Ǵalymdar jańa saqına júıesin tapty

Saqına júıesi kúndi aınalyp ótetin Kvaoar atty ergejeıli planetanyń mańynda ornalasqan.

Bul jańalyqty Sheffıld ýnıversıtetiniń ǵalymdary, halyqaralyq astronomdar toby jasaǵan eń úlken Grand Canary teleskopyna ornatylǵan óte sezimtal, jyldamdyǵy joǵary HiPERCAM kamerasynyń kómegimen ashqan.  

Saqınalar sýrette kishkentaı ári kúńgirt bolyp kórinedi. Zertteý barysynda ǵalymdar kúnniń aınalasynan ózgeshe kóleńkeni baıqap, onyń jańa saqına júıesi ekenin anyqtaǵan.Bushl rette ǵalymdar odan ózge taǵy bir saqına júıesi bolýy múmkin ekenin joqqa shyǵarmady.

Bul rette, Kún aınalatyn saqına júıeleri salystyrmaly túrde sırek kezdesetinin atap ótken jón. Satýrn, Iýpıter, Ýran jáne Neptýn alyp planetalarynyń aınalasyndaǵy belgili saqınalardan basqa, basqa eki kishkentaı planetada - Sharıklo men Haýmeada osyndaı saqınalar bar. Buryn ashylǵan barlyq saqına júıeleri ózi aınalatyn denege jaqyn aınalady. Sol arqyly saqına spýtnıkterdiń paıda bolýyna jol bermeıdi.

Kvaoardyń aınalasyndaǵy saqına júıesiniń ereksheligi – ol jeti planetalyq radıýstan astam qashyqtyqta ornalasqan. Bul «Rosh shekarasy» dep atalatyn maksımaldy radıýstan eki ese kóp.

«Kún júıesindegi jańa saqınanyń ashylýy kútpegen jańalyq boldy. Kvaoardan sonshalyqty alys qashyqtyqta ornalasqan saqınanyń tabylýy, tipten, tańǵalarlyq. Bul bizdiń burynǵy boljamdarymyzdy joqqa shyǵaryp, saqınalardyń qalaı paıda bolatyny týraly jańa teorııanyń ashylýyna alyp kelýi múmkin», dedi Sheffıld ýnıversıtetiniń Fızıka jáne astronomııa ǵylymynyń professory Vık Dhıllon.

Brazılııadaǵy Rıo-de-Janeıro federaldy ýnıversıtetiniń jetekshiligimen júrgizilgen zertteýge álemniń túkpir-túkpirinen 59 ǵalym qatysqan. Bul zertteý maqalasy «Nature» jýrnalynda jarııalandy.

Aıtolǵan JÚNISHAN,

L.N.Gýmılev atyndaǵy EUÝ stýdenti