Aldaǵy ýaqytta «Halyq densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly» Kodeks jobasynyń erejeleri kúshine ense, temeki shyǵarýshylarǵa da, satýshylarǵa da, shegetinderge de kedergi týatyny sózsiz. Mundaı sheshim qabyldaý memleketke de az shyǵyn ákelmeıdi. Alaıda, adam densaýlyǵynan qymbat ne bar?..

Degenmen osy kúnderi elimizdegi Saýda kásiporyndary qaýymdastyǵy dabyl qaǵýǵa kóship, ýájderin alǵa tartyp otyr. Kodeks jobasynyń erejelerine baılanysty eldegi myńdaǵan saýda núkteleri shyǵynǵa batady dep aldyn ala dabyl qaǵýda. Densaýlyq saqtaý mınıstrligi daıyndaǵan atalǵan joba aıasynda qazir maquldastyrý rásimderi ótkizilip jatyr.
Qazaqstan saýda kásiporyndary qaýymdastyǵynyń vıse-prezıdenti Jibek Ájibaevanyń aıtýynsha, temekini saýda sórelerine jaıǵastyrýǵa tyıym salý 2013 jyly talqylanyp, qabyldanbaı qalǵan edi. О́ıtkeni bul norma maqsatqa saı emes jáne shylym shegýge qarsy kúresýge kómektese almaıdy degen sheshim shyqqan.
– Densaýlyq saqtaý mınıstrligi bul máseleni taǵy da kóterip otyrǵany túsiniksiz. Temeki – ishimdik nemese quramyndaǵy qanty men tuzy kóp ónimder sekildi zańdy taýar. Shynyn aıtqanda, bul ónimderdiń tutynýshylarǵa zııan keltirý deńgeıi temekige qaraǵanda áldeqaıda joǵary. Mundaı qısynǵa salatyn bolsaq, onda búkil taýarlardy jaıǵastyrýǵa tyıym salý qajet, – deıdi J.Ájibaeva.
Biraq saýdagerler qant pen tuz dál temeki ónimderi sııaqty táýeldilik týdyrmaıtynyn qaperge alǵysy kelmeıtin sekildi.
AC Nielsen málimetteri boıynsha, 2018 jyly Qazaqstandaǵy kontrafaktalyq ónim úlesi shamamen 1,8-2%-dy quraǵan. Osylaısha memlekettik bıýdjet salyq túrinde túsetin eń kem degende 1,9 mlrd teńge qarjydan aırylyp qalǵan kórinedi.
«Temekini kórneki jaıǵastyrýǵa tyıym salý satýshy sóresine tyǵyp satylatyn kontrafaktalyq ónimniń túsý yqtımaldyǵyn arttyratyny dáleldengen. Máselen bedeldi AC Nielsen halyqaralyq agenttiginiń málimeti boıynsha, kórshiles Reseıde 2014 jyly temekini ashyq satýǵa tyıym salǵannan keıin, zańsyz temeki ónimderiniń satylymy 2013 jyly 19,3%-dan 2016 jyly 28,3%-ǵa deıin jetken», deıdi Saýda kásiporyndary qaýymdastyǵynyń prezıdenti Nursadyq Ábishev.
Alaıda adamnyń ómirin de, eki ókpesin de tunshyqtyrǵan temeki degen japyraq ta – ázázil. Bul qadamǵa baryp otyrǵan memleket úshin bastapqyda qandaı qıyndyqtar men kedergiler týyndasa da – ol sol el halqynyń densaýlyǵynan artyq emes.
Sondaı-aq rıteıl tómendegideı ýájdi tyqpalap otyr. Temekini jaıǵastyrýǵa tyıym salynǵanymen, bul temeki shegý deńgeıiniń qaz-qalpynda qalýyna alyp kelgen, muny basqa elderdiń tájirıbesi kórsetip otyr. Máselen, Kanada men Irlandııada tyıym salynǵannan keıin, shaǵyn dúkenderdegi satylym tómendep, zańsyz saýda aıtarlyqtaı ósken. Irlandııada tyıym salynǵannan keıingi aınalymdaǵy zańsyz ónimniń bastapqy úlesi 12%-ǵa jýyq bolǵan, bul tusta olardyń jartysy kontrafaktalyq ónim bolǵan. Al qazirgi tańda Irlandııadaǵy zańsyz ónim úlesi búkil jalpy naryqtyń 25%-yn qurap otyr.
«Shaǵyn dúkender – Qazaqstandaǵy kóptegen otbasylardyń basty tabys kózi, sonyń ishinde meniń otbasym da bar. Temeki sórelerin jabý, arnaıy jabdyqtar satyp alý bizdiń qaltamyzǵa aýyrtpalyq salmaq. Biz salyq tólep, adamdarǵa jumys beremiz. Al bizdi endi kúndelikti tabysymyzdyń tórtten birