Tarıh • 22 Sáýir, 2025

Aǵaıyndy Tórehanovtar

Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologııa ınstıtýty aınalysyp jatqan «Qazaqstandaǵy 1931–1933 jyldardaǵy jappaı asharshylyqtyń kýágerleri men olardyń urpaqtary estelikteriniń toptamasyn daıyndaý jáne basyp shyǵarý» jobasy boıynsha ǵylymı-izdestirý jumystary barysynda HH ǵasyrdyń birinshi jartysynda náýbetpen betpe-bet kelgen talaı taǵdyrmen tanysýdyń sáti tústi. Atalǵan ǵylymı joba aıasynda kıeli Túrkistan jerine de at basyn buryp, óńirdegi jergilikti tarıhshylarmen, kónekóz qarııalarmen kezdesip, asharshylyq, Sozaq kóterilisine qatysty alasapyran zamannyń kýágerleriniń urpaqtarymen suhbattasqan edik.

Rýhanııat • 18 Sáýir, 2025

Tarazynyń teń basy

Jubaılardyń birin-biri qoldaýy – ómirdiń eń qymbat syıy. Alaıda aqyl-oıymen jahanǵa jaryq syılasa da, bul ıgilik taǵdyr taqtasyna túrtilmeı ketken hakimder jeterlik.

Tarıh • 15 Sáýir, 2025

Ult ataýyn qaıtarǵan shaq

Osydan týra bir ǵasyr buryn, dál osy kúni Aqmeshit qalasynda Qyrǵyz (Qazaq) AKSR Keńesteriniń V sezi bas­taldy. 1925 jyldyń 15–19 sáýiri aralyǵynda ótken sezdiń eń úlken jańalyǵy – ultymyzdyń tarıhı ataýyn qaıtarýy men ár dáýir dereginde Qamysqala, Perovsk, Aqmeshit atalyp kelgen qalanyń Qyzylorda atalýy boldy. Tarıhı shahardyń bul ataýyna da bıyl 100 jyl tolyp otyr.

Tarıh • 09 Sáýir, 2025

Qazaq «qazaq» bolǵanda...

Jaqynda Býrabaıda ótken Ulttyq quryltaıdyń tórtinshi otyrysynda Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev memlekettigimizdiń negizi sonaý myńjyldyqtardan bastaý alyp jatqanyn, onyń tamyry men tarıhy asa tereń ekenin kópshilikke eskertip, halqymyzdyń «qazaq» degen etnostyq ataýy da bir ǵasyr buryn qaıtarylǵanyn eske salǵan bolatyn.

Tarıh • 08 Sáýir, 2025

Qandy joryqqa ulasqan shańdy joryq

Túbine úńilseń tuńǵıyǵyna tartyp ala jóneletin tarıhı derekter  árbirimizdi eleń etkizbeı qoımaıdy. Sondyqtan qolǵa túsken tyń dúnıeni oqyrmanmen bólisýge asyǵamyz. Ata-babanyń ótken joly, dúbirli oqıǵalar bizge ótkennen mıras bolyp qalǵan amanat ekenin de eskerýimiz qajet. Tómendegi jazba sizdi de beıjaı qaldyrmasy anyq. Sol sebepti qadirli oqyrmanǵa oı salar degen nıetpen usynýdy jón dep taptym.   

Tarıh • 07 Sáýir, 2025

Ekinshi dúnıejúzilik soǵystaǵy taǵdyrkeshti shaıqastar

Adamzat tarıhynda eń qurbany kóp, qanshama halyqqa úlken qasiret alyp kelgen surapyl shaıqastyń biri II dúnıejúzilik soǵys boldy. Soǵys órtiniń alǵashqy ushqyndary 1938 jyly nasıstik Germanııanyń kósemi Adolf Gıtlerdiń Avstrııaǵa jasaǵan shabýylynan keıin bastaldy. Bul shaıqas álemniń barlyq elin sharpydy. Tipti alystaǵy AQSh-ta óziniń tynyq muhıttaǵy áskerı keme bazasyn Japonııa tas-talqan etken soń amalsyz qandy maıdanǵa kirdi. Alty jylǵa sozylǵan urysta tarıhta birinshi márte ıadrolyq qarý qoldandy. Alapat shaıqasta jıyrma mıllıonǵa jýyq jaýynger qyryldy, taǵy ondaǵan mıllıon beıbit turǵyn mert boldy, dep jazady Egemen.kz.

Tarıh • 04 Sáýir, 2025

Ortaq tarıh umytylmaıdy

Almaty qalasyndaǵy Dostyq úıinde Jeńistiń 80 jyldyǵyna arnalǵan is-sharalar aıasynda «Jeńistiń esteligi: urpaqtar men halyqtar birligi» atty Qazaqstan-Reseı konferensııasy ótti.Konferensııa jumysyna Prezıdent Ákimshiligi Ishki saıasat bóliminiń meńgerýshisi Abzal Núkenov, Mádenıet jáne aqparat mınıstri Aıda Balaeva, Reseı Federasııasy Prezıdentiniń shet eldermen aımaqaralyq jáne mádenı baılanystar jónindegi basqarma basshysynyń orynbasary Anton Rybakov, Reseı Federasııasynyń Jastar isi jónindegi federaldyq agenttigi basshysy Grıgorıı Gýrov, eki eldiń ǵalymdary men sarapshylary, sondaı-aq belsendi jastar qatysty. Konferensııa mereıtoılyq ataýly kúnge arnalǵan Qazaqstan men Reseıdiń birlesken is-sharalarynyń bastaýy boldy, dep jazady Egemen.kz.

Tarıh • 03 Sáýir, 2025

Ǵasyrlyq tarıhy bar bilim oshaqtary

Oqý-aǵartý mınıstri Ǵanı Beısembaev 100 jyldan astam ýaqyt shákirt tárbıelep kele jatqan mektepterdiń peda­go­gı­ka­lyq ujymdarymen onlaın kezdesý ótkizdi. Bul – ǵasyrlyq ta­rıhy bar bilim oshaqtarynyń basyn qosqan alǵashqy jıyn.

Tarıh • 29 Naýryz, 2025

Shegen bı

Taýarıhtyń 1680–1688 jyldary aralyǵynda Táýke han taqqa otyrǵanda Shegen bı jetirýdyń ataqty bıleriniń biri bolǵany belgili. Rýbasylar, bıler eldiń tutastyq, tynyshtyq jáne basqa saıası máselelerine tikeleı aralasýy osy kezden bastalady. Táýke han bılik júrgizýdiń buryn-sońdy bolmaǵan jańa túrin engizýdi uıǵardy. Osy sebepten eldegi eń bedeldi, senimdi, ádil jáne óte shynshyl adamdardy iriktep, «bıler keńesin» qurǵan. Buǵan qazaqtyń uly júzinen, orta júzinen, kishi júzinen bir-bir bı engen. Bulardan basqa osy handyqqa qaraıtyn qaraqyrǵyzdan, qaraqalpaqtan jáne ózge taıpalardan ókilder enip, «Alashtyń alty bıi» atanǵan. Mine, osy «bıler keńesine» halyqtyń amanatyn arqalaǵan Shegen bı babamyz da saılanǵan. Tarıhshy Muhametjan Tynyshbaev «Velıkıe bedstvııa» (Aqtaban shubyryndy) degen kitabynyń 78-betinde Áıteke bıden buryn kishi júzdiń tóbe bıi Shegen bı bolǵanyn jazady.