońynda basqa kýrspen bitirdim ǵoı, – dep óziniń qatysýǵa nıeti joqtyǵyn bildiripti.
Qashanda jaýaby daıyn Áshirbek óz kýrstasyna qarap:
– Dıdash, bankettiń basynda otyryp, ortasynda shyǵyp ketesiń ǵoı! – degen eken.
***
Iran Ǵaıyp aǵaıyndarynyń amandyǵyn bilmek bolyp, Qyzylordaǵa ketken saıyn Almatyda bir dosy dúnıeden ótedi eken. Birde Keńshilikten, taǵy birde Jumataıdan aıyrylypty. Osy jaǵdaıdy syrttaı baıqap júrgen dosy Jarasqan bir kezdeskende Iran Ǵaıypqa:
– Seniń aýylǵa ketkeniń – bizge qaýipti. О́ziń bilesiń, eki dosymyzdan aıyryldyq. Senen úlken ótinishim bar. Biraz ýaqytqa deıin Qyzylordaǵa barmaı tura turshy. Meniń qazir júregim aýyryp júr. Álgi anaý she?.. Onyń da búıregi aýyrady. Sál shydaı tur, – deıdi.
Máseleni tez túsine qoıǵan Iranbek ázilge basyp:
– Olaı bolsa, maǵan kezektesip kúnde eki saptyaıaq syra áperip turasyńdar. Osyǵan kelisesińder me? Áıtpese, aýylǵa birjola kóship ketip, bárińdi «qyryp» salamyn, – depti.
Kórgen BILGENOV
ANAÝ-MYNAÝ
(Sahnalyq sketch)
Anaý men mynaý sahnanyń eki jaǵynan bir-birine qarama-qarsy shyǵady. О́zderin bir-birine baıqatpaýǵa tyrysady. Júzderinen jaqtyrmaǵandyq, jek kórý nyshany bilinedi. Bir-birin kórmegensip, buqpantaılap, alysyraqtaǵy mıkrofondarǵa taqap, kezekpe-kezek kúbirlep sóıleı bastaıdy.
Anaý: “Asyǵys kezde saıtandaı sap ete qalǵanyn aıtsańshy. О́zi de bir kók myljyń! Qazir jolyqtyń bar ǵoı, kemi otyz mınýt “tergep zertteıdi”. Bunyń janynda tergeýshiniń ózi teri ılep tentirep qalady. Túý, úrim butaqty, sonaý qyrdaǵy áke-shesheni qazbalap surap, kórmese de úıdegi eshkimmen sharýasy joq bópege deıin baryp, bótelkege úırendi me, mamasynyń mamasyn surap mazasyn almaı ma, – dep, týý, atam zamanǵy ishiniń buzylǵanyn surap mezi qylady... О́te shyqsań ǵoı, erteń-aq: “Anaý bastyq bolǵannan saý ma, kóshede qarsy ushyrasyp edik, tanaýyn kóterip tanymady” degen jel sóz aıtyp jiberetini sózsiz... О́zin sýqanym súımeıdi. Qara qurym qalada kóshe saıyn esendesip, eńiresip jatady. Tanymaıtyny joq. Qashan kórseń balaǵa da, shaǵaǵa da sharq ıilip sálem berip máımóńkelenip jatqany... Taǵy ózi ustasa aırylmaıdy... Osal jerdi biledi. Degenmen, sharýasy myǵym, qara basynyń qamyna kelgende Qarabaıyńa qara kórsetpeıdi...”
Mynaý: “E, Anaý, Álip pe? Kergip qalǵan bireý ózi... Sálemińdi salǵyrt alady. Amandasqanymen hal-jaǵdaı surasqannyń jónin bilmeıdi. Tárbıesi nashar. Kórgensizdiń kók ezýi! Jaqtyrmaı turǵanyn bilsem de burylaıyn. Buryndary anaý sharýany istep bererinde ıilip ıin aǵash, tóselip tósenish bolǵanym bar. Degenmen, amandasýǵa tura ma ózi?”
Anaý: “Otqa janbaıtyn, sýǵa batpaıtynnyń ózi. Pysyqaılyǵy myǵym, keregi de bop qalar... e, kózimiz túıisken sııaqty. Endi burylyp ketý – yńǵaısyz”.
