Tuńǵysh Prezıdentimiz – Elbasymyz Nursultan Nazarbaevtyń ordaly otyzdyń sherýinde ıyqtasyp nyq basýǵa nusqaıtyn buljymas baǵyttary, Ult jospary, «Máńgilik el», «Rýhanı jańǵyrý» ıdeıalary memleket damýynyń uzaq jyldarǵy dırektıvalyq tezısterine aınalsa, el Prezıdenti Q.Toqaevtyń Qazaqstan halqyna arnaǵan «Jańa jaǵdaıdaǵy Qazaqstan: is-qımyl kezeńi» Joldaýynan týyndaıtyn mindetter bizdi jańasha jumys isteýge, memlekettik reformalardy tabysty júrgizý jolynda aqyl-oıymyz ben bilim-biligimizdi, qaırat-jigerimizdi, izdenis-iskerligimizdi jarqyrata jumsaýǵa úndeıdi.

Qazir álem sońǵy 100 jyl ishinde bolmaǵan asa kúrdeli daǵdarysty bastan ótkerýde. Sarapshylardyń aıtýynsha, jahandyq ekonomıkany qaıta qalpyna keltirý úshin keminde 5 jylǵa deıin ýaqyt qajet.
«Deı turǵanmen, bolashaqta kósh bastaıtyn memleketterdiń básekege túsý qabileti dál osyndaı daǵdarystar men irgeli ózgerister kezinde shyńdalady. Qazaqstan jańa álemde óziniń laıyqty ornyn alýǵa tıis» dep bastalatyn el Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń bıylǵy Joldaýynyń altyn arqaýy – «Jańa jaǵdaıdaǵy Qazaqstan: is-qımyl kezeńi» endigi kezekte eshkimge eliktep-solyqtamaı, esemiz ketken tustardyń ornyn toltyryp, el ómirindegi eńsegeı máselelerdi ekshep, bılik pen buqara bolyp birlese sheshý joldaryn usynyp otyr. Demek, Memleket basshysynyń byltyrǵy «Syndarly qoǵamdyq dıalog – Qazaqstannyń turaqtylyǵy men órkendeýiniń negizi» Joldaýyndaǵy tegeýrindi tujyrymdar bastapqy ınersııalyq qýatyn údetip, búgingi basty qujatpen kirige jymdasyp, jaýapkershilik pen mindetter bólinisin aıqyndap, qazaq ulysynyń damý strategııasynyń tutas panoramasyn quraıdy.
Bul rette Joldaýdyń ón boıynda symdaı tartylǵan 11 baǵyttyń qaı-qaısysynyń da halyqtyń kókeıindegi túıtkilder men úmit pernesin dóp basqan, osyǵan deıin qol jetkizgen keleli kórsetkishterimizdiń qabatynda qordalanyp, ilgeri umtylǵan qadamymyzdy ilgekteı tartqylaǵan, kúndelikti pendelik tirshilikterimizde sát saıyn bettesip, tobyǵymyzdan tusaýlaǵan, qoǵamdyq oı-pikirdiń qozǵalysyn tejep, áleýmettik belsendiligimizdi báseńdetetin stereotıptik qalyptardan arylýǵa jol ashqan negizgi faktorlar ekenin aıtýymyz oryndy. «Kósh júre túzeledi» desek te, «qımaıtyn», biraq atannyń belin qınaıtyn «eski kebejelerdi» «jurtta» qaldyratyn ýaqyttyń jetkeni ǵoı bul!
Bılik jańa reformalyq ózgeristerdi ózinen bastap otyr. Tikeleı Prezıdent baǵynysyndaǵy Strategııalyq josparlaý jáne reformalar agenttigin jáne Reformalar jónindegi joǵarǵy prezıdenttik keńes qurý – memlekettik basqarýdyń biregeı úlgisin qalyptastyryp qana qoımaı, «adam resýrstaryn barynsha jumyldyryp, ıaǵnı jeke sektor men qoǵam ókilderin tolyqqandy seriktester retinde jumystyń barlyq kezeńine – josparlaýǵa, oryndaýǵa jáne baǵalaýǵa tartyp», is-qımyl úderisinde túpki nátıjelerdi qamtamasyz etpek. Osylaısha ózimiz kópten kóksep júrgen azamattyq qoǵamnyń shynaıy modeli ornyqtyrylady. Áıtpese, bas-basyna bı bolǵan san-salalyq mınıstrlerdiń dekoratıvtik «reformalarynan» dińkelep bitkenimiz qash-shan! «Sýdyń da suraýy bar» shyǵar, biraq ashy da bolsa ashyǵyn aıtaıyq, daqpyrttyń jumyrynda joǵalǵan qomaqty qarjynyń suraýy boldy ma? Narqy kelmegenmen, nıet túzý, eshkim jazalanbaıdy. Eń arysy, «reformatoryńyz» ornynan túsip nemese basqa qyzmetke aýysyp, tipti keıbiri joǵarylap ketip jatady.
