Bul kún is júzinde elimizdiń ulttyq jań­­ǵyrýy men memlekettiliktiń irgesin bekitý jolyndaǵy jylnamasynyń da jańa para­ǵy. Olaı deıtinimiz, Tuń­ǵysh Pre­zıdent Nursul­tan Ábishuly Nazar­baevtyń alǵash­qy aıshyq­ty qadam­dary­nyń biri bolǵan Qazaq Sovet­tik Sosıa­lıs­tik Respýblıkasyn qaıta ataý jónindegi sheshimine sáıkes, álem­dik geosaıasat kók­jıeginde Qazaqstan Respýb­lıkasy degen jańa memleket paıda boldy.

1991 jylǵy 1 jeltoqsandaǵy prezı­dent saılaýy meniń jadymda jaqsy saq­ta­­lyp qaldy. Ol jyldary men QazMÝ-dyń áleýmettaný kafedrasynda qyz­­met isteı­tinmin. Otbasymmen birge Al­­maty­­daǵy Frýnze – qazirgi Medeý aýda­­nyn­daǵy ýchaskede daýys berdim. Al­­ma­­ty­­­lyq­tardyń sol kúngi kóńil kúıi áli kóz aldymda. Azattyq dep soq­qan ár júrekte erekshe senim, sanada ser­pilis bar. Barshamyz da úlken úmit jetegindemiz.

Rasynda da, 1991 jylǵy 1 jeltoq­san­daǵy prezıdent saılaýy aıryqsha mánge ıe. Bul – prezıdenttik merzimge beriletin mandat qana emes, Táýelsiz Qazaqstan atanýǵa degen uly umtylystyń jalpyulttyq referendým formasyndaǵy kórinisi bolatyn.

Saılaý totalıtarlyq júıe men Keńes­tik Sosıalıstik Respýblıkalar Odaǵy kúırep, shańyraǵy ortasyna túsip jat­qan asa qolaısyz kezeńde ótti. Osynaý al­ma­­ǵa­ıyp ýaqytta qazaqstandyqtar Nursul­tan Nazarbaevqa daýys bere otyryp, Otany­myz­dyń Erkindigi men Egemendigi, Táýel­sizdigi úshin de daýys beretinin aı­qyn sezindi. О́ıtkeni N.Nazarbaev sol kezdiń ózinde-aq qarapaıym halyq arasynda parasat-paıymy bıik, bilikti basshy, otanshyl azamat retinde tanylǵan edi. Almatylyqtar da ony jaqsy biletin. Sondyqtan tek N.Nazarbaev qana syndarly saıasat júrgizip, egemen el­diktiń dara jolyna bastaı alatynyna, ót­peli kezeńniń almaǵaıyp alasapyranynan aman alyp óterine sendi. Sondyqtan bú­kil el judyryqtaı jumylyp, Nursul­tan Nazar­baevtyń aınalasyna shoǵyrlan­dy. Saılaý­shylardyń 98,8% daýysy Tuń­ǵysh Pre­zı­denttiń qolyna el-jurtynyń alǵaý­syz se­nimi dep atalatyn bılik mandatyn us­tat­ty. Sol arqyly Táýelsizdiktiń tu­ǵyryn or­na­typ, egemendiktiń jolyna ǵumyryn arna­ǵan tulǵaly ulyna sar­qylmas qýat nárin berdi.

10 jeltoqsanda Almatydaǵy Respýb­lıka saraıynda Nursultan Nazarbaev Qazaqstan Res­pýb­lıkasy Prezıdenti retin­­de Ant berdi. Azat­tyqtyń araıly altyn tańynda jas mem­lekettiń erteńin jar­qyn, keleshegin kemel etý jolyndaǵy Nursultan Nazarbaevtyń qa­jyr­ly qyz­meti, dara dáýiri osylaı bas­taldy!

Sondaǵy ulyqtaý rásiminde Elbasy: «Biz derbes ómir súretin jaǵdaıdamyz» dep atap aıtqan bolatyn. Bul – odaqtas res­pýb­lıkalardyń bir-birine táýeldi óndiris oshaqtary arasyndaǵy baılanys­tar úzilip jatqan toqyraý kezeńi edi. Onyń ústine Qazaqstan sol KSRO-nyń ózinde eń kedeı elderiniń qatarynda – 15 eldiń arasynda 13-orynda bolatyn. Alaıda, Tuńǵysh Prezıdent sózinde turdy.

Álbette jumaq bir kúnde ornaǵan joq. Pre­­zıdent is júzinde kúndiz otyrmady, tún­de uıyqtamady. Búgingi ahýaldy eksheı otyryp, alys keleshektiń kókjıegine kóz tikti.

Dál sol kúnder jaǵdaıynda aýyr bol­­ǵany­men, baıandy bolashaq úshin aıryq­sha qajet reformalar men qatań sheshim­der, kóre­gen qadamdar jasaýyna týra keldi.

