2015 jyldyń 14 qazanynda Aqordadan jasaǵan málimdemesinde Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Nazarbaev bylaı degen eken: «Bizdiń  tuńǵysh ǵaryshkerimiz Toqtar Áýbákirovtiń 24 jyl burynǵy ǵaryshqa sapary Qazaqstan Táýelsizdiginiń altyn bastaýy boldy. Osy ushýdy júzege asyrý úshin qanshama qıyndyqty eńserýge týra kelgeni esimizde. Ekinshi ǵaryshkerimiz Talǵat Musabaev – jalpy jıyntyǵy 341 táýlikke sozylǵan 3 ǵarysh ekspedısııasyna qatysty. Ol – ashyq ǵarysh keńistigine 8 ret shyǵyp, 42 saǵattan astam ýaqyt bolǵan tuńǵysh qazaq. Aıdyn Aıymbetov  táýelsiz Qazaqstannyń úshinshi ǵaryshkeri atandy. Men halqymdy elimiz baǵyndyrǵan jańa jetistikpen quttyqtaımyn.»

Ǵarysh – báseke. Maqtanysh. Mártebe. Osynaý uly básekede óz ornyn tapqan qazaq halqy, árıne, 1991 jyldyń 2 qazanyn umytqan joq. Belgili tarıhshy Mámbet Qoıgeldiniń tilimen aıtsaq, «1986 jyldyń jeltoqsanynan keıin, Keńes Odaǵy kommýnıstik partııasynyń qazaqtarǵa ultshyldyq tańbasyn japsyrǵan áıgili qaýlysynan keıin ultymyzdyń say synyp, unjyrǵasy túsip qalǵan. Tuńǵysh qazaq ǵaryshqa kóterilgen sátte qazaq selk etti, rýhtanyp birden basyn kóterdi. Ǵaryshqa ushqan Toqtar Áýbákirovpen birge kúlli qazaqtyń rýhy kóterildi.»

Birinshi ǵaryshkerimiz Toqtar Áýbákirovtyń rýhty sol sapary barysynda «qandaılyq qıyndyqtardy eńserýge týra kelgeni» tarıhtan málim. Tuńǵysh qazaq ǵaryshkeriniń ushý merzimin keıinge shegergeni úshin KSRO Jalpy mashına jasaý mınıstri, Sosıalıstik Eńbek Eri Oleg Shıshkınge Nursultan Nazarbaevtyń 24 saǵattyq ýltımatým jarııalaǵanyn búginde bireý biler, bireý bilmes. Belgilengen 2 qazandaǵy ushý saǵaty qalpyna qaıta kelmese Baıqońyrdaǵy barlyq tehnıka men áskerı kontıngent bir táýliktiń ishinde Reseı federasııasynyń aýmaǵyna shyǵarylýy tıis bolǵan. Qazaq memleketiniń basshysy osyndaı qatal talap qoıǵan. Osyndaı saıası teketirester aqyrynda tuńǵysh qazaq ǵaryshqa attandy. Qazaqstan meleketiniń ǵaryshtyq jańa ómiri bastaldy.

Qazaq eliniń Tuǵysh Prezıdenti – elimizdiń bolashaǵy úshin uzaq merzimge baǵyttalǵan «Qazaqstan-ǵarysh» ǵylymı zertteý jobasynyń negizin qalaýshy. Qazaq eliniń Tuńǵysh ǵaryshkeri – aýqymdy sol jabanyń alǵash júzege asyrýshy.

Ǵarysh zertteýge qulaı berilgen qazaqtyń ekinshi ǵaryshkeri Talǵat Musabaev túpsiz keńistikke jasaǵan birinshi saparyna keıin ekıpaj komandıri retinde ekinshi ret ushýǵa bel baılady. О́ıtkeni, alda  «Qazaqstan -ǵarysh» jobasy ǵylymı zertteýleri baǵdarlamasynyń úshinshi satysy kezek kútip turdy. Alaıda, qazaq ǵaryshkeri úshin endigi jerde Qazaqstannyń atynan ushýǵa múmkindik múldem joq edi. «Roskosmos»  talaby – ǵaryshqa qaıta ushqysy kelse qazaq ǵaryshkeri Reseı azamattyǵyn alýy tıis! Talǵat Musabaevtyń ózi tosynnan qoıylǵan azamattyqtyń etıkalyq normalardy moıynsuna almaı, ekiushty oıda júrgen. «Sen qazaqsyń, qazaq bolyp qalasyń, biraq, Qazaqstannyń qolǵa alǵan ǵarysh baǵdarlamasyn oıdaǵydaı júzege asyrý úshin bul sharttardy oryndaýǵa tıissiń» degen Elbasynyń biraýyz sózi Musabaevtyń ǵaryshtyq ekinshi saparyna – keme komandıri retinde uzaq merzimge ushýyna jol siltedi.