Mynaý: “Kórip qaldy, kóz taıdyrǵanym kórgendik bolmas. Onyń ústine ósýge áli múmkindigi bar dep estigenmin”.
* * *
Anaý: – Oý, Áleke, as-sa-laý-maǵa-leı-kým! Hal-jaǵdaılaryńyz qalaı? Úlken kisiler, úı-ishi, bala-shaǵa , kári-qurtań, shortan, oı, to est, bári-bári aman-esen be?! Bulaı kezdesemin dep kim oılaǵan. О́zińizdi sonadaıdan kórip burylyp keldim. Qalaı, jeńgeı, inishek, aıtpaqshy, álgi buzyqtyń ishi tıylǵan bolar?..
Mynaý: – Aman-esen. О́z jaǵdaı, kelin-bala degendeı. E, ózińdeı inishekterdi kórgende bir jasap qalamyz. Qazir sálem berip, jaǵdaıyńdy suraǵan pendeden artyq jan joq qoı... E, bári baıaǵy kóńil de. Bir-birimizge bólip berip jatqanymyz shamaly, osyndaı esendesip, hal-ahýal surasqanǵa ne jetsin. E, óziń sekildi estııarlar azaıyp bara jatyr emes pe. Amandaspaq túgil, ózińdi ıyǵymen qaǵyp ótip janyndaǵyǵa: “Anaý jańaǵy bizdiń aýyldyń kók ezýi” dep keketip bara jatqanyn talaı kórgenbiz. Oı, órkeniń óssin, ózińdi kórip bir jasap, sálemińdi alyp myń jasap qaldym ǵoı ózi...
Anaý: – E, Áleke, aǵasy bardyń jaǵasy bar degendeı, ózderińizge keziksek, ataly sózderińizdi estisek, biz de bir jasap, mártebemiz ósip máńgirip qalamyz. Toqtap, qol ushyńyzdy bergenińizdiń ózi nege turady. Sizdiń istegen jaqsylyǵyńyzdy kelinińiz kók ezýlenip áli aıtyp otyrady. Qonaq etýdiń reti kelmeı qysylyńqyrap júrgenimiz.
Mynaý: – Oqasy joq, úlkendigimizdi bildirip úı kórsetý bizden. Amandyq bolsa aralasamyz áli... shaqyrysamyz áli... shartpa-shurt bolamyz áli...
Anaý: – Onda jaqsy... habarlasaıyq, jıi-jıi kezdeseıik, retin taýyp suhbattasaıyq, shurqyrasaıyq, qurquldasaıyq.
Mynaý: – Álbette! Qudaı soǵan jetkizsin. Saý bola ǵoı... (Ekeýi kete berip, eki mıkrofonǵa sóıleıdi):
* * *
Anaý: – “Dámesin, kári qaqpas!.. Qaıter eken desem, “qudaı soǵan jetkizsin” deýin, sary saıtan! О́zi amandasýdy úırengen eken. E, bizdi de baǵalaı bastaǵany bolar. Qudaı keziktirgennen saqtasyn. Qyzmeti óse jatsa kóre jatarmyz... Al ázirge mundaı qyzyl kózdi túsimde de kórmeı-aq qoıaıyn” (ketedi).
Mynaý: – “Qyzyl sózdi qyzdyrdy-aı kep. О́zińizdi kórsem mártebemiz ósip, bir jasap qalamyz deıdi-aı... Qonaq qylmaq oıy bar! Tapqan eken aqymaqty! Habarlasqyshyn! Kezdespekshilin! Suhbattasqanda ne aıtpaq eken, á? Kórmegenim sen bolsyn! Bir jerden tesip shyǵyp jatsa kóre jatarmyz... Ázirge seni jelkemniń shuqyry kórsin!.” (Ketedi).
Ersultan MAǴJAN
Almaty oblysy
STÝDENTTIK «SÚR» SО́Z
Bir stýdent tarıh sabaǵynyń emtıhanynan «2» degen baǵa alyp shyǵady. Sonda qasyndaǵy dosy oǵan ursyp jatyr eken:
– Eı, aqymaq, ne degen mısyzsyń?
– Ne boldy?
– Abylaı hannyń týǵan jyly men ólgen jylyn bilmediń be, qaýǵabas? Portretiniń astyna jazyp qoıǵan ǵoı.