«San alýan kórsetkishter men ındıkatorlardan turatyn memlekettik baǵdarlamalar ázirleýdi toqtatý qajet. Barsha azamatqa túsinikti, qysqa ári nusqa ulttyq jobalar formatyna kóshken jón» dep Memleket basshysynyń Joldaýda aıtqanyndaı, memlekettik qyzmet júıesin ońtaılandyrý, kásibı biliktiligi joǵary, ozyq tájirıbeler jıyntyǵyn boıyna sińirgen, bastamashyl, zııaly mamandardy jasaqtaý arqyly qaıta qurý, memlekettik apparat pen kvazımemlekettik sektor qyzmetkerleriniń sanyn 2020 jyldyń aıaǵyna deıin 10, 2021 jyly 15 paıyzǵa qysqartý, únemdelgen qarjynyń esebinen qalǵan qyzmetkerlerdiń jalaqysyn kóbeıtý sharalaryna ulasýy kóńil kónshitedi. «Eńbekaqysy az memlekettik qyzmettiń qoǵam úshin paıdasynan zııany kóp. Bul máselege jete nazar aýdarmaý keri ketýge, biliktilik pen bastamashyldyqtan aıyrylýǵa, sondaı-aq eń soraqysy, jemqorlyqqa ákep soqtyrady» degen Qasym-Jomart Kemelulynyń «dıagnozymen» kelispeske amalyń joq.
Men 1996-1999 jyldary Qyzylorda qalasynyń ákimi qyzmetin atqardym, Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń eki shaqyrylymynyń depýtaty boldym. Sondyqtan memlekettik qyzmettiń jaı-kúıi etene tanys. Aıtatyny joq, sońǵy jıyrma shaqty jylda memlekettik apparattyń shtat birlikteri tym ulǵaıyp ketti. Mınıstrlikterde, kvazımemlekettik sektorda, qala berdi aımaqtyq departament, basqarmalarda bılik býyndary qosarlanyp júr. Qyzmetkerler kóktemgi qus qonǵan kóldeı jyrtylyp-aıyrylady. Bir-birine senbeıtin mekemeler tárizdi eki jaǵy da tekserý júrgizedi. Mysaly, oblystarda aýyl sharýashylyǵymen aınalysatyn tórt basqarma bar. Ekeýi Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligine, ekeýi oblys ákimine baǵynady. Tótenshe jaǵdaı máselesimen aınalysatyn eki qurylym da solaı. Biri – mınıstrlikke, ekinshisi oblys ákimine qaraıdy. Orman, ań sharýashylyǵymen aınalysatyn qurylymdar da birin-biri qaıtalaıdy. Qosarlanǵan soń, keıde bir-birine baǵynbaǵandyqtan, máseleniń sheshýsiz qalatyn kezderi de bolady. Osynyń ara jigin ajyratý, kimniń nemen aınalysatynyn aıqyndaý máselesi Prezıdentimizdiń ózi mindettegen talaptarymen úılesedi. Basqarý teorııasy boıynsha da bir iske basshylyq jasaý kezinde qosarlanǵan jumystarǵa jol beriletin bolsa, berekesizdikke ákep soqtyratyny belgili.
Infografıkany jasaǵan Amangeldi Qııas, «EQ»
Prezıdenttiń memlekettik qyzmet mártebesine arnaıy toqtalýynyń úlken máni bar. Joldaýda kórsetilgen mindetterdi múltiksiz oryndaý, basqarý, úılestirý, eń aldymen, memlekettik qyzmetkerlerge júkteledi. Ekstensıvtik sıpattan ıntensıvtik formatqa kóshpesek, «qoıshy kóp bolsa, qoı aram óledi», túpki nátıjege jetýdiń joldary aýyrlaıdy.
