Avtojoldyń san alýan máselesi

Is-sharanyń negizgi pikirtalas alań­darynyń biri «Avtojol salasyn damytý perspektıvalary» plenarlyq otyrysy boldy. Indýstrııa jáne ınfra­qurylymdyq damý mınıstrligi Avto­mobıl joldary komıteti tóraǵasynyń orynbasary Jambyl Baqtııar baıandama jasap, avtomobıl joldarynyń sapasyna keri áser etetin túıtkilderge toqtaldy, olardy sheshýdiń keshendi josparyn tanystyrdy.

Onyń aıtýyna qaraǵanda, saladaǵy ne­gizgi problemalardyń qatarynda klı­mattyq jaǵdaılardy eskere otyryp, sheteldik tehnologııalardy synaqtan durys ótkizbeý, kadr tapshylyǵy, joldardy salý jáne paıdalaný kezinde tozyǵy jetken tehnıkany paıdalaný bar. Sondaı-aq jabdyqty, tehnıkany, qosalqy bólshekter men komponentterdi jetkizý, sheteldik óndirýshiler shyǵaratyn qospalardy qoldaný boıynsha 100 paıyz ımportqa táýeldilik te bar ekenin alǵa tartty.

– 7 jyldan artyq paıdalanylǵan tehnıkany qurylys jáne rekonstrýksııa­laý nysandarynda qoldanbaýdy usynamyz. Atalǵan shart kelisimsharttarǵa engizilýi kerek. Budan bólek, jeńildikter bere otyryp, jol-qurylys tehnıkasyn óndirý jáne qurastyrý boıynsha sheteldik ınves­torlardy shaqyrý qajet dep sanaı­myz. Bul rette Indýstrııa jáne ınfraqury­lym­dyq damý mınıstrligi tıisti usynysqa bastama­shylyq etýge daıyn, – dedi J.Baqtııar.

Ol Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha jol salasyn reformalaý aıasyndaǵy jańashyldyqtardy da tilge tıek etti. Solardyń biri – avtojol jobalaryn ERSM kelisimshartyna kóshirý jáne sol qaǵıdat boıynsha iske asyrý.

– Atalǵan kelisimsharttyń negizgi artyqshylyǵyna toqtalar bolsam, quny tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdeme men jobalyq-smetalyq qujattamaǵa baılanbaı irilendirilgen baǵalar boıynsha aıqyndalatyn bolady. Atalǵan qaǵıda boıynsha bir oryndaýshy jobany tolyqtaı ózi júzege asyrady, ıaǵnı jobalaý satysynan bastap osy ýchaskeni odan ári 10 jyl boıy kútip ustaıdy, – dep naqtylady J.Baqtııar.

Reseı Federasııasy Federaldy jol agenttigi basshysynyń orynbasary Andreı Samarıanov óz baıandamasynda «Rosav­todor» qarama-qarsy baǵytta júrip, soqtyǵysýdy boldyrmaý jáne jol-kólik oqıǵasy saldarynan bolatyn ólim-jitim deńgeıin tómendetý maqsatynda qarsy qozǵalys aǵyndaryn bólýdiń basymdyǵy týraly aıtyp berdi. Ol mysal retinde salynyp jatqan M-12 jyldamdyq kúre jolyna janasatyn Qanash eldi mekeninen Reseı Federasııasy men Qazaqstan Respýb­lıkasynyń shekarasyndaǵy «Sagarchın» halyqaralyq avtomobıl ótkizý beketine deıingi ýchaskeni keltirdi.

– Búgingi tańda onyń kóliktik-paıdalaný kórsetkishine sáıkestigi 80,4 paıyzdy quraıdy. Avtomobıl kóligi qozǵalysynyń aǵymdaǵy qarqyndylyǵyn eskere otyryp, 2027 jylǵa deıin «Rosavtodor» uzyndyǵy 341,3 shaqyrymdy quraıtyn ýchaskelerdi tórt jolaqqa aýystyrýdy josparlap otyr. Bul – negizinen iri eldi mekenderge kireberister. Osylaısha, 2027 jylǵa qaraı Qanashtan «Sagarchın» halyqaralyq avtomobıl ótkizý beketine deıingi ýchaskeniń jartysy tórt jolaqty bolady dep kózdelgen. Bul – 868,6 shaqyrymnyń 427,8 shaqyrymy, – dedi A.Samarıanov.

