Sana men sapa

Ekonomıkalyq turǵydaǵy derbestiginiń jetkiliksizdiginen, kesh áleýmettenýinen jáne jalpy azamattyq belsendiliktiń tómendiginen qazaqstandyqtardyń óz bola­shaqtaryna degen senim deńgeıi tómendeı túsken sekildi. Eńbek naryǵyndaǵy naqty ahýal­ǵa sáıkes keletin mamandar daıarlaı almaı otyrmyz. Bul óz kezeginde jumys­syzdyqty kóbeıtti, baǵany tym asqaqtatyp, ekonomıkalyq damýdyń sapasyn nasharlatty. Eńbek etý daǵdysy men halyqqa áleýmettik qyzmet kórsetý sapasynyń deńgeıi tómendedi.

Saıyp kelgende, báleniń bári – áleýmettik-ekonomıkalyq ahýaldyń nasharlaýynan, barlyq salada istelip jatqan jumystardyń sapasyzdyǵynan. Sonyń sebebinen, jumys­syzdyq, áleýmettik túıtkilder turǵyndardyń ómir deńgeıi men onyń ózin-ózi seziný máse­lesi men kóńil-kúıine teris áser etýde. Jastar sapasyz bilim alyp, sodan kelip jumys­syzdardyń qataryn toltyryp, qara­paıym jumystardy elemeı, aýyrdyń ústi, jeńil­diń astymen júrip, ter tókpesten jáne jaýap­kershilikti moıyndaryna artpastan, óz mamandyqtarynan «jerip», aqshasy mol qyz­metti izdep, shetinen «bastyq» bolǵy­lary keledi. Qazaqstannyń kez kelgen túkpirin­de shurq-tesik, oıqysh-oıqysh joldar, qabyr­ǵalary jarylyp, esik-terezesi qısaı­ǵan, shatyry ushyp, tóbesinen sý aǵyp, sylaǵy túsken, tipten opyrylyp qulap jatqan jańadan salynǵan úıler kezdes­edi. XXI ǵasyrda osyndaı turmystyq «yńǵaı­syz­dyqtyń» taýqymetin kórip, mal asyrap, ony baǵaıyn dese, órisi tar aýyldar qanshama. Sapa turǵysynan alǵanda qalalardaǵy jaǵdaı da máz emes. Jappaı sapasyzdyq nemquraıdylyqqa ákelip, adamnyń peıili buzylyp, jany kúızeliske ushyrap, azamattar sanaly qadam jasaýdan qalyp barady.

Turǵyndarǵa kórsetiletin turmystyq qyzmetterdiń sapasynyń kóp jaǵdaıda syn kótermeýi qoǵamda ártúrli teris pikirler týdyryp, áleýmettik jelilerde jaǵymsyz aqparattyq keńistik qalyptastyrýda. Ol, óz kezeginde, qoǵamdyq ortanyń áleýmettik-mádenı negizine kóleńke túsirip, memlekettik basqarý júıesiniń bedeline nuqsan keltirý­de. О́ıtkeni adamdardyń ózderin áleýmet­tik tur­ǵyda jaqsy sezinýi olardyń kóńil kúıi­ne, qazirgi jáne bolashaqtaǵy ómirlik jaǵdaılaryn sýbektıvtik turǵyda baǵalaý­laryna, materıaldyq jaǵdaıy men áleýmettik mártebesine baılanysty. Onyń syrtynda olardyń kásibı qyzmeti, quqyqtyq turǵy­da qorǵalýy jáne eldegi qoǵamdyq-saıası, etnos­ara­lyq jáne dinaralyq, odan qala berse, eko­logııalyq máseleler taǵy bar. О́z ómiri men áleý­mettik-qoǵamdyq úderisterdi synı kózben baǵalaý barysynda qazaqstandyqtardyń bo­ıyn optımızm de, pessımızm de bıleıdi. 

Osy kórinisterdiń barlyǵynyń negizi, ókinishke qaraı, barlyq deńgeı men sala­daǵy sapasyzdyqtyń kúndelikti ómirde, adam­dardyń turmysynda oryn alyp otyrǵan­dyǵynda jatyr. Bul aqyr sońynda eldegi áleýmettik-psıhologııalyq jaǵdaıǵa teris áser etip, túbinde áleýmettik shıelenis týdyrýy múmkin. Mundaı qubylys memlekettilikke qaýip tóndiretin, tipten oǵan qarsy jumys isteıtin óte joıqyn jáne jymysqy kúsh bolyp esepteledi. Sapasyzdyq: qýrap qalǵan aǵash pen taptalǵan kógal, shashylyp jınalmaı jatqan qoqys, maıysqan baǵanalar men qorshaýlar, bir maýsymǵa jaramsyz kóshedegi jolaq syzyqtar jáne taǵysyn taǵylar. Bular kózge kórinetin sapasyzdyqtardy qura­sa, qoǵamdyq ómirdiń túrli salalarynda óz sheshimderin iske asyryp, naqty nátıjege qol jetkize almaı jatqan memlekettik basqarý organdarynyń qabilettiliginiń tómendeýin ustap kórýge bolmaıtyn sapasyzdyq retinde qarastyrýǵa bolady. О́ıtkeni qolǵa alynǵan istiń túpki nátıjesi sapalyq kórsetkishter­men emes, jalpy óndirilgen ónim men jalpy bólingen qarjy jáne onyń «tolyqtaı ıgerilýimen» baǵalanýda. Ulttyq sana qalyp­tastyrý máselesi uzaq merzimdik bolǵan­dyq­tan, ýaqyt uttyrmaı, sapany qolǵa alý ar­qyly Qazaqstandy áleýmettik jańǵyrtý barysynda sanaǵa sapamen birtindep áser etip, ony azdap demep jibergen jón bolar.

Qalaı degende de, bizge batyl da tıimdi, memleketshil qadamdar qajet-aq. Bálkim, sonda ǵana zańnyń ústemdigi ornaıtyn kún týar.