Álkeıdi áli zertteý qajet

Konferensııa shymyldy­ǵyn PPÝ ǵylymı jumystar jó­nindegi prorektory Baýyrjan Esengeldın ashty. «Akademık Álkeı Marǵulan –  qazaq hal­qy­nyń tarıhyn materıaldyq jáne rýhanı turǵyda óte tereń ári aýqymdy zerttegen ǵalym. ­­Ol Qazaqstan ǵylymynyń kóp­te­gen salasyn, atap aıtqanda qola dáýiriniń ortaǵasyrlyq arheologııasyn, qazaq halqy­nyń má­denıeti men óner tarıhyn zerttep, etnografııasynyń negi­zin salýshy retinde tarıh­ta qaldy. Onyń asyl mura­lary jas ǵalymdar men zert­teýshiler úshin baǵa jetpes derekkózi bolsa, mýzeı mamandary úshin qundy jádigerler qata­rynda», dedi ol.

Sharada Álkeı Marǵulan tý­raly derekti fılm kórse­til­di. Halyqaralyq konferen­sııaǵa Qazaqstannyń jáne bir­neshe sheteldik joǵary oqý ornyn­yń ǵalymdary qatysyp, baıandama jasady.

«Álkeı Marǵulan jáne má­denı mura» dep atalatyn týyn­dynyń avtory – tarıh ǵylym­darynyń kandıdaty Marvan Hamıtova. Jergilikti tarıhshylar men ólketanýshylar aka­demık Álkeı Haqanuly tý­raly jaryq kórgen jańa kitap­tyń mazmuny men tarıhı qun­dylyǵyna joǵary baǵa berdi.

– Marvan Arynqyzyn mar­ǵulantaný ǵylymynyń basyn­da turǵan ǵalymdardyń biri deýge bolady. Búgin qoly­myz­ǵa alyp otyrǵan jańa kitap – avtordyń otyz jyldan astam izdenisiniń nátıjesi. Bul – Ál­keı Marǵulanǵa arnalǵan eń kólemdi monografııalyq ári ensıklo­pedııalyq eńbekterdiń biri. Munda akademık ǵalym tý­raly jan-jaqty zertteýler be­rilgen. Sonymen qatar buryn-sońdy jarııalanbaǵan materıaldar men fotosýretter basylǵan. Mysaly, Ahmet Baıtursynuly, Maǵjan Jumabaev, Júsipbek Aımaýytov, Álimhan Ermekov syndy Alash qaıratkerlerimen birge túsken sýretterdi birinshi ret osy kitaptan kórdim, – deıdi Toraıǵyrov ýnıversıtetiniń qaýymdastyrylǵan professory, tarıhshy Ernur Rahymov.

Kitaptyń alǵysózin belgili jazýshy, alashtanýshy Tursyn Jurtbaı men tarıhshy, ǵalym Hangeldi Ábjan jazǵan. Kitap alty bólimnen turady. Birinshi bóliminde ǵalymnyń ómir joly, otbasy jáne shyqqan tegi týraly jazylǵan. Ekinshi bóliminde qazaq halqynyń materıaldyq mádenıetin zertteýge qosqan úlesi, úshinshi bóliminde túr­ki halyqtarynyń rýhanı má­de­nıetin zertteýge qosqan úlesi týraly baıandalǵan. Al tór­tinshi, besinshi jáne altynshy ta­raýlarǵa Shoqan murasyn zert­teýindegi eńbegi men aýdarmalary jáne shákirtteri týraly tyń derekter toptastyrylǵan.

– Kishkentaı kezimizde ata-anamyz gazet-jýrnal oqytatyn. Álkeı Marǵulan esimimen sol kezde tanys boldym. «Mádenıet jáne turmys», «Bilim jáne eńbek» jýrnaldarynda Álkeı Haqanulynyń maqalalary kóp basylatyn. Keıin muǵalim bol­ǵannan keıin úıde saqtalǵan sol jýrnaldardan materıaldar jı­naqtap, mektep oqýshylaryna baıan­dama jasap júrdim. Tipti aýyl halqyn mádenıet úıine jı­nap, baıandama jasaǵan kez­der boldy. Mine, osylaı izde­ne júrip, Qazaqstan Ǵylym Aka­de­mııasyna jáne akademıktiń urpaǵy Danel Álkeıqyzyna hat jazyp kómek suradyq. Ol kisi de qýana qabyldap, qoldaý kórsetti. Sonyń nátıjesinde aýyl mektebinde ǵalymǵa arnal­ǵan mýzeı ashyldy. Sodan beri osy taqyrypty úzbeı zerttep ke­lemin, – deıdi tarıhshy Marvan Hamıtova.  

Konferensııa barysynda al­­daǵy ýaqytta Álkeı Mar­ǵu­lannyń eńbekterin dıplom­dyq zertteýler arqyly jańa qyr­laryn ashyp kórsetý másele­le­ri kó­terildi. Sonymen qatar Pav­lo­dar qalasynda memorıal­dy mu­rajaı ashý máselesi usy­nyldy.

Pavlodar oblysy