О́tken aptada «Egemen Qazaqstan» gazetinde dzıýdodan Azııa chempıonattarynyń tarıhy jaıynda kólemdi maqala jaryq kórdi. Ol kezde biz erler arasynda sary qurlyqtyń kóshbasshy komandalary kimder, qazirgi kezde qaı eldiń qarqyny kúshti jáne de táýelsizdik alǵan kezden beri Qazaqstan balýandarynyń qol jetkizgen tabystary týraly biraz maǵulumat berdik. Al búgingi áńgimeniń taqyryby – áıelder dzıýdosy.

1993-2009 jyldar aralyǵynda 20 márte jalaýy jelbiregen Azııa chempıonatynda ánuranymyz nebári úsh ret qana shyrqaldy. Atap aıtsaq, tek Gúljan Isanova, Marıan Ordabaeva jáne Otgonseseg Galbadrah syndy balýandar baıraqty básekede jeńis tuǵyrynyń eń bıik satysyna kóterilý baqytyna bólendi. Toǵyz balýanymyz aqtyq synǵa alqynbaı jetkenimen sheshýshi tusta utyldy. Taǵy 24 jerlesimiz júldegerler qatarynan kórindi. Qysqa qaıyrsaq, shırek ǵasyrdan asa ýaqyt aralyǵynda 36 (3 altyn + 9 kúmis + 24 qola) júlde ıelengen ekenbiz. Áńgimemiz mándi ári sándi bolý úshin endi osy jarystardyń barlyǵyna jeke-jeke toqtalaıyq.
1993 jyl. Makao. Bul jarysta Qazaqstannyń áıelder quramasynyń qorjyny bos boldy. Al sarapqa salynǵan segiz júldeniń barlyǵyn Ońtústik Koreıa men Qytaı teńdeı bólisti. 1995 jyl. Nıý-Delı. Jerlesterimiz úsh júlde aldy. Evgenıı Bogýnova (72 kılo) fınalda utylsa, Valentına Kamsýleva (61 kılo) men Mánshúk Dáýletkereeva (72 kılo) qola medaldy ıelendi. Úndi elinde Ońtústik Koreıa arýlary bes altyn aldy.
1996 jyl. Hoshmın. Janat Nurtazına (66 kılo) men Evgenııa Bogýnova (72 kılo) úshinshi orynǵa taban tiredi. 1997 jyl. Manıla. Qazaqstan dzıýdoshylaryna birde-bir júlde buıyrmady. Segiz júldeni Qytaı, Ońtústik Koreıa, Soltústik Koreıa jáne Japonııa eki-ekiden bólip aldy.
1999 jyl. Venchjoý. Qytaı elinde janarymyzben jer shuqyp qaldyq. О́z jerinde ótken jarysta Qytaı sportshylary bes ret jeńis tuǵyrynan kórindi.
2000 jyl. Osaka. Kún shyǵys elinde Gúlnar Kósherbaeva (+78 kılo) qola medaldy ıelendi. Japondar – tórt, qytaılar – úsh altyndy qorjynǵa saldy.
2001 jyl. Ulan-batyr. Núrgúl Taǵaeva (63 kılo) aqtyq synǵa deıin jetkenimen, sheshýshi tusta utyldy. Sholpan Qalıeva (52 kılo) qolaǵa qol jetkizdi. Japonııa balýandary óz elderiniń ánuranyn bes márte shyrqatty. 2003 jyl. Chedjý. Varvara Masıagınanyń (78 kılo) jeńip alǵan jalǵyz qolasyn qanaǵat tuttyq.
2004 jyl. Almaty. О́z jerimizde jalaýy jelbiregen jarysta ánuranymyz shyrqalsa dep armandaǵan edik, alaıda úsh qolamen shekteldik. Bul júldelerdiń ıegerleri – Tatıana Shıshkına (48 kılo), Saǵat Ábikeeva (70 kılo) jáne Varvara Masıagına (78 kılo). Komandalyq tartysta Japonııanyń qyzdary tórt altyndy ıemdendi. 2005 jyl. Tashkent. Saǵat Ábikeeva (absolıýtti salmaq) – kúmis, Qaljan Taıjanova (70 kılo) – qola medaldy moıyndaryna ildi. Kún shyǵys eliniń sulýlary alty ret altynnan alqa taǵyndy.
2007 jyl. El-Kýveıt. Janar Januzynova (70 kılo) altyn tuǵyrǵa bir taban jaqyndaǵanymen, fınalda qarsylasyna áli jetpedi. Marııam Ordabaeva (63 kılo), Saǵat Ábikeeva (78 kılo) jáne Gúljan Isanova (absolıýtti salmaq) úshinshi satyǵa jaıǵasty. Japondar bes altyn oljalady. 2008 jyl. Chedjý. Úsh qyzymyz úshinshi orynǵa taban tiredi. Olar – Sholpan Qalıeva (52 kılo), Janar Januzynova (70 kılo) jáne Gúljan Isanova (+78 kılo).
