Túrkiniń qyzy Tamıla

Iá, gazetimizde buǵan deıin de birneshe ret jarııalap jaz­ǵan ózimizdiń bir týǵan qyrǵyz qaryndasymyz, Alataýdyń arǵy betindegi aıyr qalpaqty aǵa­ıynnyń atyn jalpaq jurtqa tanytyp júrgen talantty músinshi qyz Tamıla Mamatova jaıly aıtaıyq dep otyrmyz. Basqa-basqa emes, bádizshi begimniń bul jolǵy eńbegi tipti erekshe. Áıgili Áýezovti ádemi músindegen skýlp­tor sulýǵa, árıne, alǵys­­tan bas­qa aıtarymyz joq. Kemeń­ger tulǵany keıipker etken kerim Tamıla – shynymen týma talant, dara daryn. Áıtpese, qaqaǵan qańtarda saýsaǵymyzdy sýyq sazǵa úsitip Áýezovti qaısymyz somdadyq? Tamıla, túrkige ortaq tulǵalardy túgendeýdi o bastan ózine maqsat tutqanyn aıtady. Buǵan deıin ol músindegen tul­ǵalar qatarynda qyrǵyz-qazaqqa ortaq shoń Shyńǵys Aıtmatov, hakim Abaı Qunanbaıuly syndy aqyn-jazýshylar boldy. Sol tizim keshe klassık jazýshymyz, áıgili Áýezovpen tolyqqan eken. Bul – qazaq úshin úlken mereı, zor mártebe.

Mamatovanyń Muhtaryn alǵash kórgende ańtarylyp tu­ryp qalǵanymyzdy jasyra al­maı­myz. Kádimgi tiri Muqań, ja­nary jandy jazýshy quddy bir o dúnıeden oıanyp osynda kel­gendeı! Ázirge saz-bal­shyq­pen somdalǵan músin al­daǵy ýaqytta jazýshynyń Ystyq­kóldegi murajaıy aldyna ornatylatyn kórinedi. Sondaı-aq ıgi iske muryndyq bolyp otyr­ǵan Halyqaralyq Túrki akademııasy atalǵan bıýsttiń bir emes, birneshe jerge qoıylýy da múmkin ekenin jetkizipti. Akademııa prezıdenti Darhan Qydyráli Áýezov músinin bar qazaqqa súıinshileı kelip: «Uly Muhańnyń – Manasty qorǵap qalǵan Muhtar Áýezovtiń qyr­ǵyz qyzy Mamatova jasaǵan min­siz músini. Buıyrsa bıyl zańǵar jazýshynyń 125 jyldyǵyna oraı Túrki akademııasynyń usy­nysy boıynsha laıyqty tu­ǵyryna qonady. Bir emes, bir­neshe jerge qoıylýy da múm­kin… Muń aralas tereń oıǵa shomǵan oıshyldyń asqaq beı­nesin asa mahabbatpen somdap, sýret­kerdi «sóıletip» jibergen Tamıla qaryndasqa rahmet!», dep avtorǵa aqjarma aq tilegin bildirip ótipti.

Saýsaǵynyń sıqyry bar Tamı­­lanyń ár jumysy talant­tarǵa taǵzym etkendeı shynaıy shyǵatynymen adamdy baýrap alady. О́tkende Áýezovtiń mú­sinimen qatar qyrǵyzdyń daryndy aktrısasy, ómirden erte ótken Táttibúbi Tursynbaevanyń beınesin de sátti somdap dúıim jurtty bir-aq sátte jumysyna jalt qaratqan bolatyn. Músin­niń sapaly soǵylǵany son­daı, tańyrqaǵan jurttyń tilegi te­ńizdeı teńseledi. Belgili pýblısıst Baýyrjan Omaruly «Minsiz músin» dep jarııalaǵan sol jumysty bas barmaqpen baǵalaǵandarda esep joq. Kóbi­si qazaqtyń zııaly qaýymy. Aıtalyq Aqyn Tynyshtyqbek Ábdikákimuly atalǵan músindi «Anadaı kózdi antıka sheberleri de beıneleı almaǵan» dep baǵa­lasa, balalar jazýshysy Dildar Mamyrbaeva «Tamıla qyzdyń qolyn perishteler jeteleıtin sekildi» dep tebi­renipti.