– Men bilmedim, portrettiń astyndaǵy sandardy Abylaıhannyń telefon nómiri shyǵar dep oıladym!
* * *
Stýdentterdiń qatarynan besinshi sabaǵy ótip jatady. Bári sharshaǵan. Bir stýdent shydamaı oqytýshyǵa:
– Biz sharshadyq, jibere salsańyz edi, – deıdi.
– Jaraıdy, tek myna qolymdaǵy bor qalaı bitedi, solaı doǵaramyz, – degende, artta otyrǵan bir stýdent.
– Maǵan beresiz be, men ony jeı salaıyn, – degen eken.
* * *
Qarjy ınstıtýtynyń professory sońǵy emtıhanyn tapsyryp jatqan stýdentine:
– Al jigitim, eger seniń basyńa aspannan bútindeı mıllıard dollar top ete qalsa ne ister ediń? – dep qıǵashtaý suraq qoıady.
– Professor myrza, keshirińiz, sol sizdiń basyńyzǵa qulasyn!
– Túsinbedim...
– Ol degenińiz, baqandaı pálen tonna salmaq qoı...
Aýyldyń aıtqyshtary
Eger ótirikten jarys ótkizilse bizdiń Mádibaı aǵamyz bas báıgeden úmitkerlerdiń aldyńǵy qatarynda júrgen bolar edi.
– Baıaǵyda jaılaýda, – dep áńgimesin bastapty ol birde. – Báıbishem «qaraqat, qaraqat» dep qyńqyldap bolmaǵan soń, jıyrma kelilik shelekti bilegime ilip alyp ný jynys ósken shatqalǵa tústim de kettim. Jıdektiń qyzyǵymen qalyń ósken bir túp qaraqatqa kelip qalǵan ekenmin, dál aldymnan kúrkirep bir aıýdyń atyp turǵany...
Qolda qarý joq, qashar jerim taǵy belgili, órge qaraı aıý meni attata ma. Sasqanda oıyma bir amal túse ketti. Atylyp baryp eki qolymdy aıýdyń eki qoltyǵyna tyqtym da, bar kúshimdi salyp qytyqtaı bastadym. Pátshaǵar mundaı qytyqshyl bolar ma, ishek-silesi qatyp, domalap jatty da, kenet tynyshtala qaldy. Tamyryn ustasam, beıshara júrip ketipti.
Atpen súırep ákelip, soımaımyn ba. Men etti túgel buzyp, qýyrdaq týrap bolǵanda, ánsheıinde pysyq qatynym ishek-qaryndy áli myjyp otyr eken.
– Áı, saǵan ne bolǵan? Áp-sátte tazalap qoıýshy ediń ǵoı, – degenimde ol ózime dúrse qoıa berdi:
– Osynsha qytyqtaı ma eken adam degen? Qarasańshy, ishegi qyryq jerden túıilip qalypty!
* * *
Bizdiń taza qazaq turatyn Qoıtas aýylynyń bir jigiti kelinshek alyp kelip, ata-anasy máre-sáre bolyp jatsa kerek. Alǵashqy dyrdýlar saıabyrlaǵan soń úlkender jas kelindi ortaǵa alyp, jón-josyq suraı bastapty. Boıjetken Zyrıan óńiriniń týmasy, soǵan oraı oryssha tárbıelengen, qazaqsha tilge de, salt-dástúrge de dúmbilezdeý jan bolyp shyǵady.
– Iá, balam, súıegiń qaı el? – dep suraıdy atasy. Anaý kúıeýine qarap:
– Prıchem moı kostı? – dep tańyrqaıdy.
– Rýyńdy surap tur, rýyńdy, – deıdi enesi qabattasyp. Kelin biraz oılanyp otyryp, bir kezde:
– A-a, ponıala, ıa – vodoleı! – dep salǵan eken.
(Sýretti salǵan Ǵalym Smaǵululy)
Hasen ZAKARIIа
Shyǵys Qazaqstan oblysy
Múıisti júrgizetin Berik Sadyr
Bas teatrdaǵy balalar stýdııasy
О́ner • Búgin, 23:11
Altyn shynjyrdyń sońǵy shyǵyrshyǵy...
