Sondyqtan tótenshe jaǵdaı engizilgen kezeńde Prezıdent Q.Toqaev tótenshe jaǵdaıdyń engizilýine baılanysty tabysynan aıyrylǵan adamdarǵa 1 JTM (42 500 teńge) kóleminde aı saıynǵy tólemder jasaýdy bastaýdy tapsyrdy. Mundaı kómekke jalpy bizdiń keminde 1,5 mln azamatymyz júgine alady.

Memlekettik komıssııa ózin-ózi jumyspen qamtyǵandardyń, jumysynan aıyrylǵandardy, sondaı-aq turǵyndardyń áleýmettik áljýaz toptarynyń keıbir toptaryn qosyp, áleýmettik tólemdi alýshylardyń sanatyn arttyrdy. 3 mln jýyq qazaqstandyq 42500 teńge kólemindegi áleýmettik qoldaýǵa ıe bolady.

Bastapqyda kólemi bir adamǵa shaqqanda aıyna 42,5 myń teńgeni (jalaqynyń tómengi mólsherin) quraıtyn áleýmettik tólem belgili bir sanattaǵy azamattarǵa tıesili boldy. Keıin onyń tizimi keńeıtildi. Búginde tótenshe jaǵdaı rejıminiń engizilýine baılanysty tabysynan aıyrylǵandarǵa tólenetin áleýmettik tólem kelesi sanattaǵy azamattarǵa beriledi:

1) jalaqysyn saqtaýsyz eńbek demalysyna jiberilgen shaǵyn jáne orta kásipkerlik sýbektileriniń jumyskelerine;

2) karantın engizilgen eldi mekenderde qyzmetin júzege asyratyn, jalaqysyn saqtaýsyz eńbek demalysyna jiberilgen iri bıznes sýbektileriniń jumyskerlerine;

3) jaldamaly eńbekti paıdalanbaıtyn jeke kásipkerlerge (red. eskertýi: burynǵy redaksııasynda «jeke kásipkerlerge» boldy);

4) jeke tájirıbemen aınalysatyn tulǵalarǵa (notarıýs, jeke sot oryndaýshysy, advokat, kásibı medıator);

5) «Salyq jáne bıýdjetke basqa da mindetti tólemder týraly» QR Kodeksiniń 774-shi babyna sáıkes BJT (biryńǵaı jıyntyq tólem) tóleıtin jeke tulǵalarǵa; 

6) salyq agentteri mindetti zeınetaqy jarnalaryn tólengen jumystardy oryndaý (qyzmetterdi kórsetý) mindetin ózine alǵan azamattyq-quqyqtyq sıpattaǵy kelisimsharttar boıynsha tabys tabatyn tulǵalarǵa;

7) memlekettikten basqa, jalaqysyn saqtaýsyz eńbek demalysyna jiberilgen kommersııalyq emes zańdy tulǵalar jumyskerlerine.

Bul tólemdi  karantın engizilgen qalalardaǵy jalaqysyn saqtaýsyz eńbek demalysyna jiberilgen shaǵyn jáne orta bıznestegi jaldamaly jumyskerler ala alady, sonymen qatar munda iri kásipkerlik sýbektileri, jeke tulǵalar, ózin-ózi jumyspen qamtyǵandar jatady. Olar jeke tájirıbemen aınalysatyn tulǵalar: jeke advokattar, notarıýstar, sot oryndaýshylary, medıatorlar - olardyń elimizdegi sany 2 myń adamnan asady. Bul sonymen qatar azamattyq-quqyqtyq sıpattaǵy kelisimsharttar boıynsha jumys istegen 180 myńǵa jýyq adam.

Buǵan deıin áleýmettik tólem alýǵa ótinimdi jumys berýshiler óz jumyskerleri úshin, JK, JT, BJT tóleýshiler - ózderi úshin bere alatyn. Bul rette jumys berýshiler tótenshe jaǵdaı kezinde qyzmetiniń shektelýine baılanysty óz jumyskerleriniń tabysynan aıyrylǵanyn rastaıtyn qujattardy, jumyskerlerdiń tizimin, jumyskerlerge jalaqysyn saqtaýsyz eńbek demalysyn bergeni týraly buıryqtyń kóshirmesin usynýy tıis bolatyn.