Nátıjesinde, memleketimiz ýaqyt syny men túrli qaterinen súrinbeı ótip, álem jurt­shylyǵy aldynda qurmetke kenel­di, abyroı-bedeli artty. Kúsh-qýaty tolysyp, memlekettiliktiń irgesi bekidi. Qazaq­stan 90-shy jyldardaǵy joqshylyq pen alasapyrannan – osy kúngi turaqtylyq pen baqýat­tylyqqa qadam basty. Bir sózben aıtsaq, damýdyń dara dańǵylyna tústi. Al­dy­myz­ǵa qoıǵan strategııalyq zor maqsat-min­detterge umtylý arqyly álemdik ortasha damý deńgeıine jettik. Endigi maqsatymyz – da­myǵan 30 eldiń qataryna qosylý. Kóp uzamaı bul mejege de jetetinimizge bek senimdimin.

Dúnıe júzin moıyndatqan, óz tıim­dili­gin kórsetken qazaqstandyq damý modeli álem jurtshylyǵyna «Nazarbaev modeli» retinde tanyldy. Onyń qaǵıdaty – «áýeli – ekonomıka, sodan keıin saıasat», bolashaqqa umtylys. N.Nazarbaev modeli – jahandyq syn-tegeýrinder men qaýip-qaterlerdiń aldyn-alýǵa negizdelgen batyl reformalar joly. Qazaq­­standy kedeı memleketter qatary­nan alyp shyǵyp, álemdik daǵ­darys­tarǵa qarsy turýǵa múmkindik bergen N.Nazarbaevtyń úsh jańǵyrtý tol­qyny Lı Kýan Iý, Lıýdvıg Erhard, Rýzvelt, Den Sıaopın, Atatúrktiń uly re­for­ma­larymen qatar atalýy da kezdeısoqtyq emes.

Elbasynyń «Qazaqstan-2050» Strate­gııa­sy men bes ınstıtýsıonaldyq reformalardy júzege asyrýǵa negizdelgen Ult josparyndaǵy qadamdardyń barlyǵyn tegis qamtıtyn baǵdarlamasy zamannyń eń qatań talabyna saı keletin, eldi damy­týdyń asa qýatty tuǵyrnamasy dep sanaımyn. Anyǵynda, bul – aldaǵy onjyl­dyqtarǵa negizdelgen ulttyq ıdeıamyz.

 * * *

Nursultan Nazarbaevtyń reforma­torlyq rýhy – Tuńǵysh Prezıdenttiń týǵan qalasyna aınalǵan Almatyǵa asa ja­qyn. Almaty – N.Nazarbaev dáýirinde jańa ómir bastaǵan, ekinshi tynysy ashyl­ǵan Alataýdaı ór, progressıvti, ozyq shahar.

Elbasy Almatyny «Táýelsizdiktiń tal besigi» dep atady. Búginde osy qalaǵa qa­tysty sózdik qorymyzdaǵy eń negizgi teńeý­lerdiń birine aınalǵan bul sózdi nemqu­raıly qabyldaý múmkin emes. Tuńǵysh Prezıdentimizdiń osy teńeýiniń astarynda tamyr­ly tarıhy bar tereń mán-maǵyna jatyr. Sebebi bizdiń qala 1991 jyly 16 jel­toqsanda Qazaqstannyń Táýel­sizdigi jarııa­lanǵany úshin ǵana Táýel­­sizdiktiń talbesigi atalǵan joq. Azat­­­tyq rýhy munda odan buryn týǵany jáne ol 1986 jylǵy 16 jel­­toq­sanda tota­lı­tar­lyq júıege qarsy jas­tar­­dyń nara­zy­lyǵy retinde kórinis tapqany belgili.

Anyǵynda, 1991 jylǵy tamyzda da shahar turǵyndary Memlekettik Tóten­she jaǵ­daılar komıtetiniń (GKChP) búli­gin elemeı, N.Nazarbaevtyń táýelsiz baǵytyn qoldady.

Taǵdyr babalardyń ańsary bolǵan azat­tyqty alý múmkindigin alǵa tartqan sát­te de Almaty Nursultan Nazarbaevty sol Táýel­sizdiktiń kóshbasshysy retinde qa­byldap, erkin eldiń erteńgi bolashaǵyn amanattady.

Jańa qazaq memleketi Almatyda kin­digin kesti. Sondyqtan «Elbasy men Almaty taǵdyry ajyraǵysyz» degen sózdiń de ádil ekeni aqıqat.

Tuńǵysh Prezıdent pen Almaty arasynda aıryqsha qasterli baılanys bar. Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń «Almaty meniń súıikti qalam. Men ol shaharǵa áli kúnge deıin kóńil tolqy­nysymen baramyn. Ol – elimizdiń eń ásem shahary» degen sózi árbir almatylyq turǵynnyń kókeıinde tur.

