Jeti jaýqazyn hám bir úıdiń apaly-sińlili qyzdary haqynda

Endeshe, qyzyńyz bolsa, qýany­ńyz! Alla qyz bergen saıyn juba­ny­ńyz! О́ıtkeni bári eselenedi. Qut ta, kıe de, yrys ta, saýabyńyz da... bári-bári... Qanshasyn beremin dese de ja­saǵannyń jomarttyǵynda shek joq qoı. Ekeý berse de, beseý berse de, tipti jeteý berse de... Bizdi osy oı qanat­tandyrdy. Bir shańyraq astynda ósip-óngen apaly-sińlililer týraly indetip jazbaqqa nıettendik. Ile-shala izdestirý qamyna kiristik. Kóp uzamaı Aqtóbe qalasynan biz izdegen burymdy baýyrlardyń bir habary shyqty.

Rasynda da, sol óńirge syıly, óz eńbegimen aty tanylǵan Qajymuqan Demeýov aǵamyzdyń shańyraǵynda úıelmeli-súıelmeli jeti qyz jaryq dúnıe esigin ashqan eken. Sonaý 1975 jyly súıip qosylǵan jary Bıbatpa Tajıdanqyzymen kóńil jarastyryp, Oıylda otaý kóterip, shańyraq tikteıdi. Mine, jeti hanshaıymnyń kórer jaryǵy da dál osy kezeńderden bastaý alady...

Kelin bolyp túskennen bastap Bıbatpa apamyz erin pirine balap, únemi qas-qabaǵyna qaraılapty. Jaqsy jar, ónegeli kelin bolýdy ómirlik maqsat tutsa kerek. Iá, jaqsy jar bolyp ótý ońaı sharýa emes. Onyń ústine, azamaty bir áýlettiń úlkeni men kishisiniń qamyn kúıttegen qamqor jan bolsa, onyń bul qyzmetine aldymen qosaǵy qoldaý kórsetý kerek. Túsken shańyraǵyna tez-aq sińisip ketken ıbaly kelin esh ımenbesten parasatty enesiniń tálim-tárbıesin basshylyqqa aldy.

«Qyzyldy-jasyl dúnıeden bıik turyp, qyzǵanyshtan ada, keń bolsań, kem bolmaısyń, áýeli erińniń jaǵ­da­ıyn jasap, tórińniń keregin qamdasań, bir asym etińniń bereketin keltirip, úıi­ńe kelgen meımanmen bólip jeseń, qonaǵyń tamaqqa emes, kóńilińe toıady. Jaqynnyń kemshiligin keshire bil. Ashýyńa jol berme, kirbiń tartqan qabaǵyń men kóz jasyńdy bala-shaǵaǵa kórsete kórme, sonda kelgen jerińde qadiriń bolyp, baldaı batyp, sýdaı sińesiń. Qonaǵyńa demdeıtin jaqsy shaıyń men dastarqanyńa qoıatyn dámińdi bólek saqtap qoı...», deıtin Jánııa ájeıdiń mándi áńgimesi jeti qyzdyń ómirlik jolynda da úlken tárbıe mektebine aınala bildi.

Birden aıta keteıik, bir úıdiń burala ósken jeti qyzyn jazar aldynda, kóz aldymda jazıraly qazaq dalasynda jaıqala ósken jeti túıir jaý­qazyn kele qalmasy bar ma? Kún qyzyp, kóktem shyǵysymen qaýy­zyn jaryp, japyraǵyn jaıyp, dala tósinde samal jelmen terbele jaıqalatyn jaratylys túri kórer kózge erekshe bir kórinis syılaıdy eken. Rasynda da, jaýqazyn – erte kók­tem­niń gúli. Kóz jaýyn alatyn kórikti ósimdiktiń sabaǵy názik bol­ǵanmen, jer astyndaǵy tamyry jýan­daý keledi desedi. Arǵy tarıhynda elge sózi ótken aıbarly atalary bar shańyraq úshin bul da kóp nárseni ańǵartsa kerek. Búginge jetken keıbir nanym-senimderde jaýqazynnyń qaýyzynda baılyq pen baqyt jasyrynyp otyrady-mys dep te aıtylyp jatady. Múmkin ras ta shyǵar...

