Tanym Project: Psıhologke júginýdiń ábestigi joq

Kollajdy jasaǵan Záýresh SMAǴUL, «EQ»

Jalpy, táni aýyrsa dárigerge baratyn adamnyń jany qınalsa psıhologke júginse, nesi aıyp? Áldebir saýal mazalap, jany ba­­­ıyz tappaǵanda osy salada arnaıy bilimi bar mamanǵa emes, joldas-jorasy­na habarlasý – kóptiń ádeti. Psı­­hologtiń keńesine júginýdi erikkenniń ermegi, «to­­­ıyp seki­rýdiń» kórinisi retinde qabyl­daı­­tyndar da az emes. Osy ret­te joǵaryda aıtyp ótken BAQ, áleýmettik jelilerdegi belsen­diler, psıhologke barýdyń qajet ekenin aıtyp álek.

Osy oraıda sózden iske kósh­kender de tabyldy. Jastarǵa psıholog keńesine júginý, basyna túsken máselemen bólisý qa­lypty, al keı jaǵdaıda tip­ti durys ekenin aıtyp qana qoı­maı, eriktiler jınalyp, múm­kindiginshe materıaldyq kó­mek qolyn sozatyn mamandar toby qurylyp arnaıy jobany qolǵa aldy. Bul – Tanym Project jobasy. Atalǵan kommersııalyq emes áleýmettik joba aıasynda qazaqstandyq jastardy psı­ho­logııalyq qoldaý jáne 1 000 teńge kómek alýǵa múmkindigi bar. Máseleńizdi túsindirip Instagram ne Telegram jelilerindegi paraq­shaǵa jazsańyz bolǵany, joba uıymdastyrýshylary sura­ǵy­ńyzǵa qaraı maman tańdap beredi.

Uıymdastyrýshylar bastamany «Qazaqstan jastaryna psı­hologııalyq kómek kórsetýge da­ıyn eriktiler jobasy» dep tanystyrýda. Toptyń qurylýyna eldegi qyzdardyń máselesi túrtki bolypty. Iаǵnı joba qyzdar óz baǵasyn bilip, óz kúshine sense, ómirde kezdesken qıyndyqtarmen kúresýge kómek alsa degen nıet­pen qurylypty. Jastar joba uıym­dastyrýshylaryna ata-ana, týys, dostar, jalpy qoǵammen baılanys boıynsha suraqtarmen, óz ózin durys baǵalaý, mansap, bala tárbıesi, qıyn psıho­lo­gııa­lyq jaǵdaılarǵa qatysty máse­le­ler boıynsha habarlasa alady. 

Eriktiler tobynda psıhologtermen qatar jýrnalıster, dızaınerler de bar eken. Negizgi ju­mysty psıhologter aqyly túr­de júr­gizedi, qalǵanynyń ju­my­sy­n­a eshteńe tólenbeıdi. Psı­ho­logterdiń barlyǵy arnaıy oqý oryndaryn bitirgen, bul salada birneshe jyl qyzmet etip júrgen mamandar.

Bul erikti jumys bolsa da, az da bolsa aqy tóleý isin olar «aqsha tóleý – ózimen ju­mys isteýge ázirligin bildirip, psıho­log­tiń eńbegi men ýaqyty zaıa ket­peı­ti­nine kepildik beredi» dep túsin­d­i­redi. Psıhologter másele she­shil­genge deıin konsýltasııa beredi, ári qaraıǵy kómegi úshin ózara kelisip, jumysty jalǵastyrady. Bir eske­re­tin jaıt – tamyry tereńdep ketken úlken máselelerdi sheshýde jo­ba­nyń múmkindigi shekteýli.

«Alǵashynda kómek quny 500 teńgeden bastalǵan, qalaǵan adam belgilegen somadan da kóp tó­leı alatyn. Degenmen biraz tá­ji­rıbeden keıin ortaq somany bel­gileý týraly sheshim qabyl­dadyq. The Manat Foundation qa­ıyrymdylyq qory kon­sýl­ta­sııa aqysyn tóleı al­maı­tyn­dardyń shyǵynyn óteýge ázir ekenin aıtyp, seriktes bolýdy usyndy. Qor búginde birshama jastyń suraǵyna jaýap alýǵa jaǵdaı jasap úlgerdi», deıdi uıymdastyrýshylar.