«Qyrǵyzdyń talantty per­zenti Tamıla Mamatova jurt­shylyqqa taǵy bir týyndysyn usyndy. Osy bir japyraq qyzdyń saýsaǵy tıgen dúnıeniń bári nege qulpyryp shyǵa kele­di, a!? Onyń qolynan shyqqan my­na músin de sóılep tur... Al biz­diń músinder negizinen sabyr­ly, salıqaly bolyp keledi. Sózge joq... О́nerińiz órge bas­taı bersin, mú­sinshi qyz!», deıdi B.Omaruly. Tize bersek, mundaı tilekter legin taýysa almaısyz.

Alaıda talantty Tamıla osy tańǵajaıyp týyndylardy ózi turyp jatqan jer úıdiń aldynda baqsha ishinen saraı soǵyp, sol sup-sýyq sheberhanada týdyryp jatqanyn estigende kóńilimizdi kók muz qaryp ótti...

Sýyq saz saýsaqtaryn úsitip, tabanynan ótken yzǵar tula boıyn tońdyrsa da has sheber jumysyn aıaqtamaı tynym tap­paıdy eken. Qazir emdelip jatqanyn estip tipti muńaıdyq.

Biraq oǵan qaımyǵyp turǵan Tamıla joq. «Saz balshyqtan góri mármarmen jumys istegendi unatamyn. Ol budan da qıyn. Saz balshyq ıdeıańdy jyldam túsire qoıýǵa yńǵaıly bolsa, mármar máńgilik týyndylardy dúnıege ákelýge táýekelge shaqyrady» deıdi. Qatty tasty qashap otyryp músin jasaýdyń mashaqaty ońaı emes ekenin, ol aıtpasa da sezip, biletindeımiz. Músinshi Mamatovanyń eńbekteri qazirdiń ózinde álemniń birneshe elin baǵyndyryp úlgergen eken.

О́kinishke qaraı, qyrǵyz eli­niń maqtanyshy bolyp júrgen sol músinshi áli kúnge deıin úı-jaımen, turaqty jumyspen qamtamasyz etilmegen. Byl­tyr álem nazaryn jalt qaratqan Aıtmatov músini de áli kúnge de­ıin óz ornyn tappaı joǵaryda biz aıtyp ketken sheberhanada shermende kúı keship tur desedi. Árıne, bári de óz jónimen, óz jolymen bola jatady ǵoı. Bizdiki tek talant der kezinde tanylyp, laıyqty baǵasyn durys alsa degen tilek.

Byltyr jyl sońynda halyq­aralyq Túrki akademııasy Qyr­ǵyz Ulttyq ǵylym akademııa­synda tutas Turan áleminiń yn­ty­maqtastyǵyna tolaǵaı úles qosyp júrgen talanttardy ma­rapattap, solardyń ishinde Tamıla Ábdinábıqyzyna da akade­mııanyń kúmis medali tabys­talypty. Endi halyqaralyq IýNESKO uıymynyń úlken bir syılyǵy úlestirilse degen úmit bar. Sonda onyń eńbekteriniń shyn máninde áleýeti áldeqaıda arta túser edi.

Adamzattyń alyby Abaıdy asqaq músindegen, áıgili Áýezovti ásem somdaǵan Tamıla bunymen qazaq taqyrybyn támamdamaıdy dep oılaımyz. Bizge salsa er Manas eposyn eń alǵash hatqa túsirgen Shoqan Ýálıhanovtyń da músini Mamatova sheberhanasynan shyqsa deımiz.

Eki eldiń arasyn erekshe músin­derimen etenelep kele jat­qan jap-jas Tamılaǵa alǵystan basqa aıtarymyz joq.

Shabytyń sharyqtaı bersin, qııalyń qalyqtaı tússin, túrkiniń qyzy Tamıla!

Saz balshyqty sóıletip, qara tasqa til bitirgen Tamıla talanty bizdi áli talaı tańǵaldyrady. Tek ónerin óltirmeıtin, qııal qanatyn erkin qaǵatyn mol múm­kindikter kerek.