Qos eldiń shekarasyndaǵy ótkizý pýnkt­terine aparatyn avtomobıl jol­dary jelisin keshendi damytý Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federasııa­sy delegasııalarynyń kezdesýinde de talqyǵa salyndy. Avtomobıl jol­dary komıtetiniń tóraǵasy Tólegen Abdýl­lın Qazaqstan men Reseı strategııalyq áriptes ekeni jáne qos memleket arasynda keń aýqymdy spektr boıynsha ózara is-qımyldar júzege asyrylyp jatqanyn atap ótti.

– Jyl saıyn tasymaldaý kólemi artyp keledi. Osyǵan baılanysty eki eldiń she­karasyndaǵy ótkizý beketterin qosa al­ǵanda, jol ınfraqurylymyn damytý óte mańyzdy. «Batys – Shyǵys», «Merı­dıan» kólik dálizderi, sondaı-aq Reseı Fede­ra­sııasynyń aýmaǵyna shyǵatyn baǵyt­tarymyz basymdyqqa ıe. Máselen, «Omby – Maıqapshaǵaı», «Aqtóbe – Atyraý – Astrahan» baǵyttary, – dedi T.Abdýllın.

О́z kezeginde «Rosavtodor» basshysynyń orynbasary Andreı Samarıanov Qazaq­stan-Reseı memlekettik shekarasy arqyly avtomobıl ótkizý beketterin, sondaı-aq olarǵa kireberisterdegi avtojol ınfraqurylymyn damytý jónindegi birlesken is-qımyl josparlarynyń oryndalý barysy týraly baıandady. Qos tarap belgilegen barlyq jospar ýaqtyly oryndalyp jatqany aıtyldy.

«Kaztraffic-2022» halyqaralyq kórme­si aıasyndaǵy plenarlyq otyrysta L.B.Gon­charov atyndaǵy Qazaq avtomobıl-jol ınstı­týtynyń birinshi prorektory Gúlsim Espaeva avtojol salasynda bilikti maman­dardyń jetispeýshiligi máselesin kóterdi.

– Búgingi tańda kadr tapshylyǵy sezi­ledi. Bul atalǵan mamandyq boıynsha tú­lekterdiń az bolýyna baılanysty. «Kólik qurylysy» baǵytynda daıyndyqty bar-joǵy 8 joǵary oqý orny júrgizedi. Uzaq jyldar boıy «Kólik qurylysy» mamandyǵy boıynsha doktorantýraǵa birde-bir bilim granty bólinbeı, saldarynan 11 jylda nebári 3 doktorant bilimin shyńdady. «Kólik qurylysy» daıyndyq baǵytyn jeke ashyp, toptarǵa bólý qajet, – dedi G.Espaeva.

Bul pikirdi «Qazaqstan jol ǵylymı-zertteý ınstıtýty» AQ prezıdenti Arman Álibaeva da qoldady. Onyń aıtýynsha, jol mamandary jetispeýshiliginiń basty sebepteriniń biri – «Avtojoldar men áýeaı­laqtar qurylysy» mamandyǵyn «Sáý­let jáne qurylys» baǵytyna qosý. Osy­ǵan baılanysty stýdentter, ıaǵnı bola­­shaq jolshylar óz mamandyqtary bo­ıynsha jetkilikti bilim ala almaıdy. Sal­darynan daıyndyq deńgeıi de, bilikti jol qurylysshylarynyń sany da kúrt tómendegen.

Máseleniń balama sheshimi retinde Qazaqstan jol ǵylymı-zertteý ınstıtýty jol salasy qyzmetkerlerin daıarlaý, qaıta daıarlaý jáne olardyń biliktiligin arttyrý boıynsha oqý ortalyǵynyń jumysyn jandandyrýda. Onda tek stýdentter ǵana emes, sonymen qatar tájirıbeli mamandar da bilimin jetildire alatynyn aıta ketý kerek.

– «Jol qurylysyn qadaǵalaıtyn mamandardy oqytasyzdar ma?» degen suraqty jıi estimiz. Árıne, oqytamyz. Keıde qala qurylysy baǵyty boıynsha bilim alǵandar da biliktilikti arttyrý úshin oqý ortalyǵynyń mamandaryna júginip jatady, – deıdi «Qazaqstan jol ǵylymı-zertteý ınstıtýty» AQ zerthanasynyń meńgerýshisi Meıramgúl Qabdyǵalıeva.