Jobadaǵy mamandardyń kún­de­likti óz jumysy bolǵandyq­tan, psıhologter qoly bos kezde kon­sýl­tasııa júrgizedi. Sondyq­tan uıymdastyrýshylar mamandarmen aldyn ala kelisip, bel­gil­engen ýaqytta baılanysqa shy­­­ǵýyn talap etedi. Baılanys ke­zinde tynysh, adamdardan alys jerge barýǵa keńes be­re­di. Kez­desýge qatyspaıtyn bolsa, ýa­qytynan buryn eskertý de mańyzdy. Elorda men Almaty qalalarynyń turǵyndary psıhologtermen júzdese alady, al res­pýblıka aımaqtaryndaǵy jastar tek onlaın formatta ǵana kezdesý múmkindigine ıe.

Jobanyń negizin qalaýshy Ulpan Ramazanova jobanyń ózi­­niń jeke blogynan bastaý al­­­ǵa­nyn aıtady. Alǵashynda jeke paraqshasy arqyly alys­ta­ǵy sińlisine arnap jazbalar joldaǵan. Ol sińlisi «menen suraýǵa uıalǵanyn eń bolmaǵanda jeliden oqysa» dep oılaǵanyn aıtady. «Biraz ýaqyttan keıin basqa da qyzdar kómekke júgine bastady. Sol kezde máselege ma­mandar aralasýy keregin tú­sindim. О́ıtkeni men psıholog emespin, bárine kómektese almaımyn», deıdi Ulpan.

Osy ıdeıa týǵannan keıin, sáı­kestik pe, basqa ma, biraq Janna esimdi psıholog psıhologter qoǵamdastyǵynda ju­mys isteıtinin aıtady, birge ju­mys isteýge usynys bildiredi. «Kez­desip, jobanyń baǵytyn naqtyladyq. Endi konseptti asha túsetin ataý tańdaýymyz kerek boldy. Shyny kerek, buryn-sońdy tájirıbemiz bol­maǵannan keıin qandaı nátı­je kúterimizdi de bilmedik. Mehanızmi daıyn bolǵan soń, sheginerge jol joq dep, beldi bekem býdyq. Áleý­met­tik jelilerdegi paraq­sha­myz­dy júrgizý úshin erik­tiler men dızaınerlerdi taýyp, kómegine júgindik. Dál qazir 15 psıholog jastarǵa kómek kórsetip júr», deıdi U.Ramazanova.

Psıho­log­ter týraly aqparatqa nazar sal­saq, barlyǵy tájirıbeli ma­man­dar. Arasynda Chehııa, Reseı ýnı­ver­sı­tet­teriniń túlek­teri de bar.

Joba uıym­dastyrý­shy­la­ry­nyń aıtýynsha, psıho­log­ter­diń jumys baǵyty da ár túrli. «Jumysqa qabyldarda mamannyń bilimi, tájrıbesi men baǵytyna mán beremiz. Qazir áleýmettik je­li­de qaptap ketken nýmerolog, as­tro­logtermen jumys istemeımiz. «Álemdi qutqaramyz» degen úlken maqsat ta qoımadyq. Kishigirim aqy tóleý (donat) arqyly psıho­lo­­gterimizdi jumys isteýge yn­ta­­­lan­­dy­ramyz. Osy ýaqytqa deıin bir kisiden kelgen eń úlken donat mólsheri – 10 myń teńge. Túsken aq­sha­ny eriktilerge de berýge tyrysamyn», deıdi Ulpan Ramazanova.

2021 jylǵy shildeden qazan aıyna deıin 4 aı ishinde 400 konsýltasııa júrgizilgen. Jas­tardyń jobaǵa degen pikiri oń. Uıymdastyrýshylar iske kirispes buryn saýaldama júrgizgen. Onda jastardan «psıhologke ba­rýǵa ne kedergi?» dep surapty. Alǵashqy sebep retinde kópshiligi qarajat máselesin kórsetken. Odan keıin sebepter arasynda mamandarǵa senbeý de bar. Biz­diń negizgi mindetimiz – adamdardy qutqarý emes, mamanǵa júginýdiń ábestigi joq ekenin kórsetip, tos­qa­ýyldardy joıyp, qoǵamnyń pi­kirin ózgertý», deıdi jobany uıym­dastyrýshylar.