Jáne bir oıdy ushqyndatsaq, joǵarǵy quzyrly organdarda bolsyn, jergilikti basqarmalarda ma, qyzmeti birin-biri aınytpaı qaıtalaıtyn bólimder jetkilikti, shtattyq kestesi ájeptáýir, tehnıkalyq múkámmaly mol. Al olardy ustap turýǵa qansha qarjy jumsalatynyn baǵamdaı berińiz. Senat depýtaty kezimizde biz Parlamenttiń kún tártibinde osy máseleni kótergen bolatynbyz. Ortalyqtandyrylǵan bazasy bar sandyq júıege kóship jatqan tusymyzda ınkýbasııalyq basqarma, bólim, qurylymdardyń qajeti qansha? Bıýrokratııalyq bógetterdi buzǵymyz kelse, únemdelgen qarjyny áleýmettik maqsattarǵa jumsaýdy oılasaq, memlekettik apparat jáne kvazımemlekettik sektor shtattaryn qysqartý jáne ulttyq kompanııalardy basqarý isin jaqsartý úderisinde muny eskerýimiz kerek.
Joldaýdyń betashar sózinde Prezıdent: «Qazirgi kúrdeli jaǵdaıda aldymyzda turǵan basty mindet – áleýmettik-ekonomıkalyq turaqtylyqty, jumys oryndaryn jáne halyqtyń tabysyn saqtap qalý. Daǵdarysqa qarsy jedel sharalardyń eki toptamasy qabyldandy. Ýaqytsha tabyssyz qalǵan 4,5 mıllıonnan astam azamatymyz 42500 teńge mólsherinde kómek aldy. Buǵan 450 mıllıard teńgeden astam qarajat jumsaldy. Osyndaı járdem kórshiles elderde, tipti, basqa iri memleketterde berilgen joq.
Aldaǵy aılarda kúsh-jigerimizdi barynsha jumyldyryp jumys isteıtin bolamyz. Osyǵan daıyn bolýymyz kerek. Másele týyndaǵan kezde ǵana shuǵyl qımyldamaı, aldyn ala sharalar qabyldap, barlyǵyn jan-jaqty oılastyryp jumys isteýimiz kerek» degen bolatyn.
Osy joldardy oqyǵanymyzda, áli de áýiri basyla qoımaǵan pandemııanyń sharyqtaý sheginde basymyzdan keshken kúrdeli jaǵdaıattardy esime túsirip, kóńilim buzylsa da, juqarǵanmen – tuıaǵymyz tozbaı, qııaǵymyz qıylmaı, dáýirdiń synaǵynan aman ótip kele jatqanymyzǵa shúkirshilik ettim. Koronavırýs keselinen bizdiń elimiz de zor zardap shekti. Jaratylystyń mundaı jamanatyn buryn-sońdy kórmegesin be, saqtyq sharalaryna onshalyqty moıyn burmaı, bir-birimizden oqshaýlanbaı, «qol synsa – jeń ishinde, bas synsa – bórik ishinde» deıtin jaıbaraqattylyqqa salynyp júrip, qara derttiń qaýpin ańǵarmaı qalǵandaımyz. Qınalǵanymyzdy, qurbandyqtar bolǵanyn nesine jasyramyz? Súringen shyǵarmyz, biraq qulaǵan joqpyz. Qasym-Jomart Kemelulynyń «Biz azamattardyń ómirin jáne densaýlyǵyn qorǵaý úshin bar kúsh-jigerimizdi biriktirdik. Osyndaı syn saǵatta yntymaǵy jarasqan halqymyz judyryqtaı jumyldy. Indetpen kúres dana halqymyzǵa tán asyl qasıetterdiń arqasynda júzege asty. О́zgege qol ushyn sozyp, tileýles bolý, tosynnan kelgen keselge qarsy turý mańyzdy ekeni anyq baıqaldy» deýi ımandaı shyndyq endi!
