Qymbat qujat

Jeke kýálik – 16 jasqa tolǵanda beriletin mindetti qujat. Salyq kodeksine sáıkes ony resimdegeni úshin memlekettik baj mólsheri qazir 0,2 aılyq eseptik kórsetkishti, ıaǵnı 690 teńgeni quraıdy. Byltyr osy aıda 613 teńge edi. Júrgizýshi kýáligin resimdeý 1,25 AEK-ke ósse, neke týraly kýálik bir aılyq eseptik kórsetkishti quraıdy. Al tólqujat alý quny 24 504 teńgeden 27 600 teńgege bir-aq kóterildi.

Facebook qoldanýshysy Muhtar Túmenbaı qujat resimdeý baǵa­synyń qymbattaǵanyna narazy­lyǵyn bildirdi. Onyń aıtýynsha, 2018 jyly tólqujat alý 9 myń teńgeden sál asatyn. Qundy bulaı úsh esege qubyltyp jiberý kóńilge qonymsyz dep otyr.

– Máselen, Ázerbaıjan men Armenııada pasporttyń baǵasy biz­diń aqshaǵa shaqqanda 10-11 myń teńge. Negizi tólqujattyń ózin­dik quny 4500-5000 teńgeden as­paı­dy. Sebebi olardy shyǵarý tehnologııasy tolyqtaı derlik avtomat­tandyrylǵan. Adamnyń bul úderiske qatysýy múmkindiginshe shek­­tel­gen. Onda nege mundaı baǵa qoıyldy? Tólqujat basyp shy­ǵa­ra­tyn avtomattar men robottar aılyq talap ete bastady ma? Ál­de Qazaqstannyń Ulttyq bankine qarasty banknottyq fabrıka kom­mer­sııalyq mekeme me? Eldiń bıýdjetine salynǵan kásiporyn ǵoı, tolyqtaı memlekettiń menshiginde. Jylyna Qazaqstanda ártúrli sebeptermen 600 myń adam tólqujatyn aýystyrady eken. Eseptep kórsek, 16 mlrd 560 mln teńge. Bul – taza tonaý, – dep ashyndy M.Túmenbaı.

Áleýmettik jelidegi bul jazbaǵa qala turǵyny Marǵulan Dáýenov te oı qosty. Ol tólqujattyń merzimin 10 jyl emes, 5 jyl saıyn almastyratyn bolsaq, Qazaqstanǵa zaýyt, fabrıka salýdyń qajeti joq degen pikirin ortaǵa saldy.

Elimizde qujat resimdeý baǵasy­nyń jyl saıyn ózgeretini qalypty qubylys ispetti. IIM Kóshi-qon qyzmeti komıtetiniń erekshe tapsyrmalar jónindegi aǵa ınspektory Aıgúl Qańlybaevanyń aıtýynsha, qujat resimdeý baǵasy aılyq eseptik kórsetkishpen esepteletin kórinedi.

– Qujattyń qunyn esepteý jeke basty kýálandyratyn qujattardy daıyndaýǵa jáne berýge kórsetiletin qyzmetterdi óteý qaǵıdaty boıynsha júzege asyrylady. Qazaqstan Respýblıkasy tólqujatynyń ózindik quny je­ke basty kýálandyratyn qujat­tar­dyń blankilerin daıyndaý úshin shıkizat pen materıaldardy satyp alýdan, qujattardy daıyn­­daýdan, jańa jabdyqtardan, jańa tehnologııalardy engizýden, qor­ǵanys elementterinen jáne basqa shyǵyndardan quralady. Osyǵan baılanysty 2017 jylǵy 25 jeltoqsandaǵy jańa Salyq kodeksinde qabyldanǵan 2018 jylǵy 1 qańtardan bastap Qazaqstan Respýblıkasy azamatynyń pasportyn bergeni úshin memlekettik bajdy 4 AEK-ten (2017 jyly – 9 076 teńge) 8 AEK-ke deıin (2018 jyly – 19 240 teńge) ulǵaıtý kózdelgen. Aıta ketý kerek, 1995 jyldan beri olardyń dızaıny birneshe ret ózgertildi, pasporttar men jeke kýálikterdiń úlgileri únemi jetildirilip, qujattardy qorǵaý dárejesi artty. 2009 jyldan bas­tap halyqaralyq standarttar men talaptarǵa sáıkes keletin chıpi bar elektrondyq pasporttar men jeke kýálikter shyǵaryla bastady. Alaıda jıyrma jyldan astam ýaqyt boıy jeke basyn kýálandyratyn qujattardy daıyndaýǵa ketetin negizgi shyǵyndarǵa qaramastan, tólqujat pen jeke basyn kýálan­dyratyn qujatty bergeni úshin memlekettik baj ózgermegenin atap ótemiz. Memlekettik baj salyǵyn ózgertý, bıýdjet jáne salyq saıasatyn qalyptastyrýda ókiletti organ bolyp sanalatyn Ulttyq ekonomıka mınıstrliginiń quzyretinde, – dedi A.Qańlybaeva.

