Seriktestikke zor senim artylyp otyr

Odaq aıasyndaǵy yntymaqtastyq­tyń mańyzdy baǵyttary L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıver­sı­te­tinde ótken konferensııada keńinen tal­qy­landy. Qos taraptyń beldi ǵalym­dary jınalǵan is-sharaǵa Qazaqstan Pre­mer-Mınıstriniń orynbasary – Saýda jáne ıntegrasııa mınıstri Baqyt Sulta­nov jáne Reseı Federasııasy Úkime­ti tór­aǵa­synyń orynbasary Alek­seı Over­chýk, Reseıdiń Qazaqstandaǵy Tóten­she jáne ókiletti elshisi Alekseı Boro­dav­kın, L.N.Gýmılev atyndaǵy EUÝ rekto­ry Erlan Sydyqov jáne basqalar qatysty.

B.Sultanovtyń aıtýynsha, Reseı – Qazaqstannyń negizgi saýda-ekono­mı­kalyq seriktesi. Otyz jyl ishinde qos mem­leket te strategııalyq áriptestik pen odaq­tastyqty qalyptastyrýda aıtar­lyq­taı tabysqa qol jetkizdi. Munyń bári eki halyqtyń dostyǵyna, ózara senimge, egemendik pen aýmaqtyq tutastyqty qurmetteýge negizdelgen.

– Byltyr pandemııa daǵdarysynan keıin elder arasyndaǵy saýda-eko­no­mıkalyq yntymaqtastyq serpini bir­tindep qalpyna keldi. Sonyń nátıjesinde 2021 jyldyń qorytyndysy boıynsha qos memleket arasyndaǵy taýar aınalymy 29 paıyzǵa ósip, 24,2 mlrd dollardy qurady. Kovıdten keıingi kezeńge qaramastan, saý­da salasynda joǵary kórsetkishterge qol jetkizdik. Máselen, Qazaqstannyń Reseıge baǵyttalǵan eksporty byltyr 38,1 paıyzǵa ósip, 6,9 mlrd dollarǵa teń bol­dy. Al ımport kólemi 25,8 paıyzǵa ulǵaıyp, 17,3 mlrd dollardy qurady, – dedi B.Sultanov.

Premer-Mınıstrdiń orynbasary – Saýda jáne ıntegrasııa mınıstriniń dereginshe, búgingi tańda reseılik kompanııalar Qazaqstan ekonomıkasyna sa­lyn­ǵan qarajat kólemi boıynsha negizgi ınvestorlardyń bestigine kiredi (16,5 mlrd dollar). Jalpy, Qazaqstandaǵy reseılik áriptestermen ózara is-qımyl jasaı otyryp, 13 mańyzdy birlesken jo­ba iske asyrylypty. Birqatar negizgi sa­la­larda 4 mlrd dollarǵa jýyq taǵy 20 iri joba iske asyrylýda hám pysyq­talýda.

– Sondaı-aq Reseı Qazaqstandaǵy sheteldik kapıtaly bar kásiporyndar sany boıynsha sózsiz kóshbasshy bolyp sanalady. Búgingi tańda Qazaqstanda Reseı­diń qatysýymen 8 myńǵa jýyq ­(7 933) kásiporyn jáne 3 myńnan astam (3 343) birlesken qazaqstandyq-reseı­lik ká­sip­orny jumys isteıdi. Aıta ketý kerek, búginde elder arasynda tabys­ty ónerkásiptik kooperasııanyń mol tájirıbesi jınaqtalǵan. Mashına jasaý, me­tal­lýrgııa, hımııa ónerkásibi jáne taǵy da basqa salalarda shamamen 2,6 mlrd dol­larǵa birlesken 8 iri joba iske asyrylýda. Shamamen 1,4 mlrd dol­larǵa taǵy 11 joba pysyqtaý saty­synda tur. Osynyń bárine kóp jaǵdaı­da Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq usy­natyn múmkindikter yqpal etti, – dedi Premer-Mınıstrdiń orynbasary – Saýda jáne ıntegrasııa mınıstri.

Máselen, tehnıkalyq retteý salasynda bizdiń kásipkerler ónim qaýipsizdigine qoıylatyn qosymsha talaptardy oryndaýdan (tehreglamentterden basqa), sáıkestikti baǵalaýdyń artyq rásimderin júrgizýden bosatylǵan. Búginde EAEO-nyń basqa tórt elinde erkin saýda jasaý úshin odaqqa múshe elderdiń birinen biryńǵaı nysan boıynsha sáıkestik sertıfıkatyn alý jetkilikti.