Qajekeń men Bıbatpa anamyz da jeti qyzdy jurttan kem qylmaı jetkizemin dep jarǵaq qulaqtary jastyqqa tımeı kúni-túni eńbektendi. Sol eńbektiń óteýi shyǵar, jeteýi de bilimdi ári tárbıeli, ınabatty da ıbaly bolyp boı jetti. Tek taǵdyr jolynda analarynan sál erterekteý ajyrap qalǵandary bolmasa, óńgesiniń bári óz kezegimen bolyp jatty. Bul turǵyda Qajymuqan aǵamyz bylaısha bir oıyn bildirdi:

«Zaty qyz bala demeseń, er baladan esh kemdigi joq. Shyntýaıtyna kelgende, jeteýin jetpis ulǵa aıyrbas­taı almas edim. Meniń taǵdyrym olardyń árqaısymen tikeleı baılanysyp, tamyrlasyp jatyr. Ony úzý áste múmkin emesteı. Alla berdi, alǵysymyzdy aıtyp jubaıymyz ekeýmiz qal-qadirimizshe olardy jet­ki­zýge kúsh saldyq. Ár qyzym dúnıege kelgen saıyn erekshe bir sezimde bolǵanym ras. «Úsh qyzy bar áke ju­maqqa barady» dep jatady ǵoı jurt­tar. Shúkir deımin. Osy tusta oıyma Shernııaz aqynnyń myna bir shýmaqtary orala ketkeni:

«Jerdiń taıǵaq bolǵanyn, muzdan kórdim,

Ettiń ashy bolǵanyn, tuzdan kórdim.

Jas kúnimde qyz bala dep mensinbep em,

Qartaıǵanda rahatty qyzdan kórdim».

Bizdiń ultymyzdyń bar bol­mysyn, tili men dinin, ádet-ǵur­py men salt-dástúrin urpaqtan-ur­paqqa jetkizip, boıyna darytatyn da áıel-analar. Sondyqtan erteńgi ana, búgingi qyzdarymyzdy dástúrge súıenip, ýaqyt talabyna saı tárbıe alýy – ata-ananyń ǵana emes, búkil qoǵamnyń aldynda tur­ǵan jaýapkershilik. Analary aman júr­gende budan da jaqsy bolar ma edi dep armandaısyń ǵoı adam bolǵan soń. Biraq shesheleri dúnıeden ótken­de qyzdarymnyń bári esterin bilip qalǵan bolatyn. Olar úshin óte aýyr soqqy osy boldy», deıdi Qajekeń. Bul jaıynda qyz­dar­­dyń ózi de bylaıynan aǵynan jarylady:

«Tún uıqysyn tórt bólip, biz úshin óle-ólgenshe janyn beretin ananyń balaǵa degen mahabbaty máńgilik ári sheksiz. Alǵash kózińdi ashqan kezde baýy­ryna basyp, «balam» dep óbektegen analyq áldıi, bútinin berip jartysyn alǵan, baryn berip joǵyna qanaǵat tanytqan da sol aıaýly anań ǵoı.

Al biraq ta anań bul dúnıeden ótip ketkende ol týraly aıtý qıynnyń qıyny eken. Jaqyn jannyń janymyzda joqtyǵy bizge óte aýyr tıdi. Tipti neden bastarymyzdy da bilmeı del-sal boldyq. Ony saǵynyp, zaryǵyp júrgenimiz taǵy bar. О́mirden ozǵaly qanshama ýaqyt ótse de, onyń jarqyn beınesi sanamyzda, júregimizdiń tórinde áli kúnge deıin saqtaýly tur. Onyń meıirimdi kózderi, sulý ajary sol qalpynda kóz aldymyzda».

Qazaq qashan da qyz balasyn qym­bat qazynasyna balap, qonaq dep tórin usynyp, qurmetten áste kende qylyp kórgen emes. Oraıy kelgen osy tusta Qajekeńniń «jeti qazynasyn» jeke-jeke tanystyryp ótýdi jón dep sanadyq.

Áýelgisi – Ádemi. Qajekeńniń tólbasy tuńǵyshy. Búginde bilikti maman, antyna adal bolyp, dertine daýa izdegen janǵa em-shıpasyn jasap, qanshama jyldan beri kún-túnmen sanaspaı, óziniń emdelýshilerine barynsha kómektesip kele jatqan aq halatty abzal jan. Ádeminiń shıpagerlik sheberlik ótili shırek ǵasyrdan asyp barady. Jýyrda týǵan qalasynyń tórinen aýyryp-syrqaǵan balalarǵa aýadaı qajetti jeke klınıkasynyń esigin aıqara ashty.

Tekti áýlettiń taǵy bir qyzy – Gúlnaz Qajymuqanqyzy. Qarsha­da­ıynan ilim-bilimge qush­tar bolyp ósken Gúlnaz óse kele qarjy salasyn tańdady. Biliktiligi joǵary maman qyzmet pen ǵylymdy da qatar alyp júrdi. 2009 jyly ekonomıka salasy boıynsha kandıdattyq dıssertasııasyn qorǵady. Bul kúnde Aqtóbe qalasyndaǵy Q.Jubanov atyndaǵy Aqtóbe aımaqtyq ýnıversıtetinde oqytýshylyq qyzmette.