2009 jyl. Taıbeı. Azııa chempıonatynda Qazaqstannyń áıelder quramasy tuńǵysh ret ánuranymyzdy shyrqatty. Asa aýyr salmaqta aıqasqan Gúljan Isanova barsha jankúıerlerdi qýanysh pen shattyqqa bóledi. Lenarııa Meńǵazova (52 kılo) qola medaldy ıelendi. 2011 jyl. Ábý-Dabı. Gúljan Isanova (+78 kılo) úshinshi oryndy enshiledi. О́zge dzıýdoshylarymyz tegisteı utyldy. Japonııa bes bas júlde oljalady.
2012 jyl. Tashkent. Taǵy da sol jalǵyz Gúljan Isanova (+78 kılo) el namysyn abyroıly qorǵap, qola medaldy moınyna ildi. Komandalyq saıysta úsh altyny bar japondar ozdy. 2013 jyl. Bangkok. Lenarııa Meńǵazova (52 kılo) úzdik úshtikti qorytyndylady. О́zge balýandar jer sıpap qaldy. Japonııa men Ońtústik Koreıa úsh altynnan aldy.
2015 jyl. El-Kýveıt. Marııam Ordabaeva (63 kılo) men Gúljan Isanova (+78 kılo) qola júldeger atandy. Kósh basyndaǵy Japonııanyń úsh altyny bar. 2016 jyl. Tashkent. О́zbekstannyń astanasynda jalaýy jelbiregen Azııa chempıonaty Qazaqstannyń áıelder quramasy úshin eń tabysty jarys boldy. Osy dodada Otgonseseg Galbadrah (48 kılo) pen Marııam Ordabaeva (63 kılo) altynnan alqa taǵyndy. Gúljan Isanova (+78 kılo) kúmispen kúpteldi. 2017 jyl. Gonkong. Jerlesterimiz arasynan Otgonseseg Galbadrah (48 kılo) kúmis alsa, Zere Bektasqyzy (70 kılo) jáne Gúljan Isanova (+78 kılo) qola júldeni enshiledi. Bes altyny bar Japonııa aldyńǵy lekten kórindi.
2019 jyl. Fýdjeıra. Jýyrda ǵana Birikken Arab Ámirliginde aıaqtalǵan jarysta Otgonseseg Galbadrah (48 kılo) qatarynan ekinshi ret kúmis medaldy keýdesinde jarqyratsa, Sevara Nyshanbaeva (57 kılo) qola júldeger atandy. Parsy shyǵanaǵynda ótken jarysta Japonııa men Qytaı bas júldeni eki-ekiden ıelendi.
Mine, Azııa chempıonattarynyń qysqasha tarıhy osyndaı. Bir ókinishtisi, Qazaqstan quramasy osy jarystarda tek bir ret qana jalpy, komandalyq esepte úzdik úshtiktiń qatarynan kóringen eken. 2016 jyly Tashkentte bizdiń arýlar ekinshi oryndy oljalaǵany jaıynda joǵaryda aıttyq. Sonymen qatar 2011 jyldan beri komandalyq básekelerdiń úzdiksiz uıymdastyrylyp kele jatqanyn da esterińizge sala keteıik. Jeti márte ótken sol jarysta Qazaqstannyń dzıýdoshylary eki ret, ıaǵnı 2013 jáne 2016 jyldary úshinshi orynǵa taban tiredi.
Azııa chempıonatynyń áıelder saıysynda Qazaqstannyń dzıýdoshylary arasynda eń kóp júlde alǵan Gúljan Isanova ekeni málim. Asa aýyr salmaqta kúresetin ardager balýan 2007-2017 jyldary aralyǵynda uıymdastyrylǵan sary qurlyqtyń basty dodasynda 1 altyn, 2 kúmis jáne 7 qola medal ıelendi. Al qazirgi kezde Otgonseseg Galbadrahtyń qarqyny qýantady. Ol sońǵy úsh Azııa chempıonatynyń barlyǵynan oljaly oraldy. 2016 jyly Galbadrah altynnan alqa taǵynsa, 2017 jáne 2019 jyldary kúmis medaldy ıelendi.
Jalpy alǵanda Qazaqstannyń áıelder quramasy Azııa chempıonaty men Azııa oıyndarynda biraz júlde alǵany ras. Alaıda tórtkúl dúnıeniń myqtylary jınalatyn jarystarda asyǵymyzdyń alshysynan túsken kezderi tym sırek. Máselen, Olımpııa oıyndarynda (2016 j.) bir júlde ǵana aldyq. Álem chempıonatynda (2017, 2018 j.j.) jeńis tuǵyryna eki márte ǵana kóterildik. Sol júldelerdiń barlyǵy jalǵyz O.Galbadrahqa tıesili. Biz endi joǵaryda esimi atalǵan dańqty balýannyń jeńisti joly ózge jerlesterimizge juǵysty bolsyn dep tileımiz...
