Atalǵan is-sharanyń moderatory, saıası ǵylymdardyń kandıdaty Erlan Saırov óz sózinde elimiz parlamenttik saılaýdyń jaýapty kezeńine aıaq basqanyn aıtty.

– Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń bastamasy boıynsha saıası reformalardyń birinshi paketi engizildi, onyń sheńberinde mıtıngiler týraly jańa zań kúshine endi, 7 zańnamalyq aktige ózgerister men túzetýler engizildi. Osy ózgeristerdiń barlyǵy – el damýynyń evo­lıýsııalyq jolynyń belgileri. Memle­kettilik ınstıtýtyn jahandyq qaıta qurý jaǵdaıynda bizdiń basty maqsatymyz táýelsizdik pen memlekettilikti saqtaý bolýy tıis. Barlyq saıası prosess, sonyń ishin­de saılaý prosesi de qoǵam men azamat­tardyń memlekettik qundylyqtary aıasynda birigýi úshin jumys isteýi kerek, – deıdi E.Saırov.

Árbir saılaý qoǵamnyń, azamattardyń saıası mádenıetin ósirýdiń birden-bir qura­ly ekenin aıtyp ótken E.Saırov kezek­ti saılaýdyń el saıasaty úshin tıimdi tus­taryn jetkizdi.

– Demokratııanyń eń negizgi atrıbýty – halyqtyń saıası mádenıeti. Meniń oıymsha, bul saılaý halyqtyń saıası mádenıetin arttyrýǵa, pikirler plıýralızmin damytýǵa, eldegi saıası júıeni evolıýsııalyq deńgeıde jańa satyǵa kóterýge múmkindik beretin beles. Memlekettik ınstıtýttardy damytý da búginniń basty máselesiniń biri. Al al­da­ǵy máslıhattar depýtattarynyń saılaýy da buǵan oń áser bermek. Búginde elimizde 216 máslıhat, 3 350-den astam depýtat bar, – dedi ol. Sonymen birge bıylǵy saılaýda jastardyń da belsendi ekenin aıtty.

Prezıdent janyndaǵy Ulttyq qoǵam­dyq senim keńesiniń múshesi Aıdos Sarym­nyń pikirinshe, eldegi kóp nárseni ózger­týge jáne azamattardyń energııasyna, olardyń iskerlik jáne saıası belsendiligine súıenetin shıkizattyq emes ekonomıkanyń negizderin jasaýǵa baǵyttalǵan jańǵyrtý zańdarynyń úlken paketterin qabyldaýǵa yqpal etetin Májilisti saılaý qajet. Sonymen qatar barlyq reforma álemdik úrdisterdi de, qoǵamnyń múmkindikteri men qajettilikterin de eskerýi kerek.

– Buryn-sońdy bolmaǵan daǵdarys kezinde ómir súrip jatyrmyz. Pandemııa daǵdaryspen qatar jańa kontekstegi jańa jaǵdaılardy kórsetti. Eń aldymen biz osy kezge deıin kóp synalǵan ınstı­týt­tar men mehanızmderdiń ómirsheń­digin baıqadyq. Qalaı desek te, ulttyq memleket óz kúshin joıǵan joq. Qazir jahan­danýǵa qarsy prosess bastaldy degen túsinik bar. Aımaqtar burynǵydaı jahan­dyq roman­tıkadan góri, aımaqtyq blokqa, aımaqtyq uıymdarǵa basymdyq berýde. Sol arqyly óz áleýetin asyrý sııaq­ty úderisterge bet alyp bara jatyr. Ár mem­leket jahandyq emes óziniń artyqshy­lyǵyn damytatyn, ózi maska tigip, ózi dári shy­ǵaratyn, óz kásip­kerine múmkindik beretin deńgeıge ótti. Bul erterekte merkan­tılızm dep synal­sa, qazir kóptegen ekonomı­kalyq teorııa­ny joqqa shyǵaryp otyr, – deıdi sarap­shy. Sondaı-aq ol qazir Qazaq­stan úshin proporsıonaldy júıe aýadaı qajet eke­nin, eń aldymen eldegi saıası ómir, shyndap kelgende Nur-Sultan, Alma­ty, Shymkent sııaqty úlken qalalar men birneshe oblys­tan aspaı otyrǵanyn atap ótti.

