О́zen-kólderdegi bógetter joıyldy

Ispanııa sýdaǵy tirshilik ıeleriniń kóbeıýine jáne emin-erkin qonys aýdarýyna kedergi bolǵan ózen-kólinen 108 bógetti alyp tastady. Sonyń ishinde Eýropadaǵy eń bıik 13 metrlik Anlarınos bógeti joıyldy. «Sandyq kórsetkish jaǵynan Eýropa elderi arasynan Ispanııa kósh bastap tur», deıdi Dúnıejúzilik balyq kóshi-qon qorynyń joba mened­jeri, bógetti joıý týraly Eýropa uıymynyń múshesi Pao Fernandes Garrıdo.

Ekolog ǵalymdardyń aıtýynsha, Eýropa ózenderindegi tosqaýyldardyń basym bóligi bir ǵasyr buryn salynǵan. Olardyń kem degende 150 myńy búginde eskirgen, ekonomıkalyq maqsatqa paıdalanýǵa jaramsyz. Ondaı bógettermen basqa da ózenderdegi kedergiler ba­lyq­­tardyń kóshý joldaryn jaýyp tastaıdy. Bul kóbinese alabuǵa, bekire, forel jáne jy­lanbalyq sekildi balyq túr­leriniń azaıýyna ákelip soǵa­dy. О́zen-kólderdiń aǵysy negi­zi erkin bolýy kerek. Sol kez­de balyqtar qorekterin esh qıyn­dyqsyz taýyp, kóbeıe­di. «Bógetterdi buzý – naǵyz qa­jet­tilik», deıdi Fernandes Gar­rıdo. «Bizde myńdaǵan qaraý­syz qalǵan qorshaý bar, buǵan nazar aýdaryp jatqan eshkim joq. Alaıda onyń qaýpi joǵary ekenin eskerý kerek. Bógetter sýdyń sapasy men jerasty sýlarynyń deń­geıi­ne áser etedi, kanaldar men jaǵa­laýlardy tozdyra­dy jáne jaǵajaılardy joq qy­lady, qonys aýdaratyn balyq­tar popýlıasııasynyń azaıýyna jáne tipti joıylýyna ákeledi», dep túsindirdi ol.

«Statıstıkalyq málimet­ter­ge qarasaq, Eýropa ózen-kól­­derindegi qonys aýdarý ar­qyly kóbeıetin balyqtar sońǵy 50 jyl ishinde 93 paıyzǵa azaı­ǵan. Munyń basty sebebi bógetterdiń uryq shashýǵa kedergi bolýy», deıdi ekologter. О́zenderdegi bógetterdiń paı­dasynan góri zııanyn es­ker­gen úsh el – Portýgalııa, Cher­nogorııa jáne Slovakııa bul iske ótken jyly kirisip ketken. Sondaı-aq Fınlıandııa Hııtolanjokı ózeninde ornalasqan úsh bógettiń biri sý elektr toǵanyn buzdy. Bul óz kezeginde qazirde teńizge er­kin shyǵa almaı otyrǵan aq­serke balyǵynyń ýyldyryq sha­shatyn jerlerine oralýy­na múmkindik bermek. «Bul is – sý elektr toǵanynyń qajet emestigin jáne energııa­ny bas­qa kózderden alýǵa bolatynyn kórsetetin tamasha mysal. Osylaısha Hııtolanjokı ózeni 120 jyldan astam ýaqyt ishinde alǵash ret bógetter­den tolyǵymen bosatylady», dedi Fernandes Garrıdo. Ǵalymnyń aıtýynsha búginde istiń nátıjesin kórip, qoldap otyrǵan Ispanııa, Fransııa, Danııa, Fınlıandııa jáne Uly­brıtanııa elderi ǵana. Italııa, Portýgalııa, Grekııa, sondaı-aq Shyǵys Eýropanyń barlyq eli bul bastamany áli de bolsa moıyndamaı otyr. «Tushy sýdaǵy balyq popýlıasııasynyń kúrt azaıýyna baılanysty ózenderdi qalpyna keltirý kezek kúttirmeıtin jumys ári mindet. Biz bıyl 2021 jyldaǵy kórsetkishten asyp túsemiz dep oılaımyn. О́ıtkeni Eýropadaǵy ózen kedergilerin joıýǵa kómek­tesý úshin aldaǵy alty jylda 42,5 mıllıon eýro ınvestısııa­laıtyn jańa Open Rivers baǵ­darlamasy ázirlenip, qarjy bólinýde», dedi Fernandes Garrıdo. «Biz barlyq eldiń úkimet­terin osy ıgi is-sharaǵa qo­sy­lýǵa shaqyramyz, árbir el­diń aǵysy erkin, tunyq, mól­dir sýy bar ózen-kólderi bolýy tıis. Sondyqtan buryn-sońdy ózen­derdi salynǵan bógetter men ózge óndiris nysandary­nan bosatý mańyzdy. Bul eldiń eko­logııalyq máselesin sheshýdiń bir joly bolyp sanalady», deıdi ıspan ǵalymy.