Ýnıversıtettiń búgingi ustanymy – memleketke júk artpaı, avtonomııalyq basqarý negizinde halyqaralyq baılanystardy kúsheıte otyryp, elimizdiń agroónerkásiptik kesheninde suranysqa ıe, ozyq bilimmen qarýlanǵan, ulttyq qundylyqtardy boıyna sińirgen, báse­kege qabiletti jańa býyn mamandaryn daıarlaý. Osy maqsatta oqý orny tıimdi menedjmentti qoldaný arqyly zertteý ýnıversıtetine transformasııalaný úrdisin júzege asyryp, álemdik ýnıversıtet talaptary boıynsha damýda.

2001 jyly Qazaqstan Respýblıka­sy­nyń Tuńǵysh Prezıdenti N.Á.Nazarbaev­tyń Jarlyǵymen oqý ornynyń joǵary ǵylymı áleýetti jáne kásibı bilikti mamandar daıarlaýdaǵy jetistikteri es­keri­lip, ýnıversıtetke Ulttyq már­tebe berilgen ýaqyttan bastap ýnı­ver­­­­sı­tetimiz Elbasy negizin qalaǵan aı­qyn jolmen júrip, bıik belester­di ba­ǵyn­dyryp keledi. Búginde ýnıversı­tet óziniń barlyq resýrsyn shoǵyrlan­dy­­ryp, elimizdiń agrarlyq salasynyń bá­se­­kege qabilettiligine yqpal jasaı al­atyn, ǵylym men bilimniń, agrarlyq-ındýstrııalyq damýdyń ınnovasııalyq ortasynyń túpqazyǵyna aınaldy.

Qazirgi ýaqytta oqý ornymyzdyń toq­san jyldyq tarıhynan syr shertip, jet­ken jetistikterin baıandaıtyn, onyń qalyptasyp, damýyna erekshe yq­pal jasaǵan zerdeli ǵalymdar men bire­geı tulǵalar jaıynda taǵylymdy kitap­tar shyǵarýdy qolǵa alǵan bolatyn­byz. Jaqyn­da ýnıversıtetimizdiń soń­ǵy jıyr­ma jylynda atqarylǵan eńbek­teri­mizdi saralap, «Elbasy jolymen» dep ata­latyn kitap shyǵardyq. Bul kitap egemen eli­mizdiń arǵy-bergi tarı­hynan syr shertetin toptama­ly maqala-esse­leri­men, sırek kezdese­tin foto­sýret­teri­men tartymdy. Sony­men qatar bul jınaq Elbasy joly­men aıqyn baǵyt us­tan­­ǵan ýnıversı­teti­mizdiń tynys-tir­­shi­ligin, ujymnyń atqaryp otyrǵan keleli isterin, stýdent jastarymyzdyń bilim­ge degen qulshynysyn áıgileýimen de qundy.

Jaqynda ýnıversıtetimizde el zııa­ly­lary men jastardyń qatysýymen jańa kitaptyń on-line tusaýke­serin ótkizdik. Tikeleı efırde uıymdasty­rylǵan tusaýkeser sharasyna «Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy kitaphanasynyń» dırektory Ámirhan Muratbekuly Rahymjanov, Almaty qalasy Qoǵamdyq damý basqar­ma­synyń  basshysy Dıas Rahmetuly Es­dáý­letov, Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ult­­tyq ýnıversıtetiniń rektory Ǵalym­qaıyr Mutanuly, T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń rek­tory Aqan Jylqyshybaıuly Áb­dýa­lıev syndy azamattar qatysyp, «Elbasy jolymen» kitabynyń bilim jolyndaǵy jas­tarǵa beretin rýhanı ónegesi mol eken­digin atap ótti. Shamalǵan aýylyndaǵy Elbasy oqyǵan Qarasaı batyr orta mek­­tebinde «Elbasy mýzeıin» uıym­das­tyrǵan ardager-ustaz, «Qurmet» ordeni­niń ıegeri Rymkesh Sháıkenqyzy Baı­qo­nysova izgi nıetin bildirip, ujymǵa aq batasyn berip, Elbasy týyp-ósken óńirdiń zııalylary men jastary da onlaın baılanysqa shyǵyp, jańa jınaqqa qatysty óz oılaryn bildirdi.

