Sheksiz álemniń jabyq shekaralary

Saıasat • 21 Qańtar, 2021

Sheksiz álemniń jabyq shekaralary

11 ret kórsetildi

Jahandaný dáýiri sheksiz tehnologııa ǵasyry deısiz be, áıteýir XXI ǵasyrda memleket shekaralarynyń jabyq bolýy osyǵan deıin úsh uıyqtasań túsińe kirmeıtin-di. Al qazir bul úırenshikti jaǵdaıǵa aınaldy. Qonaq qabyldaǵysy kelmeıtin úıdiń qaqpasy sekildi jabyq turady.

Merýert BÚRKITBAEVA

Pandemııanyń qaı salaǵa bolsyn salqynyn tıgizgeni belgili. Munyń barlyǵy saıyp kelgende ekonomıkanyń quldyraýyna ákeldi. Týrızm salasynyń bıylǵy joǵaltqany týraly aıtýǵa aýyz barmaıdy. Mamandar sońǵy jyldary keńinen qulash jaıǵan sala 2020 jyly 1 trln dollar tabystan aıyrylǵanyn aıtyp otyr. 2019 jyly týrızm salasynyń bir jyldyq tabysy 1,5 trln dollar bolǵanyn eskersek, bul kórsetkish ındýstrııaǵa aýyr tıgeni sózsiz. Odan bólek 100 mln adam jumyssyz qalýy múmkin. Bul ásirese týrızm arqyly kún kórip otyrǵan elderdiń jaǵdaıyn kúrdelendirip jibergen-di. Jańa jylda jaǵdaı ózgeredi degen bir úmit bolyp edi. Byltyrǵydaı emes, indetpen kúresý úshin vaksına ázir, qaýipsizdik sharalaryn da ábden jetildiretin kez boldy. Dese de indetten qorǵanymyz dep shekarasyn tars japqan elder áli bar. Ulybrıtanııada koronavırýstyń jańa shtammy taraǵaly beri ózge memleketter sekem alyp, byltyrǵy ssenarııdi qaıtalamaýdyń jaıyn jasap jatyr. Al Ulybrıtanııa Qytaıdyń kebin kıdi. Jyl basynan beri 40-tan astam memleket brıtan azamattaryn qabyldaýdan bas tartyp otyr.

Al Aýstralııa tipti bıyldyń ózinde shekarasyn tolyq ashpaıtynyn málimdedi. Densaýlyq saqtaý ókilderi el turǵyndary jappaı vaksına alǵanymen, qaýiptiń seıilmeıtinin alǵa tartty. Sonda sarapshylar aıtqandaı, indettiń saldary aldaǵy birneshe jylǵa sozylatyny anyq bolyp tur. Bul jaǵdaıda ne istemek kerek? Aýstralııa sekildi shekarany jartylaı jaýyp, qozǵalysty shekteıtin jospar barlyǵynda birdeı bar dep aıtý qıyn. О́ıtkeni syrtqy álemmen baılanys úzilgen birneshe aıda birqatar sala turalap qalatyny belgili.

Jalpy, saıahatshylardyń kúrt tómendeýin damyǵan elder ekonomıkasy birinshi sezingen eken. Jylda shyǵystan batysqa aǵylǵan týrısterdiń sanynda shek joq edi. Ásirese Qytaı turǵyndary Eýropa, AQSh-qa saparlaǵandy qup kóretin. Ýhanda belgisiz vırýs taraǵan kúnnen bastap Qytaı eliniń azamattaryn eshkim qushaq jaıyp qarsy almaıtyn boldy. Endigi kezek Ulybrıtanııaǵa keldi. Qos el azamattarynyń ornynda kez kelgen memlekettiń turǵyndary bolmasyna kim kepil?

Zertteýshiler bul ádistiń tıimdiligine kúmánmen qarap otyr. Olardyń aıtýynsha, halyqaralyq saıasatqa shekteý qoıý men shekara jabý ádisteri pandemııanyń alǵashqy kezeńinde paıdaly bolǵanymen, keıinirek tıimsiz ekenin kórsetken. Olar muny bastapqyda vırýstyń taralýyn shekteý úshin durys bolsa, keıin dúnıe júzine tarap ketken soń bul árekettiń esh paıdasy bolmaıdy dep túsindirdi. Máselen, Gonkong ýnıversıtetiniń Densaýlyq saqtaý ekonomısi Karen Grepın shekarany jaýyp, saıahatty shekteý – bul árekettiń áleýmettik jáne ekonomıkalyq saldaryna turmaıdy degen pikirde. Jalpy, Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy COVID-19-dy jahandyq pandemııa dep jarııalaǵanda shekarany jabý týraly keńes bermegeni belgili. Alaıda memleketterdiń kópshiligi kezek-kezek qatań sharalar engize bastady.

Torontodaǵy Iork ýnıversıtetiniń halyqaralyq zańgeri jáne epıdemıology Stıven Hoffman búkil álem úkimetteri aı saıyn álemdik ekonomıkaǵa shamamen 400 mıllıard dollar shyǵyn keltiretin mundaı áreketke barady dep oılamaǵanyn aıtady. Tehnologııanyń qaryshtap damyp, áýe qatynasynyń dál búgingideı ilgerilegen shaǵynda jabyq shekara týraly oı eshkimniń basyna kelmegeni anyq.

Jaǵdaı osy. Endi onyń saldary qalaı bolmaq? Alǵashqysy jahandyq ekonomıkalyq daǵdarys arqyly kórindi. Onyń budan bólek bilim berý, týrızm, densaýlyq saqtaý, kóshi-qon salalaryna qalaı áser etetini belgisiz. Ony taldaý men zerdeleýge áli de ýaqyt kerek ekeni anyq.

Kúnniń mańyzdy jáne ózekti jańalyqtaryn «Egemen Qazaqstan» telegram kanalynan oqyńyz