Termınge saýattylyq kerek

Qoǵam • 22 Qarasha, 2019

Termınge saýattylyq kerek

Búgin Nur-Sultan qalasynda Mədenıet jəne sport mınıstrligi Til saıasaty komıtetiniń tapsyrmasymen Sh.Shaıahmetov atyndaǵy «Til-Qazyna» ulttyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵy «Zań termınologııasyn jetildirý məseleleri» atty respýblıkalyq ədistemelik semınar ótkizdi.

Egemen Qazaqstan

Ədistemelik semınardyń, aty aıtyp turǵandaı, ózekti ekeni belgili. Zańnamalyq qujattardyń qoǵam suranysyna səıkes memlekettik tilde saýatty jazylýy, zań termınderin júıeleý, zańnamalyq qujattardy qazaq tiliniń jazý normalaryna səıkes keltirý boıynsha qordalanǵan problemalar talqylanyp, ony sheshýdiń joldary usynyldy.

Zańnamalyq qujattardyń qoǵam suranysyna səıkes memlekettik tilde saýatty daıarlaný məselelerin talqylap, ony sheshý joldaryn berýdi kózdeıtin ədistemelik semınarda zańnama tiliniń aýdarma til deńgeıinen asa almaý sebepteri men odan shyǵatyn saldar basa kórsetildi.

Zań normalaryn, qaǵıdalary men erejelerin ulttyq tildiń aıasynda qarastyrý múmkindigi oqylǵan baıandamalar men sóılengen sózderdiń basty taqyrybyna aınaldy. Parlament Senatynyń depýtaty Nurtóre Júsip, ǵalym-termınolog, professor Sh.Qurmanbaıuly, Bas prokýratýranyń О́tinishter jəne is júrgizý basqarmasyndaǵy Bas prokýrordyń aǵa kómekshisi – Memlekettik tildi damytý tobynyń jetekshisi Ýəlı Ernur zań salalaryndaǵy termınderdi tolyqtyrý jəne olardy birizdendirý məseleleri boıynsha qundy pikirlerin ortaǵa saldy.

Məjilis depýtaty A.Smaǵulov zań jobalarynyń termınologııalyq birizdiligin qamtamasyz etý problemalaryna qatysty óz usynystaryn bildire kelip, memlekettik organdar daıyndaǵan halyqaralyq sharttyń, zań jobasynyń memlekettik tilde sapaly daıyndalýyn olardyń qyzmet tıimdiligin baǵalaý reıtıngine nysanaly ındıkator retinde engizse durys bolar edi degen oı tastady.

Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Məjilisi Apparatynyń Redaksııalaý jəne aýdarma bóliminiń meńgerýshisi Dəýitəli Omashuly normatıvtik quqyqtyq aktiler jobalarynyń orys tilinde əzirlenýi, Parlamentke kelip túskenshe osy jobalardyń orys tilindegi mətini ǵana pysyqtalyp, al qazaq tilindegi aýdarma nusqasynyń nazardan tys qalýy, jalpy alǵanda ulttyq zańnama tiliniń, onyń termınologııasynyń orys tilindegi nusqaǵa baılanyp qalýy ulttyq zańnamanyń tili men termınderindegi birizdiliktiń saqtalmaýyna sebep bolyp otyrǵanyn basa kórsetti.

Ədistemelik semınardyń maqsaty – zańnamalyq qujattardyń qoǵam suranysyna səıkes memlekettik tilde saýatty daıarlaný məselelerin talqylap, ony sheshýdiń joldary qarastyryldy. Keıbir termınderdiń aıtylýy men jazylýy sóz etilip, sóıleýshiler naqty mysaldarǵa júgindi. Aıtalyq, keıbir termınderdi ər kezde ərtúrli jazý, əsirese, qalamgerler ózderiniń baılamdaryn alǵa tartyp, termınderdi neshe qubyltatyny da tilge tıek boldy. Bul bolashaqta ult sóziniń ózgerýine əkep soǵýy múmkin degen de pikirler aıtyldy.

Əsirese, termınologııany zerdelep júrgen ǵalymdar atalǵan ədistemelik semınarda zań normalarynyń qaǵıdalarynan aýytqymaýdy eske saldy. Termınologııalyq seksııalardy qurý týraly da oı qozǵaldy. Zańgerler saýatty bolsa, bul qarapaıym halyq úshin úlken qamqorlyq ekenin de atady. Eń bastysy, oryssha zań termınderin qazaq uǵymyna úılestirý qajettigin alǵa tartty.

Sondaı-aq semınarda Ortalyq atqarýshy organdardaǵy sala mamandaryna jəne jergilikti atqarýshy organdardyń termınologııa salasyna jaýapty qyzmetshilerine ədistemelik jaǵynan qoldaý kórsetý jaıy əńgimege arqaý bolǵanyn aıta ketelik.

Is-sharaǵa zań salasynyń jetekshi mamandary, Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń janyndaǵy Respýblıkalyq termınologııa komıssııasynyń músheleri, Qazaq tili əlipbıin latyn grafıkasyna kóshirý jónindegi Ulttyq komıssııa janyndaǵy Termınologııalyq jumys tobynyń músheleri, Ulttyq aýdarma bıýrosy memlekettik organdardyń qyzmetkerleri, ulttyq kompanııalar men BAQ ókilderi qatysty.