Dúnıejúzilik bank «Mem­lekettik basqarý ındıkatorlary» (The Worldwide Governance Indicators, WGI) zertteýin jarııa­lady, onyń aıasynda álem­niń 214 eliniń memlekettik bas­­qa­rý sapasy men tıimdiligi baǵa­lanǵan. Bul WGI alty ındıkatordy qamtıdy: «Sybaılas jemqorlyqty baqylaý», «Úki­met­tiń tıimdiligi», «Zańnyń ús­­tem­digi», «Retteýshi ortanyń sa­pasy», «Saıası turaqtylyq», «Memlekettiń esep berýi». Bizdiń elimiz «Sybaılas jem­qor­lyqty baqylaý» ındı­katory (SJBI) boıynsha 2018 jyly aıtarlyq­taı ilgerileýge qol jetkizipti. Al bul málimetter 13 derekkózdiń negizinde esepteldi, olardyń ishinde Bertelsmann Stiftung, Freedom House, Economist Intelligence Unit, PRS Group, World Justice Project, IHS Markit, IMD, World Economic Forum, V-Dem jáne Transparency International (Álemdik sybaılas jemqorlyq barometri) sııaq­ty kompanııalardyń zertteý nátıjeleri bar. Osy zertteýler nátıjesi «Sybaılas jemqor­lyqty baqylaý» ındıkatoryn quraıtyn kóptegen uıymdardyń Qazaqstannyń sońǵy jyldaǵy sy­baılas jemqorlyqqa qarsy kúrestegi kúsh-jigerin oń baǵa­laǵan.

Máselen, PRS Group jeli­si boıynsha sońǵy jylda Qa­zaqstanda sybaılas jemqor­lyq­qa qarsy is-qımyl boıynsha kór­setkish 2 esege ósti, al IMD ja­han­dyq básekege qabilettilik reıtıngisinde osyndaı ındıkator boıynsha Qazaqstan úshin rekordtyq kórsetkish bolyp tabylatyn 29-shy orynǵa ıe boldy, ol ótken jylmen sa­lys­tyrǵanda 10 pozısııaǵa kó­terildi. Qazaqstan «Sybaılas jemqorlyqty baqylaý» ındı­katorynyń paıyzdyq ranginiń dınamıkasy (2012-2018 jj. derekter) boıynsha postkeńestik keńistik elderiniń arasynda, ıaǵnı Reseı (21,15%), Ýkraına (18,27%), Ázerbaıjan (21,63%), Moldova (25,96%) Qyrǵyzstan (16,35%), О́zbekstan (12,50%) jáne Túrikmenstanǵa (8,17%) qaraǵanda aıtarlyqtaı joǵa­ryda tur. Dúnıejúzilik banktiń «Sybaılas jemqor­lyqty baqy­laý» ındıkatory álemdegi sybaılas jemqor­lyqty ólsheý­diń bedeldi naqty­lan­ǵan kórset­kish­teri bolyp tabylady.

Qyzmeti osyndaı joǵary ba­ǵaǵa ıe bolyp jatqan Sybaılas jem­qorlyqqa qarsy is-qımyl agenttiginiń atqaryp jatqan isi de zor. Máselen, kóliktik baqy­laý ınspeksııasy júıesinde jasalǵan sybaılas jemqorlyq qylmystaryn ashý statıs­tıkasyna toqtalsaq, 2017 jyldan 2019 jyldyń osy kezeńine deıingi sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmet óndirisinde sybaılas jemqorlyq quqyq bu­zý­shylyq faktileri boıynsha 110-ǵa jýyq sotqa deıingi ter­geý bolǵan. О́ndirispen 99 qyl­mystyq is aıaqtalyp, sotqa 70-ke jýyq is jiberilip, búginde 11 is tergelýde. Sybaı­las jem­­qor­lyqqa qarsy is-qımyl agent­tigi 1-depar­ta­men­tiniń aǵa tergeýshisi Danııar Bı­gaı­darovtyń aıtýy boıynsha, kó­liktik baqylaý qyzmetkerleri jasaǵan sybaılas jemqorlyq qyl­mystarynyń kóp taralǵan túrl­eri – paraqorlyq jáne laýa­zymdyq ókilettikterin teris paıdalaný. Mysaly, osy jyldyń sáýir aıynda Almaty obly­syn­da Taldyqorǵan qala­lyq sotynyń úkimimen Almaty oblysy kó­lik­tik baqylaý ıns­pek­sııasy basshysynyń buryn­ǵy orynbasary Baýyrjan Jan­týrovqa 100 mln teńgege jýyq aıyppul salynǵan. Al ITK qyzmetkerleri A.Shaǵyrbaevqa 6 mln teńge, S.Ińkárbekke 7 mln teńge, E.Ma­dı­­movke 6 mln teńge kóle­min­de aıyppul salynǵan.

