Maımylsheshek aýrýy tarala bastady

Maımylsheshek derti burynnan bar. Buryn ol adam ómirine asa qaýip týdyrmaıtyn, alaıda medısına ǵalymdary «qazirgi vırýstyń qalpy ózgeshe», dep alańdap otyr. Oksford ýnıversıtetiniń Pandemııa ǵylymdary ınstıtýtynyń dırektory, professor Pıter Horbı: «Biz múldem jańa jaǵdaıda turmyz, bul vırýs bizdi tańǵaldyryp otyr. Tez arada qajetti shara qoldanbasaq, óte qaýipti», deıdi. Maımylsheshekpen aýyratyn naýqastardy emdegen doktor Hıý Adler de «Bul biz buryn kórgen maımylsheshek emes», dep áriptesiniń sózin rastady.

Eýropanyń densaýlyq saqtaý uıym­dary derttiń Ulybrıtanııa, Ispanııa, Por­týgalııa, Germanııa, Belgııa, Fran­sııa, Nıderland, Italııa jáne Shve­sııada tirkelgenin málimdedi. Uly­brı­tanııada alǵashqy jaǵdaı osy jyl­dyń 7 mamyrynda tirkelgen edi. Uly­brıtanııanyń densaýlyq saqtaý mınıstri Sadjıd Djavıd qazirde 20 ja­ǵ­daı anyqtalǵanyn habarlady. Uly­brıtanııa bıligi eldi sheshek aýrýyna qarsy vaksınamen qamtyp jatyr. Ekpe maımylsheshek ınfeksııasynyń «jo­ǵary deńgeıi» bar adamdarǵa egile bastaǵan. Sonymen qatar jergilikti El País gazeti Ispanııanyń densaýlyq saqtaý organdary indetpen kúresý úshin myńdaǵan ekpe satyp alǵanyn jazdy. Al Vıktorııa densaýlyq saqtaý depar­tamenti Aýstralııadaǵy alǵashqy jaǵdaı Ulybrıtanııaǵa barǵannan keıin aýyryp qalǵan er adamda bolǵanyn málimdedi.

Medısına ǵalymdary vırýstyń atyna saı tek maımyldardan ǵana emes, jabaıy janýarlar, kemirgishterden juǵatynyn aıtady. Dertke shaldyqqan naýqastardyń terisinde bórtpe paıda bolyp, sýly kópirshikterge aınalady, keıin qyrtystana bastaıdy dep sıpattady dárigerler. Aýrýdyń basty belgileri dene qyzýy, bas aýrýy, isiný, bulshyqet aýyrýy jáne sharshaý. Dertpen kúresý 14 kúnnen 21 kúnge deıin sozylady.

«Maımylsheshegine qarsy ar­na­ıy vaksına joq, biraq jalpy sheshek aýrýy­na qarsy egiletin ekpe dert­ten 85% qorǵaıdy, óıtkeni eki vırýs óte uqsas. Qalaı bolǵanda da bul aýrýdy juq­tyrýdyń jańa jaǵdaılary tirkele bere­di. О́ıtkeni ol juqpaly», dep málim­dedi London medısına mektebiniń professory Djımmı Ýıtvort. Degen­men ǵalym ózge medısına ǵalymdary­nyń kúdigin seıiltip otyr. «Bul dertti COVID-19 indeti­men salystyrýǵa bolmaı­dy. Maı­mylsheshek aýrýy jańa vırýs emes, buryn­nan belgili. Biz onyń emdeý ádisterin bile­miz, sheshekke qarsy vaksına bar. Bul negizinen jeńil aýrý, biraq ol bala­lar, júkti áıelder men ımmýndyq jú­ıesi álsiz adamdar úshin qaýipti bolýy múmkin», dedi Djımmı Ýıtvort. Degen­men Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıy­mynyń Eýropadaǵy aımaqtyq dırektory Hans Klıýge: «Jazǵy maýsym qashanda qaýipti. Ásirese jappaı jınalys, fes­tıval, túrli keshter kezinde vırýsty juqtyrý deńgeıi joǵary. Ál bermeı ketýi múmkin», dep eskertedi. Al Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy taǵy da jańa 50 jaǵdaı tirkelýi múmkin ekenin málimdedi. 

Maımylsheshek dertiniń tarıhyna kóz júgirter bolsaq, vırýs alǵash ret maımyldan tabylǵan. 1970 jyldan beri Afrıkanyń 10 elinde indet turaqty tirkelip keledi. Asa qaýipti dert qataryna jatpasa da Ońtústik Afrıka elderindegi ólim kórsetkishiniń sebebi bolyp keledi. 2003 jyly AQSh-ta indettiń 81 jaǵdaıy tirkeldi. Naýqastar elge ákelingen usaq sútqorektiler jáne ıttermen jaqyn qarym-qatynasta bolǵan kezde juqtyrǵan. Al 2017 jyly Nıgerııa eń qıyn indetti bastan ótkerdi. Bul elde 172 jaǵdaı tirkelip, qaıtys bolǵandardyń 75 paıyzy 21 men 40 jas aralyǵyndaǵy er adamdar boldy.

P.S. Maımylsheshek atap ótkenimizdeı, Eýropa elderinde anyqtalyp jatyr, ázirge Azııa, Orta Azııa elderine jete qoıǵan joq. Degenmen sarapshylar qazirgi dúnıe júzi elderine saıahattaıtyn adamdardyń kóp ekenin aıtyp, saq bolýdy eskertedi. О́ıtkeni dertke shaldyqqan eýropalyqtar indettiń naǵyz taralǵan oshaǵynan emes, juqtyrý qaýpi nóldik kórsetkishke teń jerlerde juqtyrǵan.