«Sáýleń bolsa keýdeńde...»

Osynyń barlyǵynyń ystyǵy­na kúıip, sýyǵyna toń­ǵan, búginde jas­tary alpys pen jetpistiń ara­syn­daǵy bizder kórgenimiz, kókeıge túıgenimiz bar bol­ǵandyqtan, ótkenimiz ben búginimizdi saralaı otyryp, qoǵam ómiri men ty­nys-tirshiligine qatysty sóz aıt­saq, kósemsigendikten emes, sol baıa­ǵy «Kemedeginiń jany bir» dep uǵynǵandaryńyz jón.

HHI ǵasyrǵa dendeı engen qantógis soǵystar búgingi tańda da jalǵasyp keledi. Ol az degendeı búkil álemdi torlap alyp, álde­kim­niń aıta salǵan bir aýyz sózi ot tastap, arazdyq órtin burq etkize salatyn ınternet maı­­dany da órship tur. Budan qal­sa, ıek astynda biri aıý­sha aqy­ryp, biri aıdaharsha ot-ja­­lyn­­men ysqyryna azýlaryn aıǵa bilegen alpaýyttar taǵy bar. Osyny oı­laǵanda, ózińe-óziń myqty bol­masań, tálkekke tú­sip ketýiń áb­den múmkin degen oı kóńi­lińe maza bermeıtini jasy­ry­n emes. О́zińe-óziń myqty bol­ma­sań de­genim, taǵy da sol baba­lar aı­typ ketken «Altaý ala bolsa, aýyz­daǵy ketedi» degen oımen ushtasady.

Sonymen «Áldiniń aldynda ár kezde álsiz kináli!» (orys mysqalshysy I.A.Krylov) degendi ustanyp, alpaýyttardyń áleginen tynyshy ketip turǵan myna álemniń úlken kóshinde táýelsizdigimizdiń týyn túsirmeı alǵa jyljyp kele jatqan óz eli­miz­diń búginine kó­sheıik. Búgini­ne kóshsek, árıne ejelden hanynyń aýzyna qarap, ádil sheshimine toqtaıtyn halqymyzdyń asyl dástúrin saqtap, Prezıdent Q.Toqaevtyń el tynyshtyǵy men onyń beıbit ómirin saqtaýdyń jo­lyn siltep, aıtqan sózderi sana­myzǵa jetip, kóńilimizge medeý bolatyny taǵy shyndyq.

Kúni keshe ǵana jańa saılanǵan Parlament Senatynyń otyrysynda halyqqa arnap sóılegen sózinde Prezıdent: «Biz konstrýktıvti reforma baǵy­tymen alǵa qaraı nyq qadam basyp, memlekettiligimizdi nyǵaıtyp, qoǵamdy biriktirý úshin qoldan kelgenniń bárin jasaýy­myz kerek. Saıası jaýapkershiliktiń bıik mádenıeti men azamattarymyz­dyń shynaıy patrıotızmi munyń kepili bola alady. Árqaısymyz ózara tileýlestik qaǵıdatynan aınymaýymyz kerek. Sonda ǵana teń múmkindikter men damýdy tý etken Ádiletti Qazaqstandy quramyz», dedi. Memleket basshysy Abaısha aıtqanda, «Sáýleń bolsa keýdeńde, myna sózge kóńiliń ból!» degendi meńzep, mynadaı kúrdeli kezeńde ózimizdiń ómir súrip otyrǵan qoǵamymyzda áýelgi kezekte alaýyzdyq oryn almasa eken degen alańdaýshylyǵyn bildiredi.

Bılikke syn aıtylǵany durys. Biraq sol aıtylǵan árbir syn negizsiz bolmaýǵa tıis ekenin túsi­net­in kez jetti. Qıt etse, «bári­ne bılik kináli» dep attan sala berý – teris pıǵyldaǵy radı­ka­lızm men ekstremızmdi kózdeı­tin­derge taptyrmaıtyn múmkindik ekenin eskertkeni. Eń aldymen óz sóziń men isińe jaýap berý – de­mokratııalyq qoǵamnyń eń bas­ty talap-sharttarynyń biri eke­nin saıasatkerlerge de, jal­py qa­rapaıym buqaraǵa da túsi­nik­ti túrde jetkize kelip, Mem­le­ket basshysy: «Álemde buryn-soń­dy bolmaǵan kúrdeli ge­o­saıa­sı ahýal kezinde elimizdiń ty­nysh­ty­ǵy men yrys-berekesin saq­taý tek ózimizge, birligimiz ben yn­­ty­­­maǵymyzǵa baılanysty. Táýel­­­sizdigimizdi saqtaý jáne ony ny­ǵaı­­tý asa mańyzdy mindet eke­nin taǵy da eske salamyn. Bul – hal­qy­myzdyń basty qundylyǵy», deıdi.

Talaı jyldan beri eldi tonap, memleket qar­jy­syn qaltalaryna basqan bılik basynda paı­da bolǵan olıgarhtardyń qylmystary áshkere­lenip, qoldy bolǵan qyrýar aqsha el ıgiligine qaıtarylyp, olardyń aldy túrmege qamala bastady. Mundaı batyldyqqa barý buryn múlde múmkin emes edi. Alshańdaǵandardyń aıaǵy aspannan bir-aq keldi. At tóbelindeı ǵana belgili bir top múshe­si­niń qatygezdikti qarý etken reıderlik áre­ket­­teri­nen qııanat kórip kelgen adal eńbek ıeleri qarsy­lyǵyn bildirip, olardyń ozbyrlyǵyn áshkere etip, janaıqaılaryn ashyq aıta bastady. Ashyq aıta bastaǵany olardyń muń-zaryna qulaq asyp, azamattyq quqyqtaryn qorǵaıtyn ádiletti bıliktiń ornaı bastaǵanyna kózderi jetip, aqıqatqa qol jetkizetin kúnniń týǵanyna berik bir senimniń týǵanynan edi.

Prezıdenttiń tikeleı qolǵa alýymen zańsyz shetel asqan aktıv­terdi qaıtarý týraly Jar­lyqqa qol qoıylyp, bul baǵyt­taǵy jumys júzege asyryla bas­tady. Ras, «Sýdyń da suraýy bar». Bul ıgi iske álemdik bedel­ge ıe shet memleketter de qoldaý kórsetip, talan-tarajǵa túsip, zańsyz jolmen syrtqa shyǵarylǵan qyrýar qarjy bıýdjetke qaıtarylmaq. Eldiń joǵyn joqtap, mundaı batyl qadamdarǵa barý, árıne, jankeshtilikti qajet etedi.

Prezıdenttiń «Biz bir-birimiz­ge qamqor, janashyr bolyp, jaq­sy­lyqqa umtylýymyz kerek. Qoǵam­dyq kelisimdi saqtaý mem­lekettik organdar­dyń ǵana mindeti emes. Bul – elimizdiń árbir azama­tynyń perzenttik paryzy. Biz ne istesek te, el múd­desi úshin jasaımyz» de­gen sózderin de elimizdiń árbir aza­maty kóńiline toqyp, oılana qadam jasasa deı­miz. О́ıtkeni shy­nyn­da da tynyshtyq bolmasa, bar­­lyq jetistiktiń bir-aq sátte qur­dymǵa ketetinin qasiretti qań­­tar kezinde kózben kórip, bastan ótkerdik. Sondyqtan da yn­ty­ma­ǵymyzdy saqtaý – bárimizge ortaq paryz, bolashaq urpaqqa ónege.

Shaıahmet ORAZYMBEKULY,

aqyn, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi

Almaty