Jıyrmasynda jalyn keshken

Iá, Artyǵalı kazaq poezııasynyń kógine kóteriler shaǵynda ómirden ótti de ketti. Jıyrma bir jas degen ne táıiri?! Bir sózben aıtqanda ólkede óleńniń otyn jaqqan jampoz kútpegen jerden aqqan juldyzǵa aınalyp kete bardy. Talantymen talaılardy tańǵaldyrǵan aqyn ózi ortamyzdan ketse de, qasıetti qara óleńi janymyzǵa jalaý bolyp qala berdi. Ásirese jas býyn onyń óleńderin umytpaq emes.

«Sáýirde jańbyr jaýady ońaı,

Dáýirge maısa aýady mańaı.

О́risi kókte kógensiz edi,

Qara jer bultty

saýady qalaı?»

Kókjıek kóılek sógilip oqtyn,

Sybyry shyqty shóbi iri ottyń.

Ebil de debil eriksiz shaqta,

Meniń de keldi tógilip ótkim», depti aqyn júrekti jaryp shyqqan jyrlarynyń birinde.

Artyǵalı bul óleńin qansha jasynda jazǵanyn kim bilsin? Alaıda jıyrma bir jasynda ómirge qol bulǵap ketken aqynnyń jyryndaǵy bólek yrǵaq pen sony sýret kimdi de bolsa tamsandyrmaı qoımasy anyq. Artyǵalıdyń jasynda ózgeshe oılaı biletin, tanymy bólek, oıy zerek aqyndar tym sırek te bolǵan shyǵar. Qalaı desek te, Artyǵalı 21 jyldyq ǵumyrynda ádebıet álemine dendep engen talant bolatyn. Onyń jyrlary sonysymen de qundy ǵoı.

«О́mirdiń ózi jetpeıdi,

Oljaǵa ońaı qunyqqan.

Qyzýymen kúnniń kókteıdi,

Dúnıe bizdiń ıyqta.

Qamyqpa dosym, qamyqpa,

Kókteme kúnin syılaıdy.

Adamdar syıar tabytqa,

Aqyndar biraq syımaıdy».

Artyǵalı aqynnyń osy bir óleńi onyń poezııa álemindegi tólqujatyna aınalyp ketkeni ras. Qaı jerde bolsyn, aıtýly aqynnyń bul shýmaqtary jıi oqylyp jatady. Jıi-jıi bas qosqanda jas aqyndar da «adamdar syıǵan tabytqa, aqyndar biraq syımaıdy» dep jyrlaǵan Artyǵalı ále­mine tereńnen úńiletini ras. О́ıtkeni ol kóp­tiń biri emes, súıegine sóz qon­ǵan tańdaýly aqynnyń ózi
bolatyn.

Qamshynyń sabyndaı qysqa ǵumyr keshken aıtýly aqyn týraly aǵa býynnyń pikiri de alabóten edi ǵoı. Baqıǵa ótkennen keıin de onyń óleńderi, bolmysy týraly jıi aıtylyp jatady. Munyń ózi aqyn atynyń óshpegenin aıǵaqtaı túsetindeı.

«Kózderi bir núktede turmaıtyn edi. Boıynda bórige tán qasıet basym bolatyn. Joıqyn qýattyń ıesi edi», degen Qazaqstan Jazýshy­lar odaǵynyń basqarma tóraǵasy, Mem­lekettik syılyqtyń laýreaty Ulyq­bek Esdáýlettiń pikiri Artyǵalıdyń mi­ne­­zinen de, shyǵarmashylyq qýa­ty­­­nan da syr shertip turǵandaı kóri­nedi.

Mıllıon adamnyń jany – mıllıon túrli qubylys. Aqynnyń ja­nyn tolyq tanyp bilý – áste múm­kin emes. Jıyr­masynda jalyn ke­ship, ot jutqan aqynnyń óleń­de­rine qarap otyryp san túrli oıǵa shyr­­malasyń. Oınaqy yrǵaq pen to­syn teńeýler kimdi de bolsyn tolǵan­dyrmaı qoımaıtyny anyq qoı. Bir qýanyshtysy, onyń jyry ólgen joq. Qaı jerde bolsyn oqylyp jatady.

Aqynnyń jumbaq jaǵdaıda baqı­lyq bolýy – tragedııa. Onyń óliminiń qupııasy áli kúnge deıin tolyq ashyl­ǵan joq. О́zekti tilgileıtin ókinish oty da osy ǵoı. Kim biledi, bálkim bola­shaqta onyń qandaı jaǵdaıda baqıǵa attanǵany týraly qupııa to­lyq ashyla jatar. Ázirge jumbaq ólim týraly aıtýdyń ózi aýyr...

Artyǵalıdyń eki shýmaqtan tura­tyn «Umytpa» degen óleńi bar. Kim-kimdi bolsyn oılandyrmaı qoımaı­tyny anyq.

«Sen arǵymaq,

Júırikteısiń,

Shabytpen alys kez endi.

Umytpa, biraq,

Jaqynǵa shapqan kezińdi...

Sen kún sanap

Bıikteısiń,

Bıikteý saǵan tez endi.

Umytpa, biraq,

Tómende júrgen kezińdi»,

deıdi ol.

Qazir kim-kimdi umytpaı jatyr dese­ńizshi. О́mirin óleńmen órnek­tegen nebir myq­ty qalamgerlerdiń mereı­toılary eleý­siz qap jatyr. Sarysýdyń sartap dalasyn­da týǵan Artyǵalı Ybyraev kózi tiri bol­ǵanda bıyl jetpis jasqa tolatyn edi ǵoı...

О́leń ólkesinde óshpesteı iz qal­dyrǵan aqynnyń 70 jyldyǵy Taraz tórinde atalyp ótile me, álde jer­gilikti atqarýshy bı­lik Artyǵalıyn umyt qaldyra ma? Kim bil­sin. Bıikke shyqqandar umytsa da, tó­men­degiler ony eshqashan jadynan shyǵar­maıdy ǵoı...