«Bekirege» baǵynbaıtyn brakonerler

Balyq sharýashylyǵy komıteti tóraǵa­sy­nyń orynbasary Aıan Bahııanovtyń aıtýynsha, bıyl negizgi kúshti Kaspıı teńiziniń jaǵalaýy men akvatorııasynda, Atyraý oblysyndaǵy Ja­ıyq pen Qıǵash ózenderiniń saǵalyq aıdyndaryna shoǵyrlandyrý josparlanyp otyr.

«О́ıtkeni bul jerlerde brakonerlik deregi jıi tirkeledi. Al aksııanyń maqsaty – bekire tuqymdas baǵaly balyq túrleriniń ýyldyryq shashý oryndaryna qonys aýdarýyn qamtamasyz etý. Eki aılyq aksııa kezinde Jaıyq-Kaspıı oblysaralyq basseındik balyq sharýashylyǵy ınspeksııasynyń ınspektorlary quqyq qorǵaý organdarynyń jáne UQK Shekara qyzmetiniń qyzmetkerlerimen birlesip, tabıǵat zańnamasynyń saqtalýyn qadaǵalaıdy. Batys óńirdegi úsh oblysta 1 632 qyzmetker, onyń ishinde Atyraý oblysynda – 874, Batys Qazaqstanda – 248, Mańǵystaý oblysynda 510 qyzmetker jumys isteıdi. Olar 92 qaıyq jáne shaǵyn júzý quraldarymen, 285 avtokólikpen qamtamasyz etildi», deıdi Aıan Bahııanov.

Komıtet qyzmetkeriniń málimetine súıen­sek, Jaıyq ózeniniń jaǵalaýynda 19 beıne­ba­qylaý kamerasy ornatylǵan. Al shekarashylar radıolokasııalyq stansanyń úsh jıyntyǵyn paıdalanady. Bıyl «Atyraý-RF shekarasy», «Atyraý-Oral» baǵytyndaǵy joldarǵa stasıonarlyq beket qoıylady. Balyq qorǵaý sharalarynyń tıimdiligin arttyrý úshin Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar, Ishki ister mınıstrleri men Ulttyq qaýipsizdik komıteti tóraǵasynyń «Bekire» balyq qorǵaý aksııasyn ótkizý týraly» bir­les­ken buıryǵyna qol qoıyldy.

О́tken jyldardaǵy balyq qorǵaý aksııasy­­nyń nátıjeleri kóktemde brakonerlik top­tar­dyń zańsyz áreketi jandana túsetinin kórsetip otyr. Máselen, «Bekire-2021» aksııasy kezinde tabıǵat qorǵaý zańnamasyn buzýdyń 1 262 deregi anyqtaldy. Onyń ishinde Atyraý oblysynyń aýmaǵynda – 952, Mańǵystaý oblysynda – 137, Batys Qazaqstan oblysynda tirkelgen 173 quqyq buzýshylyq bar. Al 862 quqyq buzýshy ákimshilik jaýap­ker­shilikke tartylyp, 56 qylmystyq is tir­kel­di. Aksııa qorytyndysy boıynsha balyq qorǵaý zańnamasyn buzýshylarǵa 15,4 mln teńgeniń ákimshilik aıyppuly salyndy. Zań buzýshylardan 35,7 tonna balyq, onyń ishinde 4,6 tonna bekire tuqymdas balyq túrleri, 118 júzý jáne kólik quraly, sondaı-aq 3 943 aýlaý quraly tárkilendi.

«Bekire» aksııasynyń qorytyndysyna qatysty jyl saıyn osyndaı derekter aı­tyl­­ǵanymen «Bekirege» baǵynbaıtyn bra­koner­ler azaıar emes. Tipti olar tabıǵat baıly­ǵyn talan-tarajǵa salý úshin tastúıin daıyndalatyn sekildi. Brakonerlikke ábden eti úırengender úıin bekire tuqymdas balyq­tar­dy saqtaıtyn qoımaǵa, Kaspıı teńiziniń jaǵa­laýynda qalyń ósken qamysty «ýaqytsha qonysqa» aınaldyryp, qaıyqtaryn quddy báıgeden kelgen attaı «qańtaryp» qoıatynyn qaı­tersiń?