Prezıdent Joldaýyndaǵy «Jańa jaǵdaıdaǵy ekonomıkalyq damý» baǵyttaryn zerdelep oqyǵanymda, men alǵa qoıylǵan mindetterdiń áleýmettiń búgingi kóńil kúıi men múmkindigine, ıgerilmegen ıgilikterdiń ıinine oraılastyrylyp túzilgenin ańǵardym. Joldaýda aıtylǵandaı, «ártaraptandyrylǵan jáne tehnologııaǵa negizdelgen ekonomıka qurý jaı qajettilik qana emes. Biz úshin budan basqa jol joq». Is-qımyl ústinde jańalyq ashatyn praktıkalyq dıssertasııaǵa júk bolǵandaı, kontýrlyq sulba nemese ýtopııalyq ýaǵyzdan aýlaq, bılik pen barshanyń naqty jaýapkershiligin nyǵyzdaǵan taraýdaǵy jeti qaǵıdatty:
- Igilikter men mindetterdiń ádil bólinisi.
- Jeke kásipkerliktiń jetekshi róli.
- Ádil básekelestik, kásipkerliktiń jańa býyny úshin naryq ashý.
- О́nimdilikti kóbeıtý, ekonomıkanyń aýqymdylyǵyn jáne tehnologııalyq sıpatyn arttyrý.
- Adamı kapıtaldy damytý, jańa úlgidegi bilim salasyna ınvestısııa tartý.
- «Jasyl» ekonomıkany damytý, qorshaǵan ortany qorǵaý.
- Memleket tarapynan dáıekti sheshimder qabyldaý jáne sol úshin qoǵam aldynda jaýapty bolý.
Meniń negizgi mamandyǵym – ekonomıst-ǵalym. Ýnıversıtette de, qala basqarý isinde, Senat qabyrǵasynda da Prezıdent kótergen máselelermen talaı márte betpe-bet kelip, talqyladyq jáne ýaqyt keńistiginde solardyń ońdy sheshiletinine sendik te. Sondyqtan bir kezde áriptes bolǵan, syrtqy saıasattyń sardary, Úkimet basshysy, Memlekettik hatshy, BUU Bas hatshysynyń orynbasary, Senat spıkeri laýazymdaryn atqaryp, jer-jahannyń jaraqty memleketteriniń ishki-tysqy qarym-qatynasyn, ındýstrııalyq órleý tetikterin, áleýmettik ahýalyn, ınvestısııa tartý ıirimderin tereń zerttegen, ekonomıkalyq mańyzdy modýlderdi elimizdiń óndirgish klımatyna berik ornyqtyrýdy kózdegen Qasym-Jomart Kemelulynyń ustanǵan tujyrymdamasyn bar dilimmen qoldaımyn.
Jer aýqymy jóninen ǵalamda toǵyzynshy (2 mln 724902 sharshy shaqyrym), Azııada (Qytaı, Úndistan, Reseı) tórtinshi oryndy ıelenetin, Eýropanyń 12 memleketi erkin syıyp ketetin, bir ǵana Qaraǵandy oblysyna 1 Germanııa nemese 2 Belarýs, tipti usaqtasaq, 4 Bolgarııany ornalastyrýǵa bolatyn Qazaqstanda Mendeleev kestesindegi 126 elementtiń 99-yn óndirý múmkindigi bar. Oǵan 1225 túrli mıneraldar qospasyn quraıtyn 5000-ǵa jýyq kenishti qosyńyz! Munshama múkámmaldy syrtqa shıkizat kúıinde shyǵara bergennen utarymyz qaısy?
Qasym-Jomart Kemeluly Joldaýda durys máseleni qozǵady: «Qazaqstannyń aldynda turǵan asa mańyzdy mindet – ónerkásiptik áleýetimizdi tolyq paıdalaný». Qazir Eýropa elderinde, Shyǵys Azııada, kórshiles memleketterde qaıta óńdeý kásiporyndaryn salýdyń zárýlikteri jetkilikti. Birinshiden, ózindik shıkizat qorlary arzymaıdy, alystan aldyrýǵa shyǵyn kóp, ekinshiden, halyq tyǵyz ornalasqan aımaqta ekologııalyq tepe-teńdik buzylady, ónim qaldyqtaryn tógetin oryn joq, onyń ústine «jasyldardyń» ekpini qatty! Úshinshiden, saıası formattardyń álsin-álsin ózgerip otyrýynan týyndaıtyn tranzıt tasymalynyń kúrdeliligi. Taǵysyn-taǵylar... Al, aýmaǵy 163 mıllıon halqy bar 18 Bangladeshke teń Qazaq jerine 163 zaýyt salsań da, kóptik etpeıdi! «Bul qara jáne tústi metallýrgııa, munaı hımııasy, kólik qurastyrý jáne mashına jasaý, qurylys materıaldary men azyq-túlik óndirý jáne basqa da salalardy qamtıdy». Dúnıe júziniń 146 elimen ekonomıkalyq, gýmanıtarlyq baǵytta yntymaqtasqan elimizdiń shıkizattyq sektordan shetkeri shyǵyp, eksporttyq basymdyqqa ıe bolýy osy faktorlarǵa baılanysty.
