Almaty qalasynda ótken kezekti talqylaýǵa Densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanov, qala ákiminiń orynbasary Erjan Babaqumarov, Májilis depýtaty Záýresh Amanjolova, Balalar quqyǵyn qorǵaý jónindegi ýákil Arýjan Saın jáne úkimettik emes sektor, kásipodaq, medısınalyq uıymdar músheleri, sarapshylar, qoǵam belsendileri qatysty.

Jańa jobaǵa elimizdiń erekshelikteri jáne DDU usynymdaryna sáıkes óz­gerister engizildi. Densaýlyq saqtaý mınıstriniń aıtýynsha, Kodeks jobasy vedomstvo saıtynda bir jyl buryn jarııalandy. Osymen onynshy qoǵamdyq tyńdaý ótti. Búginde úsh myńnan astam túzetý men usynys jınaqtaldy. Joba qabyldansa, ult densaýlyǵyn nyǵaıtý, azamattardyń óz densaýlyǵy úshin ortaq jaýapkershiligin kúsheıtý, medısınalyq kómektiń qoljetimdiligi men sapasyn arttyrý, kórsetiletin medısınalyq qyz­metterdiń sapasyn baqylaýdy kúsheıtý, medısınalyq kadrlardy daıarlaý sapasyn arttyrý, medısınalyq pýnktterdi damytý, densaýlyq saqtaýdy sıfrlandyrýǵa qol jetkiziledi dep kútilýde.

Májilis depýtaty, zań jobasy boıyn­sha jumys tobynyń jetekshisi Záý­resh Amanjolova atalǵan topqa 53 adam engenin, olardyń jurtshylyq, sarap­tamalyq qaýymdastyq pen úkimettik emes uıymdardyń ókilderi ekenin jetkizdi.

Aıta ketý kerek, jańa qujatta máj­búrli vaksınasııa engizý josparlanyp otyr. Jobanyń qoldanystaǵy Kodeksten aıyrmashylyǵy, onda profılaktıkalyq egýdi alý mindettelgen. E.Birtanov vak­sınalardyń sapasyn arttyrý jáne bar­lyq qaýipsizdik normalaryn saqtaýdy qam­tamasyz etý boıynsha keshendi sharalar qabyldanǵanyn atap ótti.

Sarapshylar Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń mindetti vaksınasııalaý týraly bastamasyn qoldaıtynyn bildirdi. Máselen, «HelpToday» qoǵamdyq qorynyń jetekshisi Elmıra Álıeva vaksınasııadan ádeıi bas tartqan ata-ana balalaryna aýrý juqtyrǵany týraly aıtty. «Jaman úrdis júrip jatyr. Ár balanyń ómir súrýge quqy bar ekenin túsiný kerek. Vaksınasııalaý – memlekettiń mindeti», degen E.Álıeva atalǵan bastamany qoldaýǵa shaqyrdy. Bul rette Úkimet bekitken tizbe boıynsha ata-analardyń bas tartýy sebe­binen josparly profılaktıkalyq ekpe­lerdi almaǵan medısınalyq qarsy kór­se­tilimdersiz balalardy mektepke deıin­gi uıymdarǵa jiberýdi shekteý kózde­ledi. Atalǵan norma azamattardyń den­saýlyǵyn saqtaýǵa quqyq berý jónindegi Konstıtýsııanyń 29-babynda belgilengen memlekettiń kepildikterin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan. Sondaı-aq bul norma densaýlyq jaǵdaıyna baılanysty ekpeler ala almaıtyn balalardyń múddeleri men densaýlyǵyn qorǵaýdy kózdeıdi.

Z.Amanjolova transplantologııaǵa qatysty jumys tobynyń pozısııasyn áńgimeledi. Onyń aıtýynsha, Kodeks jobasynda qaıtys bolǵan adamnyń aǵzasynan organdar men tin alý jónindegi kelisimdi adam tiri kezinde ózi sheshetini qarastyrylǵan. Qaıtys bolǵan donor kóziniń tirisinde aǵzasynan organdar men tin alýǵa kelisim bermese, onda medısına uıymdary transplantasııaǵa jol bermeıdi. Qaıtys bolǵan jan kóziniń tirisinde aǵzasynan organdardy alýǵa kelisim bermegen jaǵdaıda áıeli (kúıeýi), olar joq bolsa, jaqyn týystarynyń biri onyń múddesin qorǵaýǵa quqyly.