Buǵan dálel retinde ótken jyly tirkelgen úsh derekti ǵana tilge tıek eteıik. Máselen, byl­tyrǵy 15 sáýirde polısııa departamentiniń qyzmetkerleri Atyraý qalasynyń irgesinde ornalasqan Kókarna aýylyndaǵy saıajaıdan jalpy salmaǵy 812 kelini quraǵan 247 bekire balyǵyn zańsyz saqtaý deregin anyqtady. Bul – birinshi derek.

Ekinshisi – teńiz jaǵasynan turǵan úsh júrdek qaıyq. Ony 18 mamyrda qura­myn­da balyq sharýashylyǵy ınspeksııasy, polısııa, shekara qyzmeti, tabıǵat qorǵaý pro­ký­ra­týrasynyń qyzmetkerleri bar mobıldik top tapty. Atalǵan toptyń reıdtik is-shara­sy Kaspıı teńiziniń soltústik bóliginiń jaǵa­laýyn­daǵy Isataı aýdanynyń Janbaı, Zıne­den eldi mekenderin qamtydy. Reıdke tikushaq pen jyldam júretin katerler tartyldy. Teńizge taıaý ornalasqan Janbaı aýylynyń ma­ńyndaǵy qamys arasynan «Iаmaha-200» as­paly motory bar «Baıda» úlgisindegi úsh júrdek qaıyq tabylyp, Atyraý qalasyndaǵy aıyp turaǵyna jetkizildi.

Úshinshisi – maýsymnyń basynda Kaspıı jaǵasynan tabylǵan brakonerlerdiń «ýa­qyt­sha qonysy». Bul da birlesken reıd kezinde anyqtalǵan edi. Tikushaqpen reıdke shyqqan top Jylyoı aýdanyndaǵy «Tereńózek» ken ornyna taıaý mańdaǵy qamys qopasynyń arasyna jasyrylǵan «ýaqytsha qonystyń» ústinen tústi. Onda birneshe adamǵa arnalǵan tósektik oryn jabdyǵy, gaz ballony, azyq-túlik pen sý qory, qural-saımandar jıyntyǵy, avtomobıl akkýmýlıatory, fonarlar men qýattaǵysh qurylǵylar, rasııa men bir uńǵyly myltyq bolǵan. «Ýaqytsha qonystyń» janynda jol talǵamaı júrýge laıyqtalǵan eki kólikti «qańtaryp» qoıǵan. Sý jaǵasynda úsh rezeńke qaıyq baılanǵan. Sondaı-aq jeti qapqa qytaılyq aý salynǵan.

Al jaqynda Isataı aýdandyq polısııa bóliminiń qyzmetkerleri «Atyraý-Reseı Federasııasynyń shekarasy» baǵytyndaǵy tas joldyń boıynda Datsun markaly avtokóligin toqtatty. Tekserý kezinde kóliktiń júk salǵyshynan 100 kelige jýyq bekire tuqymdas balyq tabyldy. Qazir bekire tuqymdas balyqtardy zańsyz tasymaldaǵan 1979 jylǵy júrgizýshige qatysty Qylmystyq kodekstiń 339-babynyń 2-bóliginiń 5-tarmaǵymen sotqa deıingi tergeý bastaldy.

«Bekirege» baǵynǵysy kelmeı, teńiz baılyǵyna sýyq qolyn suqqan brakonerler osylaı áreket etip júr. Biraq brakonerlerdiń top-tobymen, ne olarǵa qoldaý bildiretin múddeli toptardyń ustalǵany jóninde derek joq. Nege? Kerisinshe, brakonerler birlesken reıd bastalar kezde iz-túzsiz joǵalady. De­mek, brakonerlerdiń reıdtik is-shara júr­gizile­tininen habardar etip, kózden tasa bola tur­ǵanyn qalaıtyndar kimder? Jyl saıyn jaýapsyz qalatyn osyndaı saýaldyń túıini qashan tarqatylady?

Atyraý oblysy