Betti daıyndaǵan
Ǵalym SÚLEIMEN,
«Egemen Qazaqstan»
Qoǵam • Búgin, 18:03
Túrkııadaǵy zilzaladan kóz jumǵandar sany artty
Álem • Búgin, 17:44
Tanymal sáýletshi Qonaev qalasyn damytýǵa atsalysady
Aımaqtar • Búgin, 17:32
Kópbalaly analarǵa beriletin járdemaqy kólemi ózgeredi
Qoǵam • Búgin, 17:21
Osy aptada qandaı mádenı is-sharalar ótedi?
Mádenıet • Búgin, 17:15
Májilis saılaýy: 7 partııadan 283 kandıdat usynyldy
Saılaý • Búgin, 17:10
Jumyssyz júrgen azamattarǵa SMS-habarlama jiberiledi
Qoǵam • Búgin, 16:47
Eldiń basym bóliginde jel kúsheıip, tuman túsedi
Aýa raıy • Búgin, 16:37
Astanada tehnıkalyq qyzmet kórsetý ortalyǵy órtenip jatyr
Elorda • Búgin, 16:27
Darhan Qydyráli Ázerbaıjannyń Qazaqstandaǵy elshisimen kezdesti
Qazaqstan • Búgin, 16:12
Qarjy • Búgin, 16:01
Prezıdent jýrnalısterge qarsy jasalǵan qylmystarǵa tergeý júrgizýdi tapsyrdy
Prezıdent • Búgin, 15:44
Fransııada qansha qazaq turady?
Álem • Búgin, 15:33
Semeıde qoǵamdyq kólik jol apatyna ushyrady
Aımaqtar • Búgin, 15:17
Qazaqstanda О́zbekstannyń 486 azamaty jazasyn ótep jatyr
Qoǵam • Búgin, 15:00
BUU Túrkııa men Sırııaǵa 25 mln dollar jiberedi
Álem • Búgin, 14:54
Walt Disney 7 myń qyzmetkerin jumystan shyǵarady
Álem • Búgin, 14:43
Qazaqstannan shetelge mal shyǵarýǵa shekteý qoıyldy
Qazaqstan • Búgin, 14:37
Reseıdiń Novosibir qalasynda joıqyn jarylys boldy
Álem • Búgin, 14:30
Qazaqstanda turǵyn úıdi jalǵa alý baǵasy tómendedi
Qoǵam • Búgin, 14:22
Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń laýazymdy tulǵalary ustaldy
Aımaqtar • Búgin, 13:51
Elimizdiń birqatar óńiri seısmıkalyq qaýipti aımaqta tur
Qazaqstan • Búgin, 13:40
Ǵalymdar jańa saqına júıesin tapty
Ǵylym • Búgin, 13:18
Túrkııada otandastarymyzdy izdestirý jumystary júrip jatyr
Oqıǵa • Búgin, 13:00
Astanada qoǵamdyq kólikter jańartylady
Qoǵam • Búgin, 12:55
Túrkııada júrgen qazaqstandyq qutqarýshylar 3 adamdy qutqardy
Vıdeo • Búgin, 12:42
Prezıdent Sırııaǵa gýmanıtarlyq kómek jiberýdi tapsyrdy
Prezıdent • Búgin, 12:32
Qazaqstanda bedeldi MOTO GP týrnıri ótedi
Mádenıet • Búgin, 12:25
Qazaqstanda frılanserler sany artty
Qoǵam • Búgin, 12:12
Senat otyrysynda birqatar zań maquldandy
Parlament • Búgin, 11:58
Gennadıı Golovkınniń jańa qarsylasy belgili boldy
Boks • Búgin, 11:48
Abaı oblysy Túrkııa eline kómektesýge daıyn
Aımaqtar • Búgin, 11:30
«Qazcontent» AQ tóraǵasy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 11:27
Qazaqstan shekarasyn zańsyz kesip ótken sheteldikter ustaldy
Oqıǵa • Búgin, 11:12
Qazaqstan quramasy Belarýs fýtbolshylarymen kezdesedi
Fýtbol • Búgin, 11:02
О́ńirlerde kókónisterge taýarlyq ıntervensııalar bastalady
Úkimet • Búgin, 10:50
Túrkııaǵa gýmanıtarlyq kómek retinde bir mıllıon dollar bólindi
Úkimet • Búgin, 10:45
Belarýsten halyqaralyq izdeýdegi adam ekstradısııalandy
Qoǵam • Búgin, 10:28
Teńiz kenishinde jumysshy qaza tapty
Aımaqtar • Búgin, 10:17
Naýryzda qazaqstandyqtar qansha kún demalady?
Qoǵam • Búgin, 10:07
Uqsas jańalyqtar