Sonymen qatar EAEO qyzmetteri­niń ortaq naryǵy qalyptasýda. Ol 55 qyz­­met sektoryn qamtıdy. 2015 jylǵy 1 qań­tardan bastap biryńǵaı qyzmetter naryǵy jumys isteıtinin de atap ótý kerek. Bul tizimge salyq salý, qurylys jáne baǵdarlamalyq qamtamasyz etýdi qoldaný salasyndaǵy qyzmetter, basqarý máseleleri boıynsha konsýltasııalarǵa baılanysty qyzmetter, oıyn-saýyq pen sportty, sondaı-aq demalystyń basqa da túrlerin uıymdastyrý jónindegi qyz­met­ter kiredi.

– Taǵy bir artyqshylyq – EAEO aýmaǵy boıynsha, sondaı-aq teńiz porttary arqyly úshinshi elder baǵytynda júkterdi temir jol kóligimen tasymaldaý kezinde ishki tarıfter usyný. Bul eksporttalatyn ónimniń túpkilikti qunyn aıtarlyqtaı tómendetedi. Qazaqstannyń teńiz porttarynan jáne tanymal saýda joldarynan shalǵaılyǵy bizdiń álemdik naryqtarǵa eksportymyz úshin geografııalyq kedergi keltiredi, otandyq eksporttaýshylarǵa aıtarlyqtaı aýyrt­pa­lyq túsiredi. EAEO sheńberinde qabyl­danǵan Keden kodeksi ákimshilik keder­gilerdi azaıtýǵa, elektrondyq kedendik deklarasııalaýǵa kóshýge baǵyttalǵan. Munyń bári kedendik rásimderdi je­del­detip, kásipkerlerdiń ómirin «je­ńil­detti». О́zara saýdanyń senimdi ósýi, sheteldik ınvestısııalar kóleminiń ul­ǵaıýy, birlesken jobalardyń iske asyry­lýy EAEO sheńberinde jasalǵan jaǵ­daı­lardyń qolaıly áserin rastap otyr, – dedi B.Sultanov.

B.Sultanov Eýrazııalyq ekono­mıkalyq odaqtyń qazaqstandyq bıznes úshin taǵy bir artyqshylyǵyn atady. Ol – erkin saýda týraly kelisimder jasasý arqy­ly úshinshi elderdiń naryqtaryna prefe­rensııalyq qoljetimdilik. Bul sondaı-aq bizdiń eksportty ulǵaıtýǵa yqpal etedi. Mysaly, Vetnammen, Serbııamen, Iranmen erkin saýda aımaǵy qazaqstandyq taýarlardyń eksportyn taǵy da 1 mlrd dollarǵa arttyrýǵa jol ashady. Aıtalyq, Qazaqstannyń tek bir ǵana Vetnammen taýar aınalymy 54 paıyzǵa ósken. Onyń deni óńdelgen taýarlar – metallýrgııa, hımııa, munaı óńdeý jáne tamaq ónerkásibi ónimderi. Búginde EAEO sheńberinde taǵy 3 kelisim (Izraıl, Mysyr, Úndistan) jasasý bo­ıynsha kelissózder júrgizilýde. Saýda preferensııalarynyń nátıjesinde atalǵan elderge qazaqstandyq eksportty ulǵaıtý áleýeti shamamen 800 mln dollarǵa baǵalanyp otyr.

Reseı Federasııasy Úkimeti tóra­ǵasynyń orynbasary Alekseı Overchýk Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqqa úlken senim artylyp otyrǵanyn jetkizdi. Aıtýynsha, Reseı men Belarýs Batys sanksııa­larynyń qursaýynda qalyp otyr. Bul odaqqa múshe ózge elderge de teris áser eteri anyq. Sondyqtan mundaı kúrde­li kezeńde odaq jumysyn odan ári jandan­dyrýdyń mańyzy zor.

– Bolashaqta EAEO-ǵa burynǵy KSRO quramynda bolmaǵan elder de kire alady. О́ıtkeni odaq tutas Eýrazııa qurlyǵynda úılesimdi ekonomıkalyq qatynastardy qalyptastyrý úshin jumys isteýde. Bizdiń maqsatymyz – ózgeler aıtyp júrgendeı, Keńes Odaǵyn qalpyna keltirý emes. Bul uıymǵa ıntegrasııalyq birlestik re­tinde qaraǵan jón. Onyń negizgi maq­saty – Eýrazııa aımaǵyndaǵy elderdiń táýel­sizdigine qurmetpen qaraý negizinde dál osy qurlyqta úılesimdi ekonomıkalyq qatynastardy qalyptastyrý. Sondyqtan aldaǵy ýaqytta odaqqa KSRO quramynda bolmaǵan memleketter de múshe bolyp jatsa tańǵalýdyń qajeti joq. Búginde EAEO-ǵa Reseı, Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Armenııa jáne Belarýs elderi múshe. Moldovııa, О́zbekstan jáne Kýba «baqylaýshy memleket» mártebesine ıe, – dedi A.Overchýk.

Konferensııa barysynda qos tarap­tyń ǵalymdary Eýrazııalyq ekonomıka­lyq odaq aıasynda saýda-ekonomıkalyq baılanys­tardy damytýdyń túrli jolyn usyndy.