Táýekel men senim júgin arqalaǵan

Ideologııasy súıegimizge deıin ótip ketken Keńes Odaǵynyń qur­saýy men tusaýy – odaqtas elderdiń qaı-qaısysyna bolsa da ońaı soqqan joq, al HH ǵasyrdyń azabyn eń kóp tartqan, arqasyn saıası úskirikter men aıaz qaryǵan bodan Qazaqstanǵa tipti aýyr bolǵanyna tarıh kýá.

«Jylandy úsh kesseń de kesirt­kelik hali bar» deıdi, al san jyldar boıy basyna as quıyp, sabyna qaraýyl qoıǵan, «odaqtas» dep aıdar taǵyp, bir shynjyrǵa baılanǵan julyny berik jumyr júıeniń talshyqtary syr bergenmen, tamyry tym-tym tereńde edi. Saıasat sát saıyn synaptaı qubylyp, tańda qabyldanǵan sheshim keshte teriske shyǵyp jatqan 90-jyldary basynda buǵaý, aıaǵynda kózir turǵan bútin bir Respýblıka men Ult jaýap­kershiligin óz moınyna alǵan Nur­sultan Ábishulynyń táýekelin sezine berińiz. Saıası ıntrıgalar men bıýrokratııalyq barer, kózge biri kórinse, biri kórinbeıtin irili-usaqty kedergiler, ult muraty jolynda topsasyn múk basyp ketken emen esikterdi ashýǵa erik-jigerdiń jetýi, áriptestermen birge qabyldaıtyn ortaq sheshimderden óz eliniń esesin jibermeı, básin bıik ustaý, Kremldiń áıdik saǵatyna qurylǵan alyp tarazynyń basynda jatqan «májbúrli» saıası sheshimderden jol taýyp shyǵý úshin saıasatkerge qandaı amal men aıla, naızaǵaıdyń otyna nan pisi­retindeı surapyl qadamdar kerek ekenin jan-dúnıeńmen sezinbeýge sharań joq... Taǵylymdy maqalada Táýel­siz urpaqtyń ashar esigi men jatar besigin qamdaý jolyndaǵy Elba­synyń saıası Tulǵasy men memleket qurý jolyndaǵy jankeshti eńbegi anyq kórinedi. Danalyq pen para­sattylyqtyń, sheshim men kesimniń, kúreskerlik pen kemeńgerliktiń, «tar jol, taıǵaq keshýdiń» ótkeli men ótkeni kóz aldymyzǵa keldi.

Basynan baqaıshaǵyna deıin taldap-butarlap jatpaı, tálimi mol eki-aq mysaldy keltireıin.

Birinshi, Elbasy maqalasynda 1989 jyly Kremldiń Sezder saraıynyń minbesindegi sóılegen sózin qaz-qalpy keltiripti: «...Qyz­mettik mindetim boıynsha prak­tıkalyq ekonomıka máselelerimen aınalysyp júrgen meniń aıtarym: biz búginde el ekonomıkasyndaǵy shynaıy jaǵdaıdy naqty bilmeımiz. О́zderińiz oılap kórińizder: KSRO Memlekettik statıstıka komıteti derekteri boıynsha eldegi azyq-túlik óndirisi artqan, biraq sóreler bos. Josparlar oryndalýda, al ekonomıka ahýaly nasharlap barady. Nege? Mundaı «negeler» tym kóbeıip ketti. Túptiń-túbinde ekono­mıkadaǵy daǵdarystyń qanshalyqty tereńdep ketkenin anyqtap, ony eńserýdiń aıqyn jolyn tabýymyz kerek.

On ekinshi besjyldyq jospary toqyraýdyń eń tozǵan dástúrleri negizinde jasaldy».

Jolyndaǵysyn solqyldatyp basyp-janshyp kele jatqan sostavtyń, qoıyn-qonyshy tájirıbeden ótken nebir ádis-aıla men qarý-jaraqqa toly saıası eshelonnyń esigin aıqara ashyp, «qaıta qura almaı jatqan» bas hatshynyń ózi senip otyrǵan «betburysyn» naqty derektermen joqqa shyǵarý úshin eń áýeli sońyna ergen el-halqynyń senimi men úmitine degen aq-adal tilek, sosyn attyń basyndaı júrek kerek.

Ekinshi mysal. «Jeltoqsannyń 12-13 juldyzynda Ashǵabadta Ortalyq Azııa respýblıkalarynyń basshylarymen bas qosyp, jaǵ­daıdy saralaı kelip, biz Táýelsiz Mem­leketter Dostastyǵyna teń quqy­ly múshe bolýǵa ázir ekendigimiz jóninde ortaq málimdeme jasadyq. Erteńinde kópten kútken kún týyp, Joǵarǵy Keńestiń 1991 jylǵy 14 jeltoqsanynda ótken 12-sha­qyrylǵan 7-sessııasynyń talqy­laýyna «Qazaqstannyń memle­ket­tik táýelsizdigi týraly» konstı­týsııalyq zań shyǵaryldy».

«Biz kimnen jáne neden táýel­sizdik alǵaly otyrmyz?! О́zimiz 70 jyl boıy sógip kele jatqan Reseı ımperııasy úlgisimen endi qazaq ımperııasyn qurýǵa umtylyp jatqan joqpyz ba osy?», «Biz táýelsiz mem­leket jarııalaý máselesin talqy­laýdamyz. Erteń tańerteń 17 mıllıon halyqtyń teń jarymy – orystildi qaýym bóten memlekettiń azamattary bolyp shyǵa kelmek. Joldastar, bulaı etýge bolmaıdy ǵoı» nemese «Tek qazaq qana Qazaq KSR-iniń nemese Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti bola alatyny jónindegi usynysty maǵan qatysty alǵanda azamattyq teńquqylyqqa jasalǵan qııa­nat deý­ge bola ma, joq pa?», degen soqtasy qalyń, astaryna qan-jyn uıala­ǵan saýaldardy peıili túzý, «osy elge bola qoısa eken» degen nıeti qalys jan aıtty deýge kele me? Áı, qaıdam...

Táýekel men senimniń, jaýap­kershilik pen qaısarlyqtyń jú­gin arqalaǵan bul maqalany aǵa býynnyń útir, núktesine deıin muqııat oqıtynyna esh kúmán joq, biraq Elbasy maqalasyn jańa býyn, ásirese Táýelsizdik dáýirinde qalyptasyp, eldik isterge aralasa bastaǵan urpaq oqysa eken degen tilegim bar.

Janarbek ÁShIMJAN,

Parlament Májilisiniń

depýtaty