Bizdiń megapolıste Elbasynyń saıası­ kóshbasshylyq óneri men el basqarý qasıeti jyldar boıy shyńdalyp, bire­geı Nazarbaev stıli paıda boldy. Almatyda Nursultan Nazarbaev álemdik deńgeıdegi saıasatker retinde qalyptasty. Sondyqtan memleket qurylysynyń múlde jańa modeli – «N.Nazarbaev mo­deliniń» naq osy shaharda qa­lyptasýy da zań­dylyq. Almatynyń krea­tıvti rýhy adam boıyndaǵy daryndy daralaıdy. Elbasynyń memlekettik danysh­pandyq qyry da dál osy qalada ashyldy.

Elbasy Almatyǵa udaıy kelip turady, almatylyqtarmen beıresmı áńgimelesedi, aqyldasady. Qala turǵyndarynyń kóńil kúıi, memleket men megapolıstiń damýyna qatysty oı-pikirleri Tuńǵysh Prezı­dent úshin asa mańyzdy. Meni ákim etip taǵaıyndaǵan kezde Nursultan Ábishuly Alma­tyda jumys isteý asa joǵary jaýap­­ker­shilik ári búkil elge qyzmet etý ekendigin aıtqan edi.

2019 jyl – Almaty damýyndaǵy aı­shyq­ty jyl. Tuńǵysh Prezıdenttiń tapsyr­masy negizinde megapolıstiń uzaq mer­zim­dik damý stra­tegııasy jasalyp, ol qala­lyq BAQ-tar­da jarııalandy. Qazirgi tań­da strategııany keńi­nen talqylaý jú­rip jatyr. Oǵan kásip­ker­ler, qaladaǵy zııa­ly qaýym ókilderi, aza­mattyq qoǵam bel­­sen­dileri, úkimettik emes uıymdar ju­myl­­ǵan. Qala taǵdyryna beıjaı qaraı almaıtyn barlyq almatylyq óz usy­nys-tilegin jasaǵany biz úshin asa mańyzdy.

 * * *

Romen Rollan «Júregi kópshilik úshin soǵatyn adam ǵana uly adam» degen eken. Maǵan uzaq ýaqyt Elbasynyń qasynda qyz­met etý, onyń tapsyrmalaryn oryndaý qur­meti buıyrdy. Tuńǵysh Prezıdent kúni qar­sańynda Elbasyn daralap turatyn aıryq­sha adamı qasıetterin atap aıtqym keledi.

Sonyń eń birinshisi – Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń asa qıyn halyqaralyq kelissózderde ult múddesin qorǵaı bilý óneri. Kelissóz júrgizýshiniń joǵary she­ber­ligi shahmat oıynyna uqsaıdy. Birde, alǵash ret mundaı kelis­sózderge sarapshy retinde qatysa otyryp, ustanymymyz ýysymyzdan shyǵyp bara jatqandaı kórindi. Alaıda, Elbasy túpki nátıjede Qazaqstan úshin mańyzdy jetistikke jete bildi.

Elbasynyń mańyzdy qyry – ádil­dikke, teń quqyqty qarym-qatynasqa um­tylýynda. Sonysy úshin de ol halyq­aralyq qoǵamdas­tyqta da aıryqsha qur­metke ıe. Eýrazııalyq Ekonomıkalyq Odaq kelissózderi kezinde onyń ózge elderdiń óz múd­delerin qorǵaýyna kómek kórsetkenin kórdim. Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtın syndy saıasatkerdiń Elbasy dálelimen keliskeni de málim.

Álemdik deńgeıdegi saıasatker bola tu­ryp, Nursultan Nazarbaev qarapaıym adam­­darǵa zor qurmetpen qaraıdy. Onyń halyqpen áńgimelesýine kýá bol­ǵan kez­derim kóp boldy. Adamı qasıeti aıryqsha. Onyń ózine ǵana tán tabı­ǵı bıik bedeli bar. Ol óz qýatymen tyńdaý­shy­laryn tam­­sandyra da, tańdandyra da biledi.

Elbasynyń kóregendigi, adamdardy tereń túsinýi alǵaýsyz sheshim qabyldaýǵa múmkindik beredi. Muny biz 2019 jyly kórdik. Elbasynyń arqasynda bılik tran­zıti beıbit, turaqtylyq jaǵdaıynda ótti. Bul rette Qasym-Jomart Kemeluly El­ba­sy baǵytynyń sabaqtastyǵyn qam­ta­­ma­syz etedi. Al almatylyqtar muny baǵalaıdy.

* * *

Osyndaı oımen 1 jeltoqsan – Tuńǵysh Pre­­zı­dent kúnin qarsy alamyn. Bul kún – ult taǵdyryna tańdaý jasalǵan kún. Bul kún – Qazaqstan Respýblıkasynyń ja­ńa tarıh sahnasyndaǵy uly qadamy bas­tal­ǵan kún.  Bul – Elbasy Nursultan Nazarbaev Táýelsizdik tuǵyryn ornatqan tarıhı kún. 

Baqytjan SAǴYNTAEV,

Almaty qalasynyń ákimi