Qoıymyz kóp edi, oı, sattyq!

Aıaǵynda qozy, laq sattyq,

Sharýany óstip aqsattyq.

Qysqasy,

Qoradaǵy maldy túgel sattyq,

Er-turman sattyq, júgen sattyq,

Satpaǵanymyz qalmady, kóp sattyq.

Aqsha kerek bop, shóp sattyq.

Aıtpaqshy,

«Sataıyq pa, satpaıyq pa?» –

 dep otyrǵan,

Úrmeıtin bir ıtimiz bar edi,

Bir kúni sol úrip berdi.

Ile-shala ádemi-ádemi

Úsh kelinshek kirip keldi.

«Kedeıshilikpen kúresetin

komıssııamyz» – dep,

Bilekterin túrip berdi.

Aǵashtardy qarap shyqty,

Neshe túp órik, neshe túp shıe,

Erinderi jybyrlap, sanap shyqty…

…Itimiz taǵy úrip berdi,

Ile-shala sulý-sulý

Tórt kelinshek kirip keldi.

Sómkelerinen paraq shyqty,

Bular alma aǵashtaryn sanap shyqty…

…Itimiz jáne úrip berdi,

Ile-shala soıtaldaı-soıtaldaı

Bes kelinshek kirip keldi.

Sosyn beseýi bes jaqtan

Neshe túp qyzan, neshe túp qııar,

Neshe túp sarymsaq baryn

qaıta-qaıta sanap shyqty…

Bir-birine kúńkildedi,

«Bul úıge aqsha shyǵýy múmkin»,

– dedi…

…Itimiz jáne úrip berdi.

«Komıssııanyń bastyǵy edim» – dep,

Kózi ádemi kelinshek kirip keldi.

Kelinshektiń kózi de ádemi,

О́zi de ádemi,

Tipti, sózi de ádemi eken:

– Aqshaǵa bolmasa da,

Baı men baqshaǵa baı ekensiz,

Muny komıssııa da quptady.

Qysqasy, járdem aqsha shyqpady, –

Dep túsindirip,

Kóp nárse aıtyp ketti…

Sóıtip jyldyń sońǵy kúnderi –

Osylaısha qarjydan qysyldyq,

Qysyldyq ta, túsindik,

Túsindik te sheshtik.

Sheshtik te aǵashtardy

Shetinen kestik.

Birazyn peshke jaqtyq,

Birazyn kórshige sattyq.

Qarajattan qysyla-qysyla

Satyp jiberdik ıtimizdi...

Endi, mine,

Syǵyp otyrmyz bıtimizdi.

Qoramyzda mal joq,

Aýlamyzda bir túp tal joq,

Qysqasy, bitip otyrmyz.

Aıtpaqshy,

Jyldyń alǵashqy kúninen –

Sıyr jylynda –

Kedeıshilikpen kúresetin

Komıssııany qaıta kútip otyrmyz…

Alpysbaı Boranbaıuly

Túrkistan oblysy

Sıyrdyń syry

 Al meniń jylym kelip qudaı ońdady. «Sıyrdyń syry» dedik pe?.. Aǵyl-tegil aıtaıyn.

O basta, qaı zaman, qaı ǵasyr ekeni belgisiz, bizde jabaıy kún keship, taǵy bop taý-tasta kún keshippiz. Taǵylyq tirligimizden habarymyz joq, áıteýir kúnderdiń kúninde qolǵa úıretilip, adam aqylynyń arqasynda sonyń qaramaǵyna ótip, tórt túliginiń sanatyna qosylyp, «sanaly» tirlikke kóshippiz ǵoı...

Tarıhta nem bar, tirligimdi aıtaıyn...

Qazir qojaıynymnan «qashyp shyǵyp», taý-tasta jartylaı jabaıy kúı keshýdemin.

Áne bir zamanda, keń qoltyq kergigen kezeńde – men ǵana emes, erteńge erensiz bolyp bútkil jurtshylyq ashyq-shashyq shalqydy emes pe.

Basqada nem bar, ózimiz tań qylań bere kerilip-sozylyp túregep, buzaýǵa ıilip, qojaıynnyń saýyp sypyra buıda jipten bosatqany sol, ýaıym-qaıǵysyz taltań basyp taý-tas etegindegi órisimizge kete baratynbyz. Oıhoı, sol kezdegi seniki-meniki delinbegen dalıǵan dalany oılasam – múıizim syrqyraıdy, emshegim syzdaıdy.

Nesin aıtaıyn, jekemenshik kelip – óris taryldy, jelke jún jyǵyldy emes pe...

Qojaıyn da qaýqarsyz, naryq zamanyna ilese almaı – el qatarly tirligin túzeı almaı, burynǵy óris ataýly qoldy bo­lyp, biz baıaǵy keshkilik kelip jetip kúıis qaıyryp túnep shyǵatyn qoradan kún­diz-túni shyǵa almaıtyn halge jettik... Qol­ǵa qaraǵan kúndi dushpanyńa bersin... Jekemenshik jeri joq qojaıynyńnyń barynan joǵy...

Qojaıynyma janym ashıdy! Aıtpaı kelgen alasapyran zamanda azyp-tozdy desem bolady.

Bári satýly, jem jemegeli qashan, bergen shóp-sholań, káshek-pásekti talǵajaý ete­miz. Bári quryqtalyp, iship júrgen aǵyl-tegil sýdyń suraýy bolǵanda sýalyp kete jazdadym.