Úshinshi saparǵa  ǵaryshker-nusqaýshy retinde, tuńǵysh ǵarysh týrısin amerıkalyq mıllıarder Dennıs Tıtony alyp shyǵý bizdiń talantty ǵaryshkerimizge buıyrdy. Árıne, ǵarysh áleminde ońaı jol joq. Talǵat Musabaev irikteý saıysynda eń tańdaýlylar arasynda birinshi bolǵandyqtan da tuńǵysh qaltaly týrıst onyń qaramaǵyna senip tapsyryldy.

Álemdik ǵarysh tarıhynda Talǵat Musabaev ashyq ǵarysh keństiginde uzaq bolǵandar sapynda Gınnestiń rekortar kitabyna kirdi.

Áldeneshe ret qaıtalap aıtqanymyzdaı ǵarysh qaqpasy ekiniń birine ońaıshylyqpen ashyla bermeıdi. «Aǵaıyndyq júrmeıdi.» Qazaqstannyń ǵarysh baǵdarlamasyna sáıkes ári Máskeýdegi ǵaryshqa ushý ortalyǵynyń tolyq quqyqtyq músheleri retinde 2008 jyly qazaqstandyq áskerı ushqyshtar  Muhtar Aımahanov pen Aıdyn Aıymbetovtyń esimderi aldaǵy jylǵy ushý baǵdarlamasyna engizilgen. Sheshýshi sátte «Roskosmos» bir ǵaryshkerdiń ushýy úshin 30 mıllıon AQSh dollaryn talap etti. Ol ǵaryshtyq tuńǵysh týrıst, amerıkalyq mıllıarderdiń ushý somasynan (20 mıllıon dollar) da asyp tústi. Aqyr aıaǵynda 2009 jyly «Qazǵarysh» basshylyǵy (general T. Musabaev) «qarjy tapshylyǵyna baılanysty Qazaqstan úkimetiniń ǵaryshkerin ushyrý máselesin kún tártibinen alyp tastaıtyny» týraly málimdeme jasady. Arada ýaqyt jyljyp óte berdi. Kózi qaraqty oqyrmannyń esinde bolar, Qazaqstan delegasııasynyń quramynda Qytaıǵa barǵan saparynda «Qazǵarysh» basshysy qytaılardyń qazaq ǵaryshkerlerin ǵaryshqa ushyrýǵy bek daıyn ekeni týraly bir qyzyq áńgime aıtyp qaldy...

Kóp keshikpeı, ıaǵnı, 2015 jyldyń 2 juldyzynda Aıdyn Aıymbetov reseılik ǵarysh kemesimen Halyqaralyq ǵarysh stansasyna on kúndik saparǵa jol tartty. Kelisim boıynsha HǴS-na bul sapar qazaq ǵaryshkeri úshin 1 mıllıard 100 mıllıon rýblge túskeni de ashyq aıtyldy. Alǵashqy eki ǵaryshkerimiz de qazaqstandyq ǵylymı tájirıbesin keńestik-reseılik «Mır» ǵarysh stansasynda ótkizgen bolsa, Aıdyn álemniń 14 memleketiniń qarajatymen salynǵan, kólemi fýtbol stadıonymen teń HǴS (aǵyl. International Space Station – ISS) stansasynda  ulttyq ǵylymı tájirıbe baǵdarlamasyn jalǵastyrdy. Demek, bul arada barlyq qarajat kórshimiz – múddelesimiz Reseıdiń qorjynyna túspegeni anyq. Úshinshi ǵaryshkerimiz týraly áńgime osymen támamdalady.

Sońǵy kezderi birqatar elektrondy aqparat quraldarynda Reseı «Baıqońyrdan» kóshin Plıseskidegi ǵarysh aılaǵyna túzeıdi eken degen áńgime kóp qylań berip júr. Kúni keshe «Roskosmos» basshysy Dmıtrıı Rogozın sońǵy jasaǵan málimdemesinde olardyń Baıqońyrdan taıaý arada qol úzbeıtinin aıta kelip, qazir  S7 tobymen birlesip qazaqstandyq «Báıterke» jobasyn qaıta qaraıtyny týraly jarııalady. Sátin salsa, bolashaqta... qazaqstandyq «Báıterekten» Reseıde jańadan jasaqtalyp jatqan reseılik «Soıýz-5» ǵarysh kemesi start alady eken. Bolashaqta.

Búgin Máskeýde Baıqońyrdan ǵaryshqa attanǵan barlyq ǵaryshker aıtýly merekege oraı ótetin saltanatty jıynda bas qosady.