"Turkistan open media-2020" forýmynda ınfodemııa máselesi talqylandy

Shyndyqqa janaspaıtyn, el-jurttyń úreıin ushyratyn, jalǵan aqparattar legi búginde ınfodemııa degen ataýǵa ıe bolǵan. Bıylǵy aqpan aıynan bastap qoldanysqa engen ınfodemııa termıni qazirgi tańdaǵy eń ózekti, kún tártibinde turǵan másele bolyp sanalady.  Iаǵnı pandemııa sekildi ınfodemııa nemese ınfopandemııa da qaýipti.  Onyń taralý jyldamdyǵy pandemııadan da asyp túsedi.

Búgingi kúnniń ózekti máselesine arnalǵan forým onlaın konferensııa rejıminde júrgizildi. "Pandemııa tusyndaǵy ınfodemııanyń búgini jáne erteńi" taqyrybynda ótken sharany ashqan Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy Túrkistan oblystyq fılıalynyń tóraǵasy, "Egemen Qazaqstan" gazetiniń Túrkistan oblysy boıynsha menshikti tilshisi Ǵalymjan Elshibaı aldymen forýmǵa izgi tilegin bildirip, qoldaý kórsetken Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń tóraǵasy Seıitqazy Mataevtyń, "Egemen Qazaqstan" respýblıkalyq gazeti" AQ Basqarma tóraǵasy Darhan Qydyráliniń hatyn oqyp berdi. Forýmnyń maqsat-mańyzyna toqtaldy. "Búkil álem boıynsha myńdaǵan buqaralyq aqparat quraldary, aqparattyq portaldar, áleýmettik jelilerdegi mıllıondaǵan qoldanýshylardyń koronavırýs jaıly túrli aqparat taratýy – ınfodemııanyń asqynǵan túrin bildiredi. Sondyqtan da jalǵan aqparattar tasqynyn sarapshylar epıdemııa, pandemııaǵa uqsastyryp otyr", dedi Ǵ.Elshibaı.  Mamandardyń aıtýynsha, jalǵan aqparattyń taralýyn toqtatý – talaı adamnyń ómirin saqtap qalýǵa áser etedi. Sebebi, birinshiden, ınfodemııaǵa arbalǵan adam túbi depressııaǵa ushyraıdy. О́mirden túńiledi, úmitsizdik paıda bolady. Ekinshiden, koronavırýstyń taralýyn shekteýge baǵyttalǵan sharalardy saqtanýǵa  qulyqsyz keledi.

Forýmǵa onlaın júıesi arqyly qatysyp sóz alǵan spıkerlerdiń arasynda Májilis depýtaty Darhan Myńbaı da boldy.  "Pandemııa men ınfodemııa naǵyz búgingi kúnniń taqyryby. Jalpy qazir jýrnalıstıka qoǵamnyń aınasy. Aqparat quraly  ujymnyń nasıhatshysy, uıymdastyrýshy degen anyqtamalardyń bári eskirgen. Menińshe, mass - medıa degenimiz oqyrmandardy, kórermenderdi qalyptastyrýǵa qyzmet etedi. Soǵan sáıkes aqparat quraldarynyń taratqan ónimniń sapasy óte joǵary deńgeıde bolýy tıis", dedi D.Myńbaı.  Al oblystyq taýarlar jáne qyzmetterdiń sapasy men qaýipsizdigin baqylaý departamentiniń basshysy Nurbek Nyshanov COVID-19 aýrýyna qatysty óńirdegi epıdemıologııalyq ahýalǵa toqtalyp ótti. Oblysta búginge deıin koronavırýs juqtyrǵan 619 naýqas tirkelgen. Onyń 307-siniń klınıkalyq belgileri bar bolsa, qalǵanynyń aýrýy sımptomsyz ótýde. Aýrýdyń 20 men 29 jas aralyǵyndaǵy azamattarda kóptep kezdesetini baıqalǵan. Oblysta alǵashqy naýqas naýryzda tirkelse, sáýirden bastap jaǵdaı kúrdelene túsken. Búginge deıin 39 myńnan astam adam koronavırýsqa tekserýden ótken. Keıingi kezderi karantın rejımin buzýdyń saldarynan tumaý men pnevmonııa dertteriniń kóbeıgeni baıqalady. Aýdan, qalalarda 11 mobıldik top monıtorıng júrgizýde. Bir aptada sanıtarlyq talaptardy buzýdyń kóptegen faktileri anyqtalyp, 45 ákimshilik hattama  sotqa joldanǵan. Sońǵy kúnderde keıbir shekteýler qaıta engizilgen. Tekserilmegen, qate aqparattyń qoǵamda dúrbeleń týdyrýy múmkin ekendigin oblystyq Qoǵamdyq densaýlyq basqarmasynyń basshysy Marat Pashımov ta aıtyp ótti. Sondaı-aq ol jýrnalısterdiń jeke basynyń qaýipsizdigin saqtaý qajettigin eskertti.