Bıylǵy jyly Qazaqstan halqynyń sany 19 mıllıon adamnan asady, onyń ishinde qazaqtyń sany 13 mıllıon adamdy quramaq. Jergilikti ult úlesi, qudaıǵa shúkir, jastar arasynda ósip keledi. 8 mıllıon 794 myń adam jumyspen qamtylǵan, biraq onyń 6 mıllıon 700 myńy jaldamaly, 1 mıllıon 500 myńy jeke jumysshylar, 262,1 myń fermer bar. Al jumys kúshi quramyna kirmeıtin 4 mıllıon adamdy bylaı qoıǵanda, jarty mıllıonǵa jýyq jumyssyz tirkelgen. Joldaýda kórsetilgendeı, 2020-2021 jyldary 10+15 paıyz memlekettik, «QazAgro» men «Báıterek» holdıngteriniń birigýinen 50 paıyz qyzmetkerlerdiń qysqaratynyn eskersek, ýaqytsha jumyssyzdar sany kóbeıeıin dep tur. Sonda olar qaıda barady?
Mamandyqtaryna sáıkes jańadan qurylǵan óndeýshi kásiporyndarda, kólik-logıstıkalyq keshenderinde, aýyl sharýashylyǵynda, shaǵyn jáne orta bızneste, taǵy basqa suranysty salalarda jumys isteıdi. Qaıta, buryn memlekettik qyzmetpen aınalysqan jastar endi qosymsha mamandyqtar alyp, bılik baspaldaqtaryndaǵy biliktiligi men tájirıbesine súıenip, jańa ekonomıkalyq damýymyzda qýatty, sheshýshi ról atqarady. Olar ulttyq ındýstrııany órkendetý úshin jańǵyrtylǵan zańnamalardy tez qaǵyp alady jáne turaqtylyǵyn qamtamasyz etedi, retteletin satyp alý júıesine bólinetin 15 trıllıon qarjyny ıgerýge qatysady, óńdeý ónerkásibiniń óndirisin bes jyl ishinde kem degende bir jarym ese arttyrýǵa úles qosady. Demek, memlekettik jáne kvazımemlekettik sektor qyzmetin ońtaılandyrý – Qazaqstannyń áleýetin kúsheıtetin jańa ekonomıkalyq saıasattyń bir parasyna aınalmaq.
Prezıdent Joldaýyndaǵy «Sapalyq turǵydan múldem jańa ulttyq ındýstrııany damytý úshin jańǵyrtylǵan zańnama qajet. О́ńdeý ónerkásibin damytýdyń qaǵıdattaryn, maqsattary men mindetterin belgileıtin «О́nerkásip saıasaty týraly» birizdi zań jyl sońyna deıin ázirlenýge tıis. Memleket pen ınvestorlar arasyndaǵy ýaǵdalastyqtardy bekitý úshin strategııalyq ınvestısııalyq kelisim jasalady. Bul – jańa tásil» degen tujyrymdar aıtylmysh salanyń tuǵyryn tapjylmaıtyn, bolashaǵyn baıandy etetin, ken qazbalarynan basqaǵa qarjy quıýǵa qulyqsyzdaý nemese óńdeý ónerkásibiniń ómirsheńdigine senimsiz qaraıtyn sheteldik ınvestorlardyń sezigin seıiltetin, bolmasa, sátti ýaqytynda mol paıdaǵa kenelip, biraq dáýletin syrt eldiń seıfinde saqtap, paıyzdyq ósimine maldanǵan otandyq iri kásipkerlerimizdiń qarjylaryn «amnıstııasyz-aq» Qazaqstanǵa qaıta ákelip, óndirisimizdiń órkendeýine jumsaýǵa jol ashatyn senim gramotasy ispetti. Sondyqtan Memleket basshysy tapsyrǵan zańdy ázirleýde jáne qabyldaýda ınvestısııa tartymdylyǵy jáne kásip ıeleriniń jaýapkershiligi barynsha eskerilýi tıis.