Kelesi burymdymyz – Berishtiń aıdaı sulýy Bulbuly. Ol ájeleri men anasynan daryǵan jan-jaqty qasıetterin mektepte júrip-aq damytty. Joǵary bilimdi Q.Jubanov atyndaǵy Aqtóbe aımaqtyq ýnıversıtetinde alyp, zamanǵa saı aǵyl­shyn tilinen aýdarmashy bolýǵa talaptandy. Shuǵyl sheshim qabyldaı bilý qabileti Túrkııaǵa qaraı jetelep, otbasymen sonda qonys aýdar­dy.

Apaly-sińlililerdiń arasynan alǵash bolyp Astanaǵa qaraı bet túzegeni Nurgúl Qajymuqanqyzy. Tańdaǵan mamandyǵy tarıh bolatyn. Aqtóbedegi joǵary oqý ornyn bitirgennen keıin, ustazdyq joly bas­taldy. Tarıh ǵylymdarynyń kan­dıdaty. 2016 jyldan bastap S.Seıfýllın atyndaǵy Qazaq agrotehnıkalyq ýnıversıtetinde Qazaqstan tarıhy kafedrasynda aǵa oqytýshy qyzmetin atqaryp keledi. 

Demeý atasynyń dara qyz, dana qyzy, ol – Gúldana. Ol Aqtóbe qalasyndaǵy úzdik bilim ordalarynyń biri №32 mektep gımnazııasynda oqyp júr­gende-aq, ekonomıka salasyna qyzyq­ty. Asqaq arman Qazaq ulttyq teh­nı­kalyq ýnıversıtetiniń ekonomıka mamandyǵyna qaraı jetelep, ony 2007 jyly úzdik dıplommen támamdady. Magıstratýraǵa kóptiń qoly jete bermeıtin KIMEP-ke tústi. Sheteldik oqytýshylardan dáris alyp, kóptegen tyń joba jasap, mol tájirıbe jınap, MBA magıstratýrasyn aıaqtady. Osyndaı qomaqty bilim qorymen qarýlanǵan arý búginde belgili bank qyzmetkeri.

Al Gúlzat pen Gúlshat, ata-ana­synyń meıirimi men mahabbatyna erekshe bólengen úıdiń kenjeleri. Ata-anasymen keńese kele qyzdar eki túrli ma­mandyq tań­da­dy. Gúlzat hımııalyq ınjene­rııa ba­ǵy­tynda «Bolashaq» baǵdar­la­ma­sy­men Ulybrıtanııanyń Bat ýnı­ver­sıtetinde bakalavrıatty, keıinnen sol eldegi Lıds ýnıversıtetinde magıs­tratýrany jalǵastyrdy. Anasynyń ǵalymǵa degen qulshynysy berilgen bolar, «Bolashaqtan» keıin elge oralyp Nazarbaev ýnıversıtetinde ǵylym jolyn qýyp, qazirgi tańda ǵylymı qyzmetker bolyp nanotehnologııa salasynda jańalyqtar ashýǵa talpynyp júr. Aǵylshyn tilin mektep oqýshylaryna jeńil úırenýge baǵyttalǵan birneshe kitaptyń avtory.

Gúlshat bolsa, aldymen Almaty qala­synyń Qazaq-Brıtan tehnı­kalyq ýnıversıtetiniń «Qarjy jáne esep» mamandyǵynyń bakalavrıatyn, «Bo­lashaq» baǵdar­la­ma­symen Ulybrıtanııanyń Bat ýnıversıtetinde magıstratýrasyn jalǵastyrdy. Búginde bilim salasynda suranysqa ıe muǵalim qyzmetin atqaryp júr.

Jaıqala ósken jeti qyz búginde óz aldaryna jeke-jeke bir-bir otaý ıeleri. Qajekeń men Bıbatpa ana­myzǵa da kúıeý balalardyń kelisti, kere­metterin tańdap bergenin qara­sa­ńyzshy...

Jeti qyz jaqqan ot jan-ja­ǵyn jylytýǵa jetkilikti eken dep oı túıdik. Oshaqtaryńyzdyń oty óshpesin, apaly-sińlililer!

P.S. Sózimiz aıaqtalar tusta oıymyzǵa zamanymyzdyń zańǵar jazýshysy Muhtar Áýezovtiń: «Qyz tárbıeleı otyryp, ultty tárbıeleımiz» degen ulaǵatty sózi oraldy. Rasynda, jalpy qoǵamnyń basty baılyǵy adam dep eseptelse, parasatty da tárbıeli qyzdar – qoǵamnyń ortaımaıtyn eń qundy qazynasy bolyp qaı ǵasyrda da qala beredi.