Jobanyń áleýmettik jelidegi paraqshalarynda jazylǵan pikir­­lerdiń kópshiliginde psıho­log­ter jumysyna joǵary baǵa be­ril­gen. Ásem Kamıtova esimdi ma­manmen jumys istegen boıjetken dosynyń keńesi bo­ıyn­sha habarlasqanyn aıtady. «De­gen­men psıholog meni birden baýrap aldy. О́z máselemdi ashyp aı­­týǵa qysylmadym. Psıho­log­pen jumys birneshe aıǵa sozyldy. Ol tek suraǵyma ja­ýap berip qoı­maı, máseleniń túp tórkinin anyqtaýǵa kómek­testi. Mamannyń tapsyrmasyn oryndap qana júr­dim. Alaıda alysqa kóz tastasam, aıtarlyqtaı progress bolǵanyn baıqaımyn. Qazir mazamdy alatyn qorqynysh, qater sııaqty jaǵymsyz sezimderden aryldym. Buǵan dári-dármeksiz-aq jetkenimdi atap ótkim keledi. Ásem óz máselemmen dárisiz kú­resip kórýdi usynǵan-dy, onyń keńesine qulaq asqanyma qýa­nyshtymyn. Shyny kerek, mamannyń jaǵymdy áseri bolǵany sonsha, onymen ár kezdesýdi asyǵa kútetin boldym», dep jazady ol.

Basqa da pikirlerge nazar sal­­­saq, máseleler ár alýan. Biri sha­madan tys kóp tamaq je­ýi­niń sebebin tappaı kelgen bolsa, endi biri ata-anasynyń ajyrasqanyn aıtyp, kómek izdegen. Aqsha jınaı almaý da, qarjyny tıimdi jumsaı almaý da jastardyń jıi kezdesetin problemasy, óıtkeni osy sebeppen habarlasqandar az emes. Ata-anamen, dostarmen qarym-qatynastyń durys bolmaýy da kópti tolǵandyrsa kerek, kolledj ben ýnıversıtet stýdentteri kó­bine osy máselege sheshim izdeıdi eken. Al kómekke júginýshilerdiń barlyǵy derlik 18-ge tolǵan azamattar. Bir qy­zyǵy, sheteldegi jas­ta­rymyz da kóptep habarlasqan. Pikirlerden baıqaǵanymyzdaı, olar shetelde mamannyń qyzmeti qaltaǵa sal­maq salatynyn, sol úshin joba aıasynda kómek alǵanyn ja­­zypty.

«Keleńsiz jaǵdaılar da boldy, álbette. Alǵash ret ótinish bil­dirgenderdiń biri kútken ná­tı­je kórmeı, shaǵymdandy. Mundaı jaǵdaıda ashyq aıtqan, máse­­leni birlesip sheshken abzal. Psı­hologter da ózderi kótere al­maı­tyn júkti moınyna almaı­dy», deıdi jobanyń basy-qasyn­da­ǵylar.

«Qazaqstandyqtarda negizinen psıhologke barý dástúri qalyp­tas­paǵan. Elimizde osyǵan qa­tys­ty bastamalar da bolmady. Bir aıta keterligi, «О́zin ózi taný» páni ǵana bar. Alaıda ony arnaıy maman oqytpasa, qajet nátıjege jetpesimiz anyq. Búginde kúnine 5 ótinish qaraımyz. Osylaısha, jastardyń qatelikteriniń aldyn alamyz dep senemin», deıdi Ulpan Ramazanova.

Rasymen, elimizde psıhologke barýdy namys sanaıtyn, barǵysy kelse de kópshiliktiń reaksııasynan qorqatyndar jetkilikti. Onyń ústine, azamattardyń kún­de­­likti qajettiligin qamta­masyz etýge áreń jetetin jala­qy­sy psıholog qyz­­metine júginýge múmkindik ber­meıdi. De­genmen joǵaryda sóz etken erik­tiler sııaqty qoǵamǵa paıdaly bolýǵa nıetti azamattar barda úmit úzil­­meıdi. Adam qoǵamsyz ómir súr­­­meıtinin aıtamyz. Degen­men qoǵamnyń quraýshysy – adam eke­nin umytpaǵan abzal. Úı­diń jaqsysy – aǵashynan bolsa, qo­ǵam­nyń jaqsysy – su­ra­ǵyna jaýap taba bilgen, jeke ba­syn­daǵy máselesine ja­ýap­ker­shi­likpen qarap, ony sheshýge tyrysatyn adamdardan quralady emes pe?