Endi tótenshe jaǵdaıdyń engizilýine baılanysty tabysynan aıyrylý faktisin rastaıtyn qujattardy usyný talaby alynyp tastaldy.

Búginde eshqandaı qujat tapsyryp kerek emes. Tek ótinim tapsyrylady. Osy ótinimde barlyq sebepteri, óziniń málimetteri - tolyq aty-jóni, JSN, karta esebi kórsetiledi. Jumys berýshi óz jumyskerleriniń tizimin usynady.

Jaldamaly jumyskerlerge kelsek, endi ondaı jumyskerlerge eger olardy jalaqysyn saqtaýsyz eńbek demalysyna jibergen bolsa, kommersııalyq emes uıymdardyń, qoǵamdyq birlestikterdiń jumyskerleri jatady. Memlekettik organdar men kvazımemlekettik sektor qyzmetkerlerine bul shart qoldanyla almaıdy.

Jeke tulǵalar, ózin-ózi jumyspen qamtyǵandar.  Bul jerde tótenshe jaǵdaıǵa deıin resmı jumys istegender men resmı emes jumys istegender bar. Resmı jumys istegender - JK, azamattyq-quqyqtyq sıpattaǵy kelisimsharttar boıynsha jumys istegender.  Olar eger sońǵy 12 aıda tótenshe jaǵdaı rejımi engizilgenge deıin eń bolmasa 1 ret áleýmettik nemese zeınetaqy aýdarymdaryn jasaǵan bolsa, bul tólemdi alýǵa quqyly. Sonymen qatar bul sanatqa biryńǵaı jıyntyq tólemdi (BJT) tólegen azamattar jatady.

Resmı emes jumys istegenderge kelsek, bul usaq jumystarmen, mıkrobıznespen aınalysqan, biraq esh tirkelmegen adamdar. Olardyń jeke eńbek sharttary joq, olar salyq, áleýmettik jáne zeınetaqy aýdarymdaryn jasamaǵan. Tólem alý úshin olar óz statýsyn resmılendirse jetkilikti, odan keıin aı saıyn 42,5 myń teńge ala alady. Al statýsyn resmılendirý úshin eń bolmaǵanda bir ret BJT tóleý kerek.

Memleketten zeınetaqy, járdemaqy, áleýmettik tólemder alatyn tulǵalar bul tólemdi alýǵa úmitker bola almaıdy. Biraq mundaı azamattar qosymsha aqsha taýyp salyq tólep júrgen bolýy múmkin. Eger zeınetkerler, múgedek jandar 16 naýryzǵa deıin qandaı da bir ispen aınalysyp, BJT eń bolmasa bir ret tólegen bolsa, onda olar 42 500 teńgeni alýǵa úmitker bola alady.

Dekrettik demalysqa shyqqan áıelder. Bala bir jasqa tolǵanǵa deıin memleket járdemaqy tóleıdi, jumys isteıtin áıelder áleýmettik saqtandyrý qorynan járdemaqy alady. Biraq búgin balasy bir jastan asqan áıelder ótinim berip jatyr. Jaǵdaı jaqsy bolǵanda mundaı analardyń jumysqa shyǵýǵa múmkindigi bar edi. Biraq qazir jumysqa shyǵý múmkin emes. Sondyqtan, dekrettik demalysta otyrǵan, balasy 1 jastan asqan ana 42 500 teńgeni alýǵa ótinim bere alady, ol úshin aldymen biryńǵaı jıyntyq tólemdi tóleýi tıis.

Bul rette, bireýge sizdiń tabysyńyzdan tótenshe jaǵdaıdyń engizilýine baılanysty aıyrylǵanyńyzdy eshkimge dáleldep kerek emes, muny eshkim qaıta teksermeıdi. О́tinish nemese júginý Egov portaly nemese arnaıy saıt arqyly elektrondy túrde tapsyrylady.