Tutyný qaryzdarynyń táýekeli artýda

Erekshe qarqynmen kóbeıgen nesıe úlesi ishki jalpy ónim (IJО́) men halyq tabysynyń nomınaldy ósiminen edáýir asyp túsken. «Bul tutynýshylyq kredıt berý naryǵyndaǵy táýekelderdiń artýyn rastaıdy» deıdi Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agent­tigi. Olardyń habarlaýyn­sha, eldegi ekonomıkalyq ósý­diń qalpyna kelýi aıasynda tutyný­shy­lyq suranystyń artýy, tu­tyný­shylyq qaryzdar boıyn­sha ortasha mólsherlemeniń tómen­deýi, sondaı-aq bankterdiń sko­rıng­tik modelderin jetildirý jáne táýekelderdi jaqsy boljaý múm­kindigi tutynýshylyq nesıe kólemi­niń ósýine áserin tıgizgen. О́z kezeginde bankterdiń onlaın-servısterdi damytýǵa basa kóńil bóle bastaýy da – halyqtyń nesıege degen yqylasyn arttyrǵan biregeı sebep.

Jeke tulǵalarǵa nesıe berý tur­ǵysynan Kaspi Bank-tiń úlesi joǵary – 33,9 paıyz. Ekinshi oryn­ǵa 24,1 paıyzben «Qazaqstan Halyq banki» ornalassa, odan keıin 7,9 jáne 7,8 paıyzben «Sber­bank» jáne «Eýrazııalyq bank» tur. Derekke qarasaq, jyl basynan beri usynylǵan tutyný­shylyq qaryzdardyń 88 paıyzyn úsh bank – Kaspi Bank, «Qazaqstan Halyq banki» jáne «Sberbank» bergen. Al qaryz alýshylardyń 72 paıyzynda kredıtter boıynsha bereshek boryshynyń ortasha somasy 339,2 myń teńge bolatyn, 1 mln teńgege deıingi somada qaryzy bar. Tutynýshylyq kredıt­ter boıynsha qaryz alýshy­lar­dyń negizgi úlesi elimizdiń iri qalalary – Almatyda (24,1 paıyz), Nur-Sultanda (9 pa­ıyz) jáne Shymkentte (7 paıyz) shoǵyrlanǵan.

«Bankterdiń kepilsiz tutyný­shylyq qaryzdary boıynsha 1 mln teńgege deıingi somadaǵy kredıtter boıynsha aı saıynǵy tólemniń ortasha somasy – 28,3 myń teńge. Tutynýshylyq qaryzdardyń sapasy oń serpindi kórsetip otyr. 90 kúnnen astam merzimi ótken bereshektiń deńgeıi 2020 jyldyń qorytyndysy bo­ıynsha 6,8 paıyzdan tómendep, 2021 jylǵy 1 qyrkúıekte 5,3 pa­ıyzdy qurady. Tutynýshylyq kredıt berý táýekelderin shekteý úshin bankterdiń qaryz alýshynyń borysh júktemesiniń koeffısıentin esepteý mindeti belgilengen. Iаǵnı bankter qaryz berý kezinde qaryz alýshynyń merzimi ótken tólemder somasyn qosa alǵanda, barlyq ótelmegen qaryzdar boıynsha barlyq tólem­deri onyń ortasha aılyq kirisiniń 50 paıyzynan aspaýǵa tıis ekenin eskerýi tıis» delingen agenttik habarlamasynda.

Buǵan deıin agenttik tutyný­shy­lyq kredıt berý táýekelderin baqy­laý úshin sharalar qabyl­daǵan bolatyn. Barlyq kepilsiz tu­tyný­shy­lyq qaryzdar boıyn­sha aqy tóleý merzimin 90 kúnge ke­shik­tirgennen keıin turaqsyzdyq aıyby men komıssııany esep­teýge tyıym salyndy. Bul rette tó­lemge qabiletsiz tulǵalarǵa qaryz berýdiń aldyn alý maqsa­tynda tabysy eń tómengi kúnkóris mólsherinen aspaıtyn azamattarǵa qaryz berýge tyıym salynǵan. Bankter jappaı tutynýshylyq nesıe berýden tartynýy úshin bankterdiń osyndaı kredıtter boıynsha jeke kapıtalynyń jetkiliktiligine (150 paıyzdan bastap 300 paıyzǵa deıin) degen talaptar da eki ese ulǵaıǵan.

Sonymen qatar problemalyq bereshektiń ósimine jol bermes úshin 2021 jyldyń 9 sáýirinen bastap qaryz alýshyǵa kredıttik bıýro júıesinde «ońaltylǵan» mártebesiniń taǵaıyndalýyn kózdeıtin ońaltý tetigi engizilgen edi. Qazirgi ýaqytta 1,9 mln azamat «ońaltylǵan» mártebesine ıe. Osy oraıda agenttik ókilderi azamattardyń qaryzdar boıynsha borysh júktemesiniń ósimin shekteý úshin kepildi banktik qaryzdar boıynsha jyldyq tıimdi syıaqy mólsherlemeleriniń shekti ólshem­deri 16 paıyzdyq tarmaqqa deıin (56 paıyzdan bastap 40 paıyzǵa deıin) azaıtylǵanyn aıtady. Kepilsiz banktik qaryzdar boıynsha 56 paıyz deńgeıinde saqtal­maq. Sonymen birge ıpotekalyq turǵyn úı qaryzdary boıynsha 31 paıyzdyq tarmaqqa (56 pa­ıyzdan bastap 25 paıyzǵa deıin) tómendetilgen.

Qazirgi kezde agenttik Ulttyq bankpen birlesip, borysh júk­temesi koeffısıentin, jyldyq tıimdi syıaqy mólsherlemesin jáne kepilsiz tutynýshylyq qa­ryzdar boıynsha kapıtaldy esep­teý tetikterin jetildirýdi qam­tıtyn tutynýshylyq kredıt berý­degi táýekelderdi ustap turý bo­ıyn­sha qosymsha sharalardy pysyqtap jatyr.