Infodemııanyń basty kórinisi – tekserilmegen aqparatty taratý. Bul rette árbir jýrnalıst nemese bloger koronavırýsqa qatysty qandaı-da materıal, post jazatyn bolsa árdaıym jaýapkershilik máselesin oıda ustaýy tıis. "Tekserilmegen aqparat jáne jýrnalıst jaýapkershiligi" taqyrybynda baıandama jasaǵan olaın-konferensııanyń spıkeri, medıatrener - jýrnalıst Juldyz Ábildanyń aıtýynsha,  ár málimetti ár aqparat quraly ártúrli taratady. Keıbir aqparat quraldary bolmashy jańalyqty dabyraıtqanǵa qumar. Ǵalymdardyń koronavırýstyń emine qatysty aıtqan sózderin úzip-julyp, myń qubyltyp berip, nátıjesinde jurtty adastyratyn aqparat quraldary da joq emes. Máselen, koronavırýstyń emi retinde áldebir dárilerdiń attaryn ataǵan aqparat quraldary da kezdesken. Alaıda ol dári tek aýyr halde jatqan naýqastarǵa ǵana qoldanylady. Tamaqty as sodasy qosylǵan sýmen býlaý, spırtti qoldaný sııaqty emdeý, aldyn alý  sharalary týraly da osyny aıtýǵa bolady. Jýrnalıst mundaı aqparattardy taratar kezde sarapshylardyń, dárigerlerdiń  pikirine júgingeni jón. Forýmda kóterilgen taǵy bir ózekti másele – koronavırýs kezeńindegi jýrnalısterdiń qaýipsizdigi. О́kinishke qaraı, elimizde birqatar áriptesterimizdiń kásibı mindetterin oryndaý barysynda osy qaterli indetti juqtyryp alǵanyna qatysty aqparattar tarady.  Jalpy, jýrnalıst COVID taqyrybymen qalaı jumys isteýi kerek, qalaı izdengeni jón, qaı máselege kóbirek nazar aýdarýy tıis? Bul suraqtar da forýmda keńinen talqylandy.

Forýmda sóz alǵan Q.A.Iаsaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıteti jýrnalıstıka kafedrasynyń meńgerýshisi Bekjigit Serdáli jýrnalıst mamandaryn, daıarlaýǵa qatysty pikir bildirdi. Onyń aıtýynsha,  qazirgi ýaqytta atalǵan ýnıversıtette sıfrlyq jýrnalıstıka mamandaryn daıarlaý qolǵa alynǵan. Jalpy jýrnalıstıkadaǵy eń qajetti dúnıeniń biri - tájirıbe almasý.  Osyǵan baılanysty oqý ordasynda bilikti jýrnalısterdi shaqyryp, sheberlik synyptaryn ótkizý qalypty úrdiske aınalǵan. Sondaı-aq forýmda koronavırýstyń medıanaryqqa tıgizgen keri áseri de aıtyldy. Jalpy bul máseleniń alda talaı alqaly jıyndardyń negizgi taqyryby bolary aıdan anyq.

Buqaralyq aqparat quraldary qyzmetkerleriniń kásibı merekesi qarsańynda ótken forým barysynda Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń Túrkistan oblystyq fılıaly eńbegimen eldiń nazaryna ilikken shyǵarmashylyq qaýymdy marapattady. Bıyl Maqtaaraldaǵy sý tasqyny kezinde belsendilik kórsetkenderdiń esimderi de qurmetpen atalyp, olarǵa arnaıy «Aıbyn» nomınasııasy tapsyryldy. Budan basqa da birqatar nomınasııalardyń ıegerleri marapattaldy. Sondaı-aq Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń músheligine  birqatar BAQ ókilderi qabyldandy.