Men «Jańa jaǵdaıdaǵy Qazaqstan: is-qımyl kezeńin» qazyp oqyp, ǵalym túısigimen qadala zerttegenimde, ańǵarǵanym – bul Joldaý abstraktilik oılardan ada, naqty áreketterdiń qadamyn sanaıtyn, zárý máselelerdiń sebep-saldaryn dál anyqtap, olardy iskerlikpen sheshýdiń joldaryn usynǵan, «syry da, syny da ketpeıtin», sprınterlik ýaqytpen shektelmeıtin kópjyldyq qundylyq. Jasyratyny joq, biz ádette, osy kezge deıin jyl saıynǵy Joldaýlardy bıliktiń dástúrli is-sharasy retinde qabyldap, onyń uzaq merzimdik mazmunyna boılaı bermeı, tez arada aqparattyq – nasıhattyq toptar quryp, jer-jerdi aralap, «konspektilik» nusqasymen eldi tanystyrýmen keldik. Úıinde otyryp-aq ǵalamtor arqyly jahannyń jaqpar-jartasymen tildesetin, saıasatyńyzdyń qatparyn qyrtystaǵan, qyzyl sózben kóbik sapyrǵannan mezi bolǵan qazaǵym sizdiń sý tógilmes jorǵadaı jeldirgenińizge den qoıa ma? Mándi qujattyń mańyzyn qalqyp iship, syrttaı súısinip, ishteı túısinip, endigi kezekte josparlanǵan is-qımyl shoǵyryna at qosýǵa shart túıinip ázir otyrǵan joq pa? Endeshe, Prezıdenttiń tapsyrmalaryna oraı, Úkimet, mınıstrlikter men agenttikter, aımaqtar basshylyǵy burynǵy ekstensıvtik kórsetkishterdi quraıtyn konveıerlik baǵdarlamalardan irgeni aýlaq salyp, ár óńirdiń áleýmettik-ekonomıkalyq jáne shıkizattyq-tehnologııalyq relefine saı keletin, «barsha azamatqa túsinikti, qysqa ári nusqa ulttyq jobalar formatyna kóship», Joldaýdaǵy mindetter aıasynda túzilgen is-sharalaryn halyqqa jarııalap, barshany ortaq maqsatqa jumyldyrýy kerek! Bul da – azamattyq qoǵam qalyptastyrýdyń kórinisi.
Men Prezıdent Joldaýyndaǵy aýyl sharýashylyǵy jáne shaǵyn jáne orta bıznesti damytý, qoljetimdi ári sapaly bilim máselelerin ádeıi aınalyp óttim. Aýyl. Kásip. Bilim. Bular – ıisi qazaq balasynyń keshegi, búgingi jáne erteńgi ómirimen ózektese órilgen, tutas taǵdyrynyń ólshemi ispetti máńgilik taqyryptar! Bir týyndynyń kólemine syıýy múmkin emes. Jáne de Qasym-Jomart Kemelulynyń atalmysh taqyryptar tóńiregindegi tolǵamdary ǵumyrynyń bir tini aýylǵa baılanǵan, ómir boıy bilim salasynda kózmaıyn taýysqan, ekonomıst-ǵalym retinde kásipkerliktiń tabıǵatyn ǵylymı-praktıkalyq turǵyda zerttegen maǵan kókiregimde kópten beri qozdanǵan oımaýyt oılardy salmaqtap, saralap, daralap jazýdy mindettep otyr. Sondyqtan sátti kúni osy úsh baǵyt týraly taldaý pikirimdi elimizdiń bas gazeti – «Egemen Qazaqstannyń» oqyrmandaryna usynatynym kámil.