Rýhanııat • Búgin, 23:01
Qyzylorda oblysynda karantın sharalary jeńildetildi
Aımaqtar • Búgin, 22:22
Byltyr SQO-da 7 myńǵa jýyq náreste dúnıege kelgen
Aımaqtar • Búgin, 22:00
Shyǵys Qazaqstanda juma namazǵa jınalýǵa ruqsat berildi
Aımaqtar • Búgin, 21:38
Qyzyljarda anasy uryp-soqqan qyz kóz jumdy
Aımaqtar • Búgin, 21:12
Jalǵa alǵan úıin tonap ketken ury ustaldy
Aımaqtar • Búgin, 21:06
Aqtóbe oblysynda 1-5 synyp oqýshylary túgel mektepke baratyn boldy
Aımaqtar • Búgin, 21:05
Fransııanyń eks-prezıdenti túrmege toǵytyldy
Álem • Búgin, 21:00
Bes oblysta aýa raıyna baılanysty eskertý jarııalandy
Aýa raıy • Búgin, 20:37
Túrkistan oblysynda gaz jelileri jappaı tekseriledi
Aımaqtar • Búgin, 20:00
Tergeýshilerdiń ustazy ulyqtaldy
Aımaqtar • Búgin, 19:35
Shymkentte «Nur Otan» partııasynyń 22 jyldyǵyna oraı saltanatty jıyn ótti
Aımaqtar • Búgin, 19:15
Almatyda etnosaralyq qatynastardy damytý máseleleri talqylandy
Aımaqtar • Búgin, 19:01
Almatydan Qyrǵyzstanǵa áýe reısteri qaıta jandandy
Qazaqstan • Búgin, 18:56
Almatyda qansha turǵyn úı jylýsyz qaldy?
Aımaqtar • Búgin, 18:36
Armenııadan ákelgen kólikterdi tirkeý merzimi uzartyldy
Qazaqstan • Búgin, 18:21
Qyrǵyzstanda Parlament saılaýy kúzde bolady
Álem • Búgin, 18:17
Qazaqstandyq kásipkerler úshin salyq esepteý jeńildetildi
Ekonomıka • Búgin, 18:05
Almaty oblysynyń Alakól aýdanyna jańa ákim taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 17:38
Almatylyq stýdentter Alǵys aıtý kúnin atap ótti
Qazaqstan • Búgin, 17:35
Qostanaıda 1921-1922 jyldardaǵy náýbetke qatysty dóńgelek ústel otyrysy ótti
Aımaqtar • Búgin, 17:31
О́mirbek Joldasbekovtyń 90 jyldyq mereıtoıy toılandy
Qazaqstan • Búgin, 17:29
Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttiginde E-kadrlar júıesi engizilýde
Qoǵam • Búgin, 17:28
Týnıs sheteldik týrısterdi qashan qabyldaıtyny belgili boldy
Álem • Búgin, 17:24
QDKBQ depozıtterdiń sáýirdegi eń joǵary mólsherlemelerin jarııalady
Ekonomıka • Búgin, 17:22
Dzıýdodan álemdik «Grand Slam» jarysyna qatysatyn sportshylar belgili boldy
Sport • Búgin, 17:21
Syr elinen 700-ge jýyq azamat áskerge barady
Aımaqtar • Búgin, 17:15
Reseı ınvestorlary Atyraýǵa bet burdy
Aımaqtar • Búgin, 16:56
Búginnen bastap mektepterde sabaq dástúrli formatta ótedi
Bilim • Búgin, 16:55
Elbasy kitaphanasynda «Myń alǵys saǵan, Uly dalam!» halyqaralyq dóńgelek ústeli ótti
Qazaqstan • Búgin, 16:45
Elordada áleýmettik az qamtylǵan 30 otbasyǵa azyq-túlik sebetteri tapsyryldy
Qoǵam • Búgin, 16:44
Almaty: Koronavırýstyń aldyn alýǵa barlyq epıdemıologtar qatysady
Aımaqtar • Búgin, 16:30
Memlekettik hatshy: Totalıtarızmnen zardap shekken kóp halyqqa qazaq jeri pana boldy
Úkimet • Búgin, 16:26
Qazaqstanda merzimdi áskerı qyzmetke shaqyrý bastaldy