«Elbasy jolymen» kitaby «N.Nazar­baev fenomeni» jáne «N.Nazarbaev: bilim-ǵylym jáne «Rýhanı jańǵyrý» ıns­tıtýty» dep atalatyn eki bólim­nen turady. Birinshi bólimde Elbasynyń táýelsizdik bastaýynan búginge deıingi el bolashaǵyn qamta­masyz etý jolyndaǵy qajyrly eńbegi baıan­dalsa, ekinshi bólim­de ýnıversıtette El­basynyń tike­leı qoldaýymen iske asy­ry­lyp otyr­ǵan rýhanııat baǵytyn­daǵy ónegeli bastamalar men aýqymdy jobalar týraly jan-jaqty baıandalǵan.

Egemen el bolýdyń kúrdeli quryly­syn basqaryp, jańa da jas memleket­tiń irgesin qalyptastyrǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaev álemdik saıasat aýqymyna «Qazaqstandyq damý modeli» uǵymyn engizdi. El damýy­na aıryqsha yqpal etip otyrǵan Elbasy saıa­satynda ǵalamdyq deńgeıdegi kemeń­ger tulǵaǵa tán kóregendik qasıet jatyr. Mine, osy qubylysty álemdik sarapshylar «Nazarbaev fenomeni» dep atap júr. Bul – Elbasynyń danalyq bolmysy, bolashaqqa baǵyttalǵan saıası stıli, qoǵammen qarym-qatynas jáne strategııalyq basymdyqtary arqyly qalyptasqan erekshe tulǵalyq qubylys. Sondyqtan otanshyldyq qasıet pen táýelsizdiktiń qadirin barynsha boıyna sińi­rip, Elbasynyń eldik jolyndaǵy óreli isteri men eren eńbekterinen úl­gi-ónege alsyn degen maqsatpen atal­ǵan kitap mazmuny arqyly keıingi jas býyn­­ǵa «N.Nazarbaev fenomeniniń» qyr-sy­ryn ashýǵa talpynys jasadyq.

Búgingi kezeń bolashaqqa jańa min­det­ter qoıyp, qoǵamnyń barlyq salasyna jańasha kózqaraspen qaraýdy talap etýde. Jahandaný áleminde óz kelbet-kes­kini men ulttyq qundylyqtaryn saq­tap qalatyn, básekege qabiletti, bilim­di ári belsendi halyq qana bolashaǵyna zor senimmen qaraı alatynyn ómirdiń ózi kórsetýde.

Qazaqstan shırek ǵasyrdan astam ýaqyt aralyǵynda ǵasyrǵa tatıtyn jol­dan ótti, osy kezeńde tańǵajaıyp ta­bys­­tarǵa qol jetkizdi. Táýelsiz memle­ket qurý armannan shyndyqqa ulasty. О́r­­ke­nıetti damý jolyna túsken memle­ketimiz úshin táýelsizdik qasıetti uǵym­ǵa aınaldy. Biz úshin budan asqan baqyt, budan qymbat baılyq joq. Son­dyqtan ony qadirlep, qasterleý – ár aza­mattyń boryshy. Bul qasterli uǵymdy jastardyń boıyna darytý – bizdiń mindetimiz.

