Dáýitáliniń daýysy

Bizdiń de óleń aspanymyzda jarqyrap janǵan shoq juldyzdar kóp. Solardyń biri de biregeıi – Dáýitáli Stambekov. Onyń ult poezııasyndaǵy daýysy oqshaý, dara shyqty. Dáýitáli qalamy qaı taqyrypqa bolsyn oıdym-oıdym iz qaldyryp, kórkem sózdiń mereıin asyryp otyrady. Shegendelgen sheber sýrettiń sulbasy sanańda qatyp qalatyn sát te onyń jyrlarynan kóp kezdesedi.

«Kip-kishkene bóltirikti uradan?

Alyp keldi bizdiń úıge bir adam.

Syıǵa tartty shyn qyzyqty bizderge,

Sol syılyǵy bárimizge unaǵan.

Birte-birte bóltirikte óziniń,

Ketti umytyp bórilik bir sezimin.

Shóp qorada oınap júrip bir kúni,

Kózi tústi janaryna qozynyń.

O, ǵajap-aı, turyp qaldy tańdanyp,

Esi ketip,

Kózi janyp,

Jandanyp!

Sodan keıin jalt burylyp, joq boldy,

Bul qorada júrgenine arlanyp».

Úsh-aq shýmaqqa syıǵan tylsym sózdiń qudiretine tańǵalmaı kór. Namystyń oty janyǵan myna sózder kenet ózińdi san túrli sezimge bóleıdi. Qorada jortqan bóltiriktiń «oılanýy» – adamnyń óz tegin izdep muńǵa batýy emes pe deýge shamań kelmeı, nalısyń. Bári joǵarydaǵy jyrdyń sanaǵa túsirgen salmaǵy. Qaıta oqysań, taǵy sol ar týraly ilimniń ashy aqıqaty oıyńa oralady.

«Umtylys bar,

Jyljý bar,

Júgiris bar,

Kedergi bar,

Tosqaýyl,

Kidiris bar.

Eshteńe joq degenniń ózinde de,

Aınalamyz tolǵan bir qubylystar.

О́zen,

Aǵash,

Qum,

Shóbiń tildesip bir,

Japsarynda jartastyń gúl de ósip tur.

Qıylyspaı turǵannyń ózinde de,

Aınalanyń barlyǵy úndesip tur.

Neni bizder qyranǵa teńgeremiz,

Jylanyńdy bárinen kem kóremiz.

Shaqqanynan biz sonyń óle jazdap,

Dári jasap ýymen emdelemiz».

Bul óleńniń aıtaryn túsiný úshin ómirdi túsiný qajet syndy. «Ǵalamǵa túsken ja­ry­lystyń árbir jarqyshaǵy eń aldymen aqynnyń júreginen ótedi» degen Gete­niń sózi osy óleńniń jazylý shyndyǵyn rastap turǵandaı. Iаǵnı aqyn ómirdi, aınaladaǵy qubylystardy sezindi, sosyn jazdy. Tirshiliktegi keıbir úndespeıtin dúnıelerdiń ózi keıde aqyn úshin úndesip turatyndaı.

«Iá, ıá, aranyń ómiri – bal,

Jylannyń da aspanǵa kóńili – zar.

Dán súıretken kishkentaı qumyrsqanyń,

Tabıǵatta pildeı bir oryny bar.

Al qasqyrdyń qoılardy jaǵalaýy –

Táttiligin etiniń baǵalaýy.

О́zi solaı jasaǵan jaratylys:

Qoı bolmasa,

Qasqyr da joǵalady».

Aqyn Ulyqbek Esdáýlet «Bala minez Dáýit­áli» atty esteliginde onyń óleńge de­gen kózqarasy týraly myna derekti usy­nady: «Meniń baıqaýymsha, búgingi poezııa eki túrli baǵytpen damyp keledi, biri – azamattyq lırıka, ekinshisi – nəzik lırıka. Azamattyq lırıkanyń negizin salǵan – Maıakovskıı, nəzik lırıkanyń bastaýy – Esenın. Biz osy eki joldyń qaısysyn tań­daýymyz kerek? Menińshe, eger alda-jalda osy Keńes ókimeti qulaı qalsa – Maıakovskıı qosa qulaıdy. Osy qoǵammen birge kúni bitedi. Sondyqtan onyń joly – ýaqyt­sha. Al Esenınniń poezııasy – məńgilik. О́ıtkeni qoǵam ólgenmen tabıǵat ólmeıdi, ma­habbat ólmeıdi».

Sol kezdiń ózinde uly óner haqynda osyndaı tolǵam aıtqan aqynnyń oqyǵany men túıgeni mol ekenin moıyndamaýǵa sharasyzbyz. Bul kúnderi Dáýitáliniń óleńderi oqyrman sanasynan óshken joq. Máńgilik jyrdyń aspany ony kózge oqshaý kórinetin bir juldyzyna balaıdy. О́leń ólkesine kelgen ár jas býyn Dáýitáliniń daýysyn estimeı qalmaıdy. Ol daýys taza dildiń, tunyq oıdyń, kemel aqyldyń daýysy sııaqty asqaq qalpynda qalatyny anyq.