Qoǵam • Búgin, 16:15
Atyraýdyń dárigerleri «Týǵan elge myń alǵys!» chellendjin uıymdastyrdy
Aımaqtar • Búgin, 16:00
Elordadaǵy tabysy az otbasylarǵa syılyq sertıfıkattary berildi
Qoǵam • Búgin, 15:59
Shymkenttik sportshylar stend atýdan álem kýboginde qola medalge ıe boldy
Sport • Búgin, 15:51
Shymkentte azamattar 30 mamandyq boıynsha tegin qysqa merzimdi kásiptik bilim ala alady
Aımaqtar • Búgin, 15:49
Asqar Mamın «Roskosmos» basshysymen kezdesti
Úkimet • Búgin, 15:38
Kóktem keshikpeı jetedi: Naýryz aıyna arnalǵan aýa raıy boljamy
Aýa raıy • Búgin, 15:21
Dýbaıdan kelgen 4 jolaýshydan koronavırýs anyqtaldy
Qoǵam • Búgin, 15:20
Úkimet • Búgin, 15:17
Naýryz aıynda el aýmaǵynda uıymdastyrylatyn mádenı is-sharalar kestesi jarııalandy
Qazaqstan • Búgin, 15:01
Almatyda ulttar dostyǵan arqaý etken shara ótti
Aımaqtar • Búgin, 14:47
Etnomádenı birlestikterdiń ókilderi almatylyqtardy Alǵys aıtý kúnimen quttyqtady
Aımaqtar • Búgin, 14:35
Qyzylorda oblysynyń ákimi órt saldarynan zardap shekken Tekebaevtar otbasyna bardy
Aımaqtar • Búgin, 14:30
Qýatty qurylymnyń shýaqty merekesi
Qazaqstan • Búgin, 14:15
Áýlıeatalyqtar Alǵys aıtý kúnin atap ótýde
Aımaqtar • Búgin, 14:00
Elordada tabysy az otbasylarǵa syılyq sertıfıkattary tabystaldy
Elorda • Búgin, 13:50
Naýryz aıynda aýa raıy qandaı bolady?
Aýa raıy • Búgin, 13:30
Senatorlar advokattyq qyzmet jáne zań kómegi máseleleri boıynsha zań jobasyn qaraıdy
Parlament • Búgin, 13:22
Kópbalaly ana belgisiz kásipkerge alǵys aıtady
Aımaqtar • Búgin, 13:15
Erjan Bákirbaıuly Taldyqorǵannyń ákimi bolyp taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 13:11
Zeınetaqy aqshasyn stomatologııalyq qyzmetke paıdalanýǵa bolady
Medısına • Búgin, 13:00
Almatyda pedagogtardyń respýblıkalyq jıyny ótti
Bilim • Búgin, 12:53
Qazaqstanda «Shyn Júrekten» atty alǵys bildirý saıty iske qosyldy
Qoǵam • Búgin, 12:48
О́ńirlerdegi medısınalyq uıymdardyń tozyǵy jetken
Aımaqtar • Búgin, 12:29
Taraz polıseıleri urlyq jasaǵan kúdiktini ustady
Aımaqtar • Búgin, 12:28
Shymkentte Alǵys aıtý kúni atalyp ótti
Aımaqtar • Búgin, 12:24
Kıevte Jambyl Jabaevtyń 175 jyldyǵyna oraı is-shara ótti
Rýhanııat • Búgin, 12:18
Semeı ıadrolyq synaq polıgony jabylýynyń 30 jyldyǵyna arnalǵan kezdesý ótti
Aımaqtar • Búgin, 12:13
GM-172/10 mekemesinde J.Jabaevtyń 175 jyl tolýyna oraı merekelik is-shara atalyp ótti
Aımaqtar • Búgin, 12:10
Erlan Turǵymbaev: Ýchaskelik pýnktter jelisin keńeıtý kerek
Qoǵam • Búgin, 12:07
BJZQ salymshylary jınaqtaryn ınternet arqyly baqylaı alady
Ekonomıka • Búgin, 12:04
Qazaqstanda bir apta ishinde 3 myńnan asa qylmys tirkeldi
Qoǵam • Búgin, 12:01
Nurlan Nyǵmatýlın: Alǵys aıtý kúni - jas urpaqty meıirimdilikke tárbıeleıtin erekshe mereke
Parlament • Búgin, 11:30
Uqsas jańalyqtar