Elbasynyń bilim, ǵylymǵa qatysty ustanymy, aýyl sharýashylyǵyna qa­tys­ty bastamalary, ásirese aýyl jas­­tary­nyń keleshekke degen úmiti men seni­min uıalatty. Qazirgi ýaqytta aýyl jas­tary zamanaýı bilimmen qarý­lanyp, elimizdegi joǵary oqý oryndary­men qatar, shetel­diń bedeldi ýnı­ver­sıtetterinde bilim alý múmkindi­gine ıe bolýda. Týǵan tamyrynan nár alǵan osy jastardyń legine biz durys baǵyttaǵy bilim men tárbıe bere alsaq, olar keleshekte bizdiń ulttyq potensıalymyzdyń negizgi kórsetkishi bolatyny daýsyz. Iаǵnı aýylda týyp, ata-baba saltynan ajyramaı, dástúrimizdi dáriptep, qun­dy­lyq­tarymyzdy boıyna sińirip ósken urpaq­tyń bolashaǵyn qamtamasyz etý  – eldik maqsat bolyp otyr­ǵany daýsyz. Sondyqtan ata-baba­larymyzdyń san ǵasyrlyq armanyn júzege asyrǵan búgingi táýelsiz urpaq Elbasy anyqtap bergen «Máńgilik el» ıdeıasy tóńiregine jumylýy tıis.

Búgingi kúni álemdik sarapshylar baǵamdaǵan «N.Nazarbaev fenomeni» qazaq­standyq damý men patrıotızm rýhynyń qaınar kózine aınaldy. Elbasy­nyń batyl qadamdary ishki saıasatta el eko­no­mıkasynyń qaryshtap damýyna, syrt­qy saıasatta táýelsizdigimiz­diń qaýip­­­­­siz­­d­igin nyǵaıtýǵa negiz boldy. Qaı ke­zeń­de de Elbasynyń ustan­ǵan joly, usyn­­­ǵan saıası baǵdary, mem­le­kettik qaı­­rat­­kerligi, jasampazdyq jáne jańa­shyl tulǵasy, Qazaqstandy jań­ǵyrtý jo­­lyn­­daǵy kúreskerligi elimiz­di álem­dik damý­dyń úlken bıikterine jetkizip keledi.

Uly dalamyzdyń danasy, Túrki álemi­niń Kóshbasshysy retinde halqynyń qamyn oılap, eldik múdde jolynda aıanbaıtyn Elbasynyń kemeńgerlik bolmysy men kóregendik qasıetteri memleketimizdiń damýyna zor yqpal etip otyrǵany sózsiz.

Kitaptyń «N.Nazarbaev: ǵylym-bilim jáne «Rýhanı jańǵyrý» ınstıtýty» dep atalatyn ekinshi taraýynda ulttyq zertteý ýnıversıtetine baǵdar ustanǵan oqý ornymyzdyń oqý-tárbıe jáne rýhanı ómirindegi kúrdeli úderister men betburysty sátter baıandalady.

Elbasynyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty baǵdarlamalyq maqalasynyń basty tujyrymdamalary negizinde ýnıversıtetimizdegi oqý-ǵyly­mı baǵyt pen tárbıe jumysy qaıtadan qarastyryldy. Osy oraıda ýnıversıtet Qazaqstannyń joǵary oqý oryndarynyń arasynda birinshi bolyp «N.Nazarbaev: bilim-ǵylym jáne «Rýhanı jańǵyrý» ınstıtýtyn ashty. Basty maqsat – jastardyń boıynda patrıottyq jáne saıası mádenıetti qalyptastyrýǵa ba­ǵyt­talǵan bilim jáne tárbıe berý ju­­mys­taryn jańasha uıymdastyrý. Sol arqyly talantty jáne kreatıvti jastarǵa qoldaý kórsetý men olardyń áleýetin arttyrý, qazaqstandyqtardyń jańa býynyn qalyptastyrý, Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń ómirlik qaǵıdasy men jasampaz ıdeıasyn jan-jaqty paıdalaný arqyly jeke tulǵany áleýmettendirý jáne stýdentter arasynan kóshbasshy tárbıeleý.