– Úkimettik emes uıymdar desek, qalalarda ǵana shoǵyrlanǵan. Aýyldyq jerlerde ondaı uıymdar jumys istemeıdi. Nur Otan partııasynyń fılıaldary, Qazaq­stan halqy Assambleıasynyń uıymdarynan basqa belsendilik baıqamaımyz. Qazir kez kelgen azamatqa partııa qurýǵa múmkindik berý kerek degen sóz aıtyla bastady. Meniń oıymsha, bizge iri jalpyulttyq partııalar qajet. Bul – AQSh, Eýropanyń birqatar elin­de qalyptasqan júıe. Aldaǵy saılaý refor­manyń, modernızasııanyń taǵdyryn sheshe­tin saılaý bolmaq. Sondyqtan bul saı­laýdyń ádil, zańdy ótýi, halyq­tyń moıyndaýy sózsiz mańyzdy. Prezı­dent saılaýynda baıqaǵanymyzdaı, baıqaý­shy­lar asqan belsendilik tanytty. Munyń ózi de saılaýdyń durys ótýine, nátıjesiniń moıyndalýyna negiz bolýy tıis. Saı­laý­dyń synalýy zańdy, biraq onyń zańdy­ly­ǵyna kúmán bolmaýy tıis, – dedi A.Sarym.

L.N.Gýmılev atyndaǵy EUÝ saıasattaný kafedrasynyń meńgerýshisi, PhD doktory Indıra Rystına kezekti saılaýǵa qoıy­latyn mindetterge toqtalyp ótti. Onyń oıyn­sha, aldaǵy Májilis saılaýy baǵdar­la­malyq básekelestikti arttyrýǵa sebep bolý tıis.

– Memlekettiń jalpy jumys isteý mehanızmderi bar ekenin kórdik, degenmen kommýnıkasııasy jolǵa qoıylmaǵanyn baıqadyq. Pandemııa kezinde qansha kómek kórsetildi, qansha is atqaryldy. Ol týra­ly aqparat halyqqa jetpeı qaldy. Mem­lekettiń «isteýi» men «aıtýynyń» arasyn­da úlken qadam baryn baıqadyq. Aldaǵy saılaýǵa qatysyp jatqan úmitker­ler osyny eskerip, memlekettiń atqar­ǵan isin halyqqa jetkizýdi maqsat etse. Táýelsiz Qazaqstan tarıhynda 7 Parla­menttik saılaý bolsa, onyń beseýi kezek­ten tys ótken. Bir eskeretin jaıt, elimiz­de tulǵalyq básekelestik bar, alaıda baǵ­dar­lamalyq báseke joq. Shetelderde halyqtyń baǵdarlamany tańdaıtynyn bilemiz. Al bizde kerisinshe tulǵany tań­daıdy. Jaqynda elıta sapasynyń reıtın­gi jarııalandy. Elimiz 19-orynǵa jaıǵas­qan. Bul tizimniń basty talaby elıta­nyń sheshim qabyldaýǵa áseri. Bul degeni­miz, elimizde naqty bir sheshim qabyl­daýǵa ınstıtýttar emes, jekelegen tulǵalar áser etetinin kórsetedi. Endigi kezekte ınstıtýttardyń jumysy men baǵdarlamalyq básekeni arttyrýǵa den qoıyp, jumys isteýimiz kerek. Al tulǵalar osy baǵdarlamalardy júzege asyrýshy jáne halyqpen baılanystyrýshy qyzmetin atqarýy kerek, – dedi ol.

Al sarapshy Marat Shıbutov Par­lament saılaýynyń mańyzy týraly aıta kele, kelesi jyly kóktemde ótetin aýyl ákim­deriniń saılaýyn da eske saldy. Sony­men birge ol baıqaýshylardyń bıyl da belsendi bolatynyn sóz etti. Oǵan qosa kezekti saılaýda «Aqjol» jáne Adal partııalary bir elektorat úshin talasaty­nyn aıtty. «Olardyń ortaq saılaýshylary – kásipkerler», deıdi saıasattanýshy.

Saıasattanýshy Qazbek Maıgeldınov saılaý kezeńindegi saıası partııalardyń is-áre­ketterine túsinikteme berip, olardyń azamattardyń saıası mádenıetin da­mytý turǵysynan múmkindikterin baǵalady.

Odan bólek «Qoǵamdyq pikir» ZI dırek­tory, áleýmettik ǵylymdardyń kandıdaty Bo­tagóz Raqysheva, saıasattanýshy Baýyr­jan Serikbaev, saıası konsýltant, PhD doktory Dına Aıkenova, sondaı-aq basqa da sarapshylar, ǵalymdar óz pikirlerin aıtyp, aldaǵy saılaýǵa qatysty boljamdaryn ortaǵa saldy.