Aıta keteıik, elimizde ótken jyly jeke kýálikti – 1 706 591 adam alsa, tólqujatty – 991 642 azamat jasatypty. Aqtaý qalalyq №1 halyqqa qyzmet kórsetý bóliminiń basshysy Súıindik Qarymbaev qujat alýda keı azamattarǵa jeńildikter qarastyrylǵanyn aıtty.

– Bul sanatqa enetinder: Ekinshi dúnıejúzilik soǵys ardagerleri; úsh dárejeli «Dańq» ordeniniń jáne úsh dárejeli «Eńbek Dań­qy», «Altyn Qyran», «Otan» orden­de­rimen nagradtalǵan, «Halyq qa­har­many», «Qazaqstannyń Eńbek Eri» ataqtaryna ıe bolǵan; qart­tar men múgedektigi bar adamdarǵa arnalǵan jalpy úlgidegi medısına­lyq-áleýmettik mekemelerde tura­tyn qarttar, balalar úılerin­de jáne (nemese) ınternattarda turatyn, memlekettiń tolyq qamsyz­dandyrýyndaǵy jáne jetim balalar men ata-anasynyń qamqorlyǵynsyz qalǵan balalar; Chernobyl apaty­nyń saldarynan zardap shekken azamattar; «Batyr Ana», «Altyn alqa», «Kúmis alqamen» nagrad­talǵan kópbalaly analar. Olarǵa burynǵysha dáleldeıtin qujat­tardy tapsyrýdyń qajeti joq. Sebebi JSN tergennen keıin, bazadan birden jeńildikteri kórinip turady, – dedi S.Qarymbaev.

Atyraýlyq Gúlmıra Omar­qyzy úsh balanyń anasy. Ol densaýlyǵyna baılanysty bıyl Túrkııaǵa baryp em-dom sharalaryn qabyldaýdy, balalarymen birge demalýdy jos­parlap júr. Onyń osydan 10 jyl buryn jasatqan pas­porty endi jaramsyz. Sondyqtan jańa sheteldik tólqujat jasatýy kerek. Biraq bul joly bes adamǵa birdeı qujat qajet. Ushý aqysy, turatyn úı-jaı men medısınalyq shyǵynnan bólek, olarǵa qujat resimdeýge 138 myń teńge kerek eken.

– Balalardy bólip-jara al­maı­syń. Biraq árqaısysyna je­ke tólqujat resimdeý otbasyna qarjylyq júktemeni arttyryp tur. Kámeletke endi tolǵan azamattarǵa jeke kýáligi men tól­qujatyn tegin jasap berse, memleketten biraz kómek bolar edi. Ári jasóspirimderdiń túri eresekterge qaraǵanda áldeqaıda jyldam ózgergendikten, qujatty da jıi ózgertýge týra keledi. Bári qara­jatqa kelip tireledi. Qazir halyqtyń áleýmettik jaǵdaıy máz emes. Dúken sórelerindegi qalaǵan azyq-túligin alyp, aýqattanyp otyrǵan joq, – dep kúıindi keıipkerimiz.

Mamandardyń sózinshe, eresekter men balalarǵa bir soma beki­til­gen. О́ıtkeni shıkizattyń shyǵyny birdeı. Biraq byltyr balalarǵa Qazaqstan Respýblıkasy azamatynyń tólqu­jatyn alý kezinde ata-analardyń shyǵyndaryn azaıtýǵa baǵyttalǵan bastama qolǵa alynǵan. Ulttyq ekonomıka mınıstrligi «Bıýdjetke salyq jáne ózge de mindetti tólem­der» týraly  kodeksine ózgertýler men tolyqtyrýlar engizý týraly» (Salyq kodeksi) zań jobasyn jáne «Bıýdjetke salyq jáne ózge de min­detti tólemder týraly (Salyq kodeksi)» Qazaqstan Respýblıkasy kodeksin iske qosý týraly» zań jobasyn ázirledi. Onda 16 jasqa deıingi balalarǵa arnalǵan tólqujat úshin memlekettik baj salyǵyn 8 aılyq eseptik kórsetkishten 4 AEK-ke deıin tómendetý bóliginde túzetý qarastyrylǵan. Eger zań jobasy aıasynda Kodekstiń 615-babyna qatysty túzetýler qabyldansa, onda balalarǵa arnalǵan tólqujattyń quny 12 252 teńge bolady.

Ulttyq ekonomıka mınıstrligi de, IIM Kóshi-qon qyzmeti komıteti de zań jobasy jumys tobynda talqylanyp jatqanyn atap ótti. Qujat qabyldanǵan kúnniń ózinde, ózgeristi engizý merzimi 2024 jyldan bastalýy múmkin. Ázirge ata-analardyń qaltasyn qaqsa da, shetelge shyǵýǵa arnalǵan qujat baǵasy sol kúıi qala bermek. Al jurtshylyq bolsa, bılik minberindegilerge tólqujat resim­­­deýdegi baǵa saıasatyn qaıta qaraýdy, túıtkilden naqty nátı­jeni talap etip otyr.