«Transplantasııanyń qajet ekenin medısına jetistigi kórsetti. Biz transplantologııada naqty nátıjege qol jetkizdik. Osy salada ota jasaıtyn talantty dárigerlerimiz bar. Biraq sońǵy jyldary donorlyq azaıyp, kórsetkish tómendedi. Búginde elimizde 3200-den astam adam transplantologııaǵa muqtaj, olardyń 70 paıyzyna búırek kerek. Onyń ishinde 250-ge jýyǵy balalar», dedi Z.Amanjolova. Ol Qazaqstanda balalar transplantologııasynyń áli joq ekenin jetkizdi. Jumys tobynyń jetekshisi qazaqstandyqtardyń organdary shetelge satylmaıtynyna nazar aýdardy. Qazir barlyq másele taldaý kezeńinde tur. Bul másele boıynsha 1 myńǵa jýyq hat túsken.

Osy oraıda Balalar quqy jónindegi ýákil Arýjan Saın da organdar trans­plan­tasııasynyń mańyzyn atap ótti. «Áńgime azamattardyń, balalardyń ómiri men densaýlyǵy týraly. Azamattar tiri kezinde óziniń nıetin bildirýge quqyly. Eger ondaı hat qaldyrmasa, onda aprıorı kelisimin beredi, organdary qalady», degen Arýjan Saın kópshilikti kelisim prezýmpsııasyn saqtaýǵa shaqyrdy.

Jıynda balalardyń jynystyq qatynas máselesine erte aralasý jaıy qaral­dy. Qoldanystaǵy Kodeks­te káme­let­ke tolmaǵandardyń reprodýktıvti den­saý­­lyǵyn saqtaýǵa, sondaı-aq adamger­shilik-jynystyq tárbıe alýǵa quqy­ǵy belgilengen. Jańa zań jobasynda da jas­tardyń jynystyq tárbıesi týraly máseleler qamtyldy. Balalar quqy­ǵyn qorǵaý jónindegi ýákil Arýjan Saın bala­larǵa 16 jasynan bastap ata-anasy­nyń qatysýynsyz dáriger keńesin alýǵa ruqsat berý qajettigin alǵa tartty. Onyń aıtýynsha, bul kóp balalardyń ómiri men densaýlyǵyn saqtap qalmaq. Al Májilis depýtaty Záýresh Amanjolova osy baǵytta Kodekste ózgerister esepke alynatyny týraly aıtty.

«Sarapshylardyń aıtqan statıstıkasyn estigen bolarsyzdar, qazir balalar­dyń 40 paıyzy 16-16,5 jasta jynystyq qatynasqa túsedi eken. Eger osy jasta bala dárigerge kelse, dárigerler ata-anasyn ertip kelýdi suraıdy. Al bala ata-anasyna aıtýdan qorqady nemese uıalady. Sodan qaıtyp kelmeıdi. Ol qasyndaǵy qurbylarynan, dostarynan, ınternetten aqyl suraı bastaıdy. Sondyqtan konsýltatıvtik kómek 16 jastan bas­tap bolýy kerek. Bul osy Kodekste qaras­ty­ry­lady», dedi Z.Amanjolova.

Jańa Kodeks jobasynda atalǵan qu­qyq neǵurlym egjeı-tegjeıli regla­ment­te­ledi, óıtkeni reprodýktıvti densaý­lyq­ty qorǵaý jáne adamgershilik-jynys­tyq tár­bıe alý durys jynystyq minez-qu­lyq týraly aqparattandyrylýǵa baıla­nys­ty. Durys jynystyq minez-qulyq­tyń maq­saty – qajetsiz júktilikti jáne jy­­nys­tyq jolmen beriletin ınfeksııa­lar­­dyń taralýynyń aldyn alý. Osy má­se­leni ret­teý  maqsatynda aqparatty ke­lesi jaz­ba­daǵydaı kórsetý usynyldy: «Ár­b­ir bala qajetsiz júktilikti jáne jy­­­­nys­­­tyq jolmen beriletin ınfeksııa­lar­­­­dyń ta­ralýyn boldyrmaý maqsatynda re­p­­­­ro­dýktıv­ti densaýlyǵyn saqtaý týraly aq­­­parat­ty qoljetimdi nysanda alýǵa quqyly».

Zań jobasy boıynsha jumys tobynyń jetekshisi Z.Amanjolova reprodýktıvti densaýlyq baǵytyndaǵy dárigerdiń konsýltasııalyq kómegi týraly normany bekitý josparlanǵanyn túsindirdi. Búgingi tańda Qazaqstanda reprodýktıvti medısına mektebi bar, keńes alý úshin pedagogıkalyq ujymnyń ruqsaty qajet.

ALMATY