Tasqynǵa – tosqyn

609 eldi mekendi sý basý qaýpi bar

E.Turǵymbaev atap ótkendeı, mınıs­tr­lik ortalyq jáne jergilikti atqarýshy organdarmen birlesip kóktemgi tótenshe jaǵdaılardyń týyndaý qaýpin azaıtý boıynsha is-sharalar keshenin júrgizýde. «Qazgıdromet» RMK-nyń aldyn ala boljam derekteri boıynsha eldegi qar men ózender basseınderindegi ylǵal qorynyń kólemi normadan aıtarlyqtaı joǵary. Qar basý prosesi jalǵasýda. Nur-Sultan qalasynda, Shyǵys Qazaqstan jáne Sol­tús­tik Qazaqstan oblystarynda jaǵdaı qıyndaýy múmkin. «Qazir elimizde 609 eldi mekendi jáne 675 avtomobıl jolyn,  259 temirjoldy sý basý qaýpi bar», dedi mınıstr.

Sý basýdy boldyrmaý úshin jergilikti atqarýshy organdar eldi mekenderden 8,8 mln tekshe metrden asa qar shyǵardy. 13,5 myń tonna janar-jaǵarmaı, 152,6 myń tonna ınertti materıal, 840 myń qum salynǵan qap pen 47 tonna jarylǵysh qory jasaldy. Tótenshe rezervterde 34 mlrd teńge qarastyrylǵan.

Sý basqan jaǵdaıda evakýasııalanatyn halyqty qabyldaıtyn 1700 beket ázirlendi, marshrýttar jańartyldy, qa­jet­ti kólik bólindi. Tirshilikti qamta­masyz etý úshin ákimdikter qajetti qu­raldardy (palatkalar, tósekter), azyq-túlik pen aýyz sý qoryn daıyndady. Ishki ister organdarynan jalpy sany 9 myń adam jáne 1730 birlik tehnıkadan arnaıy kúshter men quraldar toptamalary quryldy.

Bıylǵy 25-26 aqpanda Nur-Sultan qalasynyń basqarý shtaby «Kóktem-2020» respýblıkalyq komandalyq-shtabtyq oqý-jattyǵý ótkize bastady, shara barysynda jumyldyrylǵan kúshterdiń ázirligi tekseriledi. Sý tasqyny qater­le­riniń aldyn alý jáne ony joıý jónindegi 2017-2020 jyldarǵa arnalǵan Jol kartasy iske asyrylýda. Bul 3 jyl ishinde 437 eldi mekendi sý basý qaýpin boldyrmaýǵa já­ne 287 eldi mekendi sý basý qaýip-qa­terin barynsha azaıtýǵa múmkindik berdi.

Materıaldyq-tehnıkalyq jaraqtaý boıynsha Jol kartasy sheńberinde 900 birlik tehnıka, onyń ishinde motopompalar, júzý quraldary, jol talǵamaıtyn quraldar satyp alyndy. «Jalpy, bıyl sý tasqynyna tolyq ázirlik týraly aıtýǵa áli erte. Sý qorǵaý aımaqtary sheginde ornalasqan úılerdiń turǵyndaryn qaýipsiz ýchaskelerge kóshirý boıynsha josparlanǵan is-sharalar oryndalmaı jatyr. Bul óte shyǵyndy is-shara ekeni sózsiz, alaıda jumys istemese, saldary budan da aýqymdy bolýy múmkin» dedi E.Turǵymbaev.

2019 jyly josparlanǵan 91 is-sharanyń 36-sy iske asyrylmaı qaldy. 2020 jyly 132 is-sharanyń iske asy­ryl­maý qaýpi bar, sonyń 53 is-shara­sy boıynsha respýblıkalyq bıýdjetten qarjylandyrý kózdelgen.