Osyndaı qylmystarǵa Aq­mola, Batys Qazaqstan, Mań­ǵys­taý, Qyzylorda, Shyǵys Qa­­zaq­stan oblystarynda, Alma­ty jáne Nur-Sultan qalala­rynda tosqaýyl qoıylypty. Aq­mola oblysynda Kókshetaý qalalyq sotynyń 2019 jylǵy 13 tamyzdaǵy úkimimen «Aqmo­la oblysy boıynsha kóliktik baqylaý ınspeksııasy» MM avto­mobıl kóligindegi baqy­laý bóliminiń basshysy T.Ospa­novqa 3,3 mln teńge somasynda, burynǵy qyzmetkerler
J.Úsentaevqa 1 mln 790 myń teń­ge jáne K.Nurbekovke 1,1 mln teńge aıyppul salynǵan. Aq­­mola oblysynyń sybaı­las jemqorlyqqa qarsy qyz­meti olar­dyń jolaýshylardy bıletsiz tasymaldaý men júk­terdi zańsyz alyp júrýdiń jo­lyn kesý boıynsha shara­lar qoldanbaı, kerisinshe (jalpy somasy 180 000 teń­ge bolatyn 17 fakt) jolaý­shylar poıyzdarynyń brıgadır­lerinen 5 myńnan 20 myń teń­gege deıin aqshalaı qarajat al­ǵa­nyn anyq­tady.

Sonymen qatar osy salada mem­­lekettik qyzmet kórsetý kezinde paraqorlyq faktileri oryn alǵan. О́tken tamyz aıyn­da Taraz qalasynyń №2 so­ty­nyń úkimimen «Jambyl ob­lysy boıynsha kóliktik ba­qylaý ınspeksııasy» MM Mem­lekettik qyzmet kórsetý jáne uıymdastyrý-baqylaý jumysy bóliminiń basshysyna 1,6 mln teńge kóleminde aıyppul sa­lyn­ǵan. Ol Qazaqstan Respýb­lıkasy aýmaǵynda aýyr salmaq­ty jáne iri kólemdi kólik qural­darynyń júrip ótýine ar­naıy ruqsat bergeni úshin kásip­kerlik sýbektileriniń ókil­derinen bir­neshe ret para aldy dep kúdikke ilingen.

2017 jyldan bastap 2019 jyldyń osy kezeńge deıingi jedel-tergeý praktıkasyn zerdeleý osy saladaǵy qylmys­tardyń negizgi bóligi arnaıy ruq­satsyz kó­lik quraldarynyń ótkizilýi men olardy ákimshilik jaýap­kershi­likke tartpaǵanyn kórsetti.

Qazirgi ýaqytta sybaılas jem­­qor­lyqqa qarsy qyzmettiń usynymy boıynsha Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrliginiń Kólik komıteti janynan jobalyq keńse quryl­dy jáne kóliktik baqylaý qyz­met­keriniń qatysýynsyz avto­mobılderdiń salmaqtyq jáne ga­barıttik parametrlerin avtomatty túr­de aıqyndaıtyn avtomattandyrylǵan ólsheý stansalaryn paıdalanýǵa engizý jumystary júrgizilýde.

Tasymaldaýshylardyń avtomattandyrylǵan ólsheý stansalarynda AKQ sal­maq­­tyq jáne gabarıttik pa­ra­­metrlerin arnaıy avto­mat­tandyrylǵan ólsheý quraly­nyń salmaqtyq jáne gabarıttik parametrlerinen asyra júrip ótkendigi anyqtal­ǵan jaǵdaıda qaıta anyqtaýǵa múmkindigi bar. Bul rette, tasymaldaýshylar­dy jolda toq­tatpaı júk tasymaldaý merzimin qysqartýǵa jáne sybaılas jem­qorlyq táýe­kelderiniń aldyn alýǵa bolady.