Elbasynyń «Egemen Qazaqstan» gazetinde jaryq kórgen «Uly dalanyń jeti qyry» atty maqalasy da rýhanı jańǵyrý ıdeıasymen úndes  bolǵandyqtan, bul baǵytty da keńinen qamtýdy qolǵa aldyq. Qazirgi tańda «Nazarbaev ınstıtýty» aıasynda «Elbasy kitaphanasy», «Taza planeta», «Parasat» ortalyqtary, «Sanaly urpaq» klýby, satýshysy joq «Adaldyq alańy», «Eriktiler ortalyǵy» tıimdi jumys atqaryp keledi. Osynyń bári – búgingi jastardyń ulttyq kod pen tarıhı túp-tamyryn tanyp-bilýi úshin iske asyrylatyn ıgi sharalar.

Qaı kezde de oqý ornymyz Elbasy jolymen júrip, memleket artyp otyr­ǵan úlken senim údesinen shyǵý baǵyty­nan tanǵan emes. Búgingi kúni ýnıver­sı­te­timiz memlekettik saıasat ustanym­dary­na súıene otyryp, Elbasynyń naq­ty stra­tegııalyq baǵyt­taryna sáı­kes ju­mys atqaryp keledi. Ýnı­ver­sıtet túlek­teriniń basym bóligi aýyl zııa­ly­lary­nyń qataryn qalyp­tastyrýǵa negiz bolyp, elimiz ben alys-jaqyn shet memleketterde kásibı maman retinde eńbekke aralasýda.

Oqý orny tarıhynyń árbir kezeńi belgili ǵalymdar, oqytýshylar men stý­dentterdiń shyǵarmashylyq izdenisi, tal­mas kúsh-qaıraty men kúndelikti eń­begi­niń arqasynda qalyptasqan. Jas­tar­dy tulǵalar arqyly tárbıeleý isindegi taǵy bir mańyzdy másele –  toq­san jyl­dyq tereń tarıhy bar ýnıver­sıte­timiz­diń bastaýynda turǵan qaı­rat­ker ǵalym­darymyzdy, oqý ornynyń damýy­na serpin bergen tulǵalardy zerttep-zerdelep, olardyń izgi ónegelerin dáripteý.

Bizdiń maqsatymyz – aýyl-aýyldardan kelgen stýdentterimizge zamanaýı bilim berip qana qoımaı, olardy El men Jerdiń qasıetin baǵalaıtyn tul­ǵa retinde qalyptastyrý. Uly dala­myz­dyń ulaǵatyn boıyna sińirgen, týǵan topy­raqtyń qadirin bilip, aýylyn qadir­leıtin jáne sol aýyldyń zııalysyna aınalatyn azamat tárbıeleý – paryzymyz. Bul rette Elbasymyzdyń ár kezdegi erekshe oılary bizdiń jas­tarymyzdy jigerlendirip keledi. О́ıt­keni bolashaqta egemen elimizdiń tuǵyry berik bolyp, qaryshtap damýy úshin sapaly bilimi, sanaly tárbıesi bar, rýhy bıik, otan­súı­gish jastar men ın­no­va­sııalyq tehnolo­gııa­­lardy ıgergen bilikti mamandar ǵana bıik belesti ba­ǵyn­dyra almaq.

Elbasy Nursultan Ábishuly Nazar­baev­tyń óz sózimen túıindesek: «Biz – joly­myzdy durys tańdaı bildik. Buǵan bú­gingi qolymyz jetken nátı­je­leri­­miz dálel. Osy negizde ózimizdiń ilgeri bas­qan qadamdarymyzdy jedeldete túsýge tamasha múmkindigimiz bar. Qazaqstandy álemniń damyǵan ári kórkeıgen elderiniń qataryna qosatyn jol – osy».

Tilektes ESPOLOV,

Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıtetiniń Basqarma tóraǵasy – rektor, UǴA vıse-prezıdenti, akademık, Ál-Farabı atyndaǵy memlekettik syılyqtyń laýreaty