Qıyndyqtan ashatuıaq ataýly aıyrbas­talyp, baǵym – sútimniń arqasynda beli qataımaǵan buzaýymnyń kóz jasy bolyp din aman júrip jatqanyma táýbe deımin.

О́stip júrgende ókimetten «saýyp otyr­ǵan sıyry bar úı áleýmettik kómekten qa­ǵylsyn» degen «qaraqaǵaz» shyǵyp shal­qamyzdan túsirdi emes pe. Sondaǵy áleý­met­tik kómekpen ildalap otyrǵan qojaıy­nym­nyń kúńirengen kózjasyn kórseń...

Ne isteıin, tulapaıy shyqqan basqa tórt túlikten áýlıemin be, kóresimdi kó­reıin, mańdaıyma jazylǵany bolar dep, qora mańynda apyl-tapyl qam-qareketsiz oınaq salyp júrgen buzaýyma qarap qabyrǵam sógiledi, denem túrshigedi.

Qudaı ońdap, qojaıynym qımylǵa kóship, bir túnde meni buıdalap alyp jetektep, qazirgi kúndiz panam bolǵan taý-tastaǵy úńgirden bir-aq shyǵardy.

Bir kún kúndiz eshqaıda attap shyǵarmaı úńgirde qamap otyryp, qas qaraıa qos ýys jemin berip, jetektep syrtqa shyǵaryp, aınalaıyn taý-tastyń shóp-shúıginine jaıyltyp, móldir bulaqtan sýǵaryp, tań syz bere úńgirge qaıta kirgizip, alaqan ja­ıyp, meniń amandyǵymdy tilep, kól-kósir sútimdi saýyp alyp jónine ketti...

Qansha mıǵula sanalsaq ta, jalmaýyzǵa da jan kerek, qojaıynnyń aıtqanymen júrip-turýǵa úırengen basymyz – kúndiz attap shyqpaı kúıis qaıyrýmen bolamyn da, túnde jortýylǵa shyǵamyn...

Qojaıynym da qý, tań syz bere úńgirge oralsam – qos ýys jemin usynyp kúlimdep sonda kútip otyrady... Qaıteıin, qojaıynǵa úırengen basym, onyń ústine qorada qalǵan buzaýyma bola ıilip-ıip sútimdi aǵyl-tegil aǵytamyn.

Qojaıyn da biledi, taý-tastaǵy qasqyr bastaǵan qaraqshylardy eskerip, ótkende múıizimdi qaırap úshkirlep, kelesisinde artqy eki aıaǵyma tıgenin tilip túser taǵa ornatyp berdi...

Qamqorlyǵyna rızamyn. Ol da «Sıyr sıpaǵandy bilmeıdi» degendi umytyp, kóndikken, úıretkenin lezde uǵyp alǵan meniń ústi-basymdy sıpalap, bir ýaq tazalap, tarap ta qoıady.

Sóıtip, aǵyl-tegil iship-jemniń ortasynda jartylaı jabaıy tirlik keshýdemin.

Burynǵydaı emes, qońdanyp semirip kele jatqanymdy sezemin. Onyma qo­ja­ıyn da rıza. «Qońdansań, kúzge aman-esen barsań. Ol ýaqytta qoradaǵy buzaýyń da sútten shyǵyp sanatqa qosylady. Bizdiń de túp-túgeldi satyp, qala mańyna kóship keter mezgilimiz de bolady» degen pıǵylyn da sezemin.

Meniń de: «Aman-esen kúzden ótip, qa­qaǵan qyspen kelip jetken jańa jyl... Sıyr jylynda qojaıynymnan buryn bir tún­de qoradaǵy buzaýymdy ertip áketip, mun­daǵy úńgirdi talaq etip, taý-tastyń yq­pyl-jyqpylyn artqa tastap, sonaý qııan­daǵy arqar meken etken mańǵa baryp tolyq jabaıy kún keshsem» degen pıǵylym bar.

Berik SADYR

Nur-Sultan

Shyrsha janyndaǵy jymıys

Jańa jyl dastarqany basyndaǵy áńgime.

– Sen neǵyp isher kezde kózińdi tars jumyp alatyn bolǵansyń?

– Áıelime їremkege ќara­sam kґzim shyќsyn dep ýáde berip edim...

 *  *  *

Jyl taqap, saǵat tili týra on ekini tyqyldatqanda – bárimiz «Aqqaınar» ishim­diginiń tyǵynyn tyq etkizýdi dástúrge engizgenimiz qashan...

Eski jyldyń sońǵy kúni dúkenge baryp sóreden «Aqqaınar» izdep edim, baǵasy 650 men 950 teńgelik eki túri tur eken. Satýshydan:

– Bulardyń aıyrmasy nede? – dep surap edim:

– 950 teńge turatyny sapasy jaǵynan anyq «Aqqaı­nar­ǵa» jeteqabyl... – degeni.

 *  *  *

Eger Aıaz ata qarsy jo­lyǵєyp, sizden az-maz tıyn-­te­ben surasa, onda: bul qaıyrshylardyń Aıaz atasy, ne aqsha qunsyzdanyp, ınflıasııa ta­­­bal­dyryq attaǵan boldy de­gen toqtamǵa kelýińizge bolady.

 *  *  *

Ádemi de ýyzdaı Aqshaqar dúnıe-múlki qomaqıy Santa-Klaýsqa kúıeýge shyqqysy keledi. О́zimizdiń otandyq mojantopaı Aıaz atalar habarlaspaı-aq qoısyn...

Múıisti júrgizetin Berik SADYR