Baqbergen DOSMANBETOV,
Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi,
Qyzylorda oblysynyń qurmetti azamaty
Prezıdentke UQK tóraǵasy esep berdi
Prezıdent • Búgin, 17:50
Mobıldi qosymshalar qazaq tilinde qyzmet kersetetin bolady
Qoǵam • Búgin, 17:43
3 myń qazaqstandyqqa jaldamaly baspana úshin sýbsıdııa beriledi
Qoǵam • Búgin, 17:33
Polısııa general-maıory jemqorlyq boıynsha kúdikti dep tanyldy
ANTIKOR • Búgin, 17:13
Mehıkoda shabýyl saldarynan qaza bolǵandardyń sany 11-ge jetti
Álem • Búgin, 17:08
Qarjy • Búgin, 16:50
ShQO-da azyq-túlik baǵasyn negizsiz ósirgen kásipkerler jazalanady
Aımaqtar • Búgin, 16:45
Qazaqstanda temirjol qozǵalysy qaýipsizdigin buzǵandarǵa jaza kúsheıtiledi
Qazaqstan • Búgin, 16:32
Álemniń 20 eli Ýkraınaǵa qarý-jaraq berýge kelisti
Álem • Búgin, 16:25
О́tken jyly elimizde 446 myń sábı dúnıege kelgen
Qoǵam • Búgin, 16:18
Balqashta sý deńgeıi shekti mólsherden 1 metr joǵary tur
Aımaqtar • Búgin, 16:09
Aqsholaqov Reseıden gaz tartýdyń ońtaıly joldaryn atady
Qazaqstan • Búgin, 15:52
Memlekettik granttar berý boıynsha konkýrs jarııalandy
Ǵylym • Búgin, 15:42
Moldovanyń eks-prezıdenti satqyndyq jasady degen kúdikpen ustaldy
Álem • Búgin, 15:30
О́zbekstanda zańsyz ustalǵan qazaqstandyq týrısterge qatysty SIM pikir bildirdi
Oqıǵa • Búgin, 15:22
Qyzylordada 214 memlekettik qyzmetshi jaýapqa tartyldy
Qazaqstan • Búgin, 15:15
Shymkentte órtengen ǵımarattan máıit tabyldy
Oqıǵa • Búgin, 15:02
Dıplomdyq jumystarǵa qoıylatyn talap ózgeredi – Ashat Aımaǵambetov
Bilim • Búgin, 14:53
12 jastaǵy qyzdy tonaǵan ury ustaldy
Qazaqstan • Búgin, 14:42
AÁK alatyn turǵyndarǵa gaz baǵasy tómen bolady
Úkimet • Búgin, 14:35
Nur-Sultanda myńdaǵan úı gazǵa qosylady
Elorda • Búgin, 14:25
Stýdentterdiń shákirtaqysy 20 paıyzǵa artady
Bilim • Búgin, 14:12
Bıyl 93 eldi meken gazben qamtylady
Qazaqstan • Búgin, 14:01
Aqtóbede oqýshy qyzdy qańǵybas ıtter talap tastady
Oqıǵa • Búgin, 13:44
Elden zańsyz aqsha shyǵarýǵa baqylaý kúsheıgen
Qoǵam • Búgin, 13:36
Elimizde 18 myń adam múgedektikti úıinen shyqpaı rásimdedi
Qoǵam • Búgin, 13:25
Ishki naryqta gaz tutyný kólemi 35 paıyzǵa artqan
Úkimet • Búgin, 13:18
Túrkistan oblysynda eki bala shuńqyr sýyna batyp ketti
Aımaqtar • Búgin, 13:13
Tennısshi Alan Qurmanǵalıev aldyna jan salmady
Sport • Búgin, 13:02
Prezıdent jemqorlyqqa qarsy kúresti kúsheıtýdi tapsyrdy
Prezıdent • Búgin, 12:55
Elimizdegi alǵashqy AES Balqash mańyna salynýy múmkin
Qoǵam • Búgin, 12:50
Bıyl 170 myńnan astam túlek úshin sońǵy qońyraý soǵylady
Bilim • Búgin, 12:40
Egistik sýynyń 40 paıyzy dalaǵa ketip jatyr – Álıhan Smaıylov
Úkimet • Búgin, 12:31
Aımaqtar • Búgin, 12:23
Sońǵy qońyraýda ustazdarǵa gúl syılaýǵa bola ma?
Bilim • Búgin, 12:16
Elordada Sırııa jónindegi kezekti kelissóz ótedi
Elorda • Búgin, 12:07
Germanııa maımylsheshek aýrýyna baılanysty karantın jarııalaıdy
Álem • Búgin, 11:57
Din máseleleri jónindegi aqparattyq-túsindirý toby aqtóbelik turǵyndarmen kezdesti
Aımaqtar • Búgin, 11:44
Kýveıtte qumdy daýylǵa baılanysty áýe reısteri toqtatyldy
Álem • Búgin, 11:39
Elordada 11 avtobýs baǵytyn ýaqytsha ózgertti
Elorda • Búgin, 11:29
Uqsas jańalyqtar