Osyǵan baılanysty Ishki ister mı­nıs­trligi múddeli memlekettik jáne jergilikti atqarýshy organdarǵa jos­par­lanǵan is-sharalardy júzege asyrý úshin qarajat qarastyrýdy, 2020 jyly Jol kartasynyń barlyq is-sharalaryn aıaqtaý jóninde qajetti sharalar qabyldaýdy jáne aýmaqtardy damytý josparlary sheńberinde jergilikti atqarýshy organdarǵa sý tasqyny qaýip-qaterleriniń aldyn alý jáne joıý jónindegi jumysty jalǵastyrýdy usyndy.

Sondaı-aq erigen qar sýlarynyń basýyn boldyrmaý úshin eldi mekenderdi qardan tazartý boıynsha shuǵyl sharalar qabyldaý qajettiligi aıtyldy. E.Turǵymbaev ıesiz sý qoımalary men bóget­terdi memlekettik menshikke aýys­tyrý máselelerine nazar aýdardy. «Sý tasqy­ny kezeńinde bizde sý qoımalarynda bos oryn bolýy tıis. Onsyz ózenderdiń qaýipsiz deńgeıin retteý múmkin emes» dep atap ótti mınıstr.

 Qaýiptilik kartasy jasaldy

О́zen basseınderinde qalyptasqan gıdrometeorologııalyq jaǵdaılar týraly baıandaǵan Ekologııa, geologııa já­ne tabıǵı resýrstar mınıstri Maǵzum Myr­zaǵalıev qar tazalaý naýryz aıynda da jalǵasatynyn atap ótti. Ol Qazaqstanda tótenshe jaǵdaıdyń týyndaý qaýpi asa joǵary jerler kórsetilgen Qaýiptilik kartasy jasalǵanyn aıtty.

«Qazgıdromet» naýryz aıynan bas­tap apta saıyn gıdrologııalyq boljamdardy usynatyn bolady. Bul boljam 3 kún sa­ıyn jańartylyp otyrady. Odan bólek, sý tasqyny qaýpi tóngen jaǵdaıda 2-3 táýlik buryn dabyldy eskertýler beriledi. Negi­zi mundaı eskertýler norma boıynsha 6 saǵat buryn berilýi tıis.

Naýryz aıyndaǵy sınoptıktik bol­jamǵa sáıkes aýa temperatýrasy men jaýyn-shashyn mólsheri Qazaqstannyń basym aýmaǵynda klımattyq normadan joǵary bolady dep kútilýde.

Respýblıkalyq menshiktegi gıdro­teh­nıkalyq qurylystardy tasqyn sýlardy ótkizýge daıyndaý maqsatynda Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrs­tar mınıstrligi qajetti sharalardy qa­byldaýda. Sý tasqynyna qarsy komıssııa quryldy.

«Qar kóp mólsherde jaýǵanyn eskere otyryp, aýa temperatýrasy kúrt kóte­ril­gen jaǵdaıda biz sý qoımalarynan sýdy edáýir aǵyzýǵa májbúr bolamyz. Osyǵan baılanysty ákimdikter tótenshe jaǵdaıǵa jol bermeý jóninde tıisti sharalar qabyldaýy qajet», dedi M.Myrzaǵalıev.

Ol sońǵy jyldary gıdrome­teo­rolo­gııalyq qyzmetti jabdyqtaýǵa eleý­li kóńil bólinip jatqanyn atap ótti. Bul óz kezeginde Qazaqstan aýmaǵyn gıdro­meteorologııalyq monıtorıngpen qam­týdy arttyrýǵa, sınoptıktik jáne gıdrologııalyq boljamdardyń sapasyn arttyrýǵa múmkindik beredi.

Jol ınfraqurylymynyń daıyndyǵy týraly baıandaǵan Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý birinshi vıse-mınıstri Q.О́skenbaev respýblıkalyq mańyzy bar avtojoldardy daıyndaý sheńberinde Sý tasqynyna qarsy is-sharalar jospary bekitilip, ortalyq jáne óńirlik deńgeılerde jol qyzmetteriniń ókilderinen turatyn komıssııalar qurylǵanyn atap ótti.

Búginde respýblıkalyq jeliniń uzyn­dyǵy – 24,9 myń shaqyrym, onda 1 277 kópir jáne 14 994 sý ótkizý qubyry bar. Onyń ishinde 464 qaýipti ýchaske, 66 kópir jáne 852 sý ótkizý qubyry baqylaýǵa alyndy, oǵan 883 birlik jol-paıdalaný tehnıkasy bekitilgen. Táýlik boıy kezekshilik uıymdastyryldy, avtojoldar men jol qurylystaryna kún saıyn patrýldeý júrgiziledi.

Poıyzdardyń úzdiksiz jáne qaýip­siz qozǵalysyn, joldyń, jasandy qu­ry­lystardyń ýaqtyly daıyndalýyn qamtamasyz etý maqsatynda «QTJ» ult­tyq kompanııasy buıryǵy boıynsha tasqyn kezeńinde jol men jasandy qu­rylystardyń saqtalýyn jáne turaqty jumys isteýin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan uıymdastyrý-tehnıkalyq is-sharalary kózdelgen.

«Jalpy, sý tasqyny kezeńine daıyn­dyq jumystary mınıstrliktiń erekshe baqylaýynda», dedi Q.О́skenbaev.

Premer-Mınıstrdiń orynbasary Roman Sklıar óz kezeginde sý basý qaýpi erek­she baqylaýda ekenin atap ótti. «Biz sý tas­qyny jaǵdaıyn baqylaýda ustaı­myz. Apta saıyn bul másele selek­tor­lyq re­jimde qaralatyn bolady», dedi R.Sk­lıar.

Máseleni Premer-Mınıstr Asqar Mamın qorytyndylady. «Boljam bo­ıynsha respýblıkanyń ortalyq, sol­tústik, shyǵys bóliginde qar kóp mól­sherde erıdi dep kútilýde. Sondyqtan bar­lyq ákimder jaǵdaıdy kúndelikti baqy­laýǵa alýy tıis. Qardy, ásirese aýyl­dyq eldi mekenderden shyǵarý úshin bar­lyq qajetti quraldar men tehnıkany ju­myldyrý kerek. О́zen arnalaryn, aǵyn­dardy, nóser­li kárizderdi tazartýdy, ýa­qytsha topy­raq úıindileri men bógetter salýdy qam­tamasyz etý qajet. Ishki ister mınıstrligi men Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrliginiń tıisti qyzmetteri naqty monıtorıng pen baqylaý jasaýy kerek» dedi A.Mamın.

Úkimet basshysy Indýstrııa jáne ın­fraqurylymdyq damý mınıstrligine respýblıkalyq mańyzy bar avtotrassalar men temirjoldardaǵy sý tasqynyn boldyrmaý úshin táýlik boıy baqylaý jasaýdy uıymdastyrýdy, sý ótkizý qubyrlary arqyly tasqyn sýdy ótkizýdi qamtamasyz etýdi tapsyrdy.

«Ekologııa mınıstrligi boljamdy málimetterdi eskere otyryp, sý qoı­ma­laryn toltyrýdyń qaýipsiz kólemin anyq­tap, onyń toltyrylýyna turaqty baqy­laý jasaýdy qamtamasyz etsin. Qa­jet bolǵan jaǵdaıda sý qoımalaryn aldyn ala bosatý sharalaryn qabyldaý kerek» dedi A.Mamın.

Premer-Mınıstr Ishki ister mınıstr­ligine múddeli memlekettik organdarmen jáne óńirlerdiń ákimdikterimen birlesip, tıisti shtabtar qurýdy, kúshter men qu­ral­dardyń, onyń ishinde halyqty habardar etý júıeleriniń oryn alýy múmkin tótenshe jaǵdaılarǵa tolyq daıyndyǵyn qamtamasyz etýdi tapsyrdy.

 Bıznes-ahýaldy jaqsartý

Sondaı-aq Úkimet otyrysynda bıznes ahýaldy jaqsartý sharalary qaraldy. Atalǵan baǵytta atqarylyp jatqan ju­mystar týraly Ulttyq ekonomıka mı­nıstri Rýslan Dálenov, «Atameken» UKP basqarma tóraǵasynyń orynbasary Eldar Jumaǵazıev jáne Premer-Mı­nıs­trdiń birinshi orynbasary – Qarjy mınıstri Álıhan Smaıylov baıandady.

Elimizde kásipkerlikti qoldaý «Bız­nestiń jol kartasy», «Eńbek» jáne «Qarapaıym zattar ekonomıkasy» baǵ­darlamalary aıasynda júzege asyrylýda. 2019 jyly osy baǵdarlamalar aıasynda 5903 jobaǵa qarjylyq qoldaý kórsetildi, onyń 3700-i jumys istep turǵan kásiporyndarǵa jáne 2200-i jańa óndiris ornyn qurýǵa nemese jumys istep turǵandaryn keńeıtýge baǵyttaldy.

2019 jyly IJО́-degi ShOB úlesi 29,5%-dy qurady. О́tken bes jylda ákim­shilik kedergilerdi jáne bıznestiń túrli operasııalyq shyǵyndaryn qysqartýǵa baǵyttalǵan zańnamalyq bastamalardyń 7 paketi qabyldandy.

Qabyldanǵan reformalardyń nátı­jesi – Qazaqstannyń bıznesti júrgizý jeńildigi boıynsha Dúnıejúzilik banktiń «Doing Business» reıtıngisinde álemniń 190 memleketiniń arasynda TOP-25 úzdik eldiń qataryna kirýi boldy.

Qazir bıznes ahýaldy jaqsartý máse­leleri boıynsha zańnamalyq sharalardyń 8-shi paketi ázirlenip, Parlamenttiń qaraýyna jiberildi. Qujat sharttardy tirkeý rásimin ońaılatýdy (mórtaban qoıýdy joıý), qosylǵan qun salyǵyn tóleýshini tirkeý tártibin jedeldetýdi (onlaın, 1 kún ishinde), 1 kún ishinde onlaın banktik shottardy ashý múmkindigin, jekelegen rásimder boıynsha habarlaý qajettigin boldyrmaýdy (MSQB, jol polısııasy), aqparatqa jarııa qol jetkizý arqyly mámilelerdiń qaýipsizdigin arttyrýdy (tyıym salý, aýyrtpalyqtar, zańdy tulǵalar úshin jyljymaıtyn múlikke menshik quqyǵy týraly), birqatar ruqsat berý qujattaryn bir paketke biriktirýdi jáne t.b. qarastyrady.

Atalǵan máseleni Premer-Mınıstr Asqar Mamın qorytyndylady. «Úkimet aldyna ShOB rólin kúsheıtý jáne onyń el ekonomıkasyndaǵy úlesin 2025 jylǵa qaraı keminde 35%-ǵa, al 2050 jylǵa qaraı 50%-ǵa jetkizý mindeti qoıyldy. Osy kórsetkishterge qol jetkizý jáne bız­nesti damytýǵa barynsha qolaıly jaǵ­daı jasaý úshin aýqymdy ári josparly ju­mystar júrgizilip jatyr» dedi A.Ma­mın.

Premer-Mınıstr bıznesti damytýǵa yqpal etetin jáne azamattardyń kásip­ker­lik belsendiligin kúsheıtetin sharalar men baǵdarlamalardyń tıimdiligin atap ótti. «Qazirgi ýaqytta Memleket basshysy alǵa qoıǵan mindetterdi sapaly ári tıimdi oryndaý úshin úılesimdi jumysty qolǵa alý kerek. Osyǵan baılanysty bıznes ahýaldy jaqsartý boıynsha 8-shi sharalar paketin qabyldaýdy jedeldetip, osy jyldyń 1 maýsymyna deıin Parlamentte tıisti jumystardy júrgizý qajet» dedi A.Mamın.

Úkimet basshysy Ulttyq ekonomıka mınıstrligine shildege deıin «Bir tereze» qaǵıdaty negizinde kásipkerlerdi mem­lekettik qoldaý sharalaryn alý rásim­derin jeńildetetin «Bızneske arnal­ǵan Úkimet» jobasyn iske asyrý jumys­taryn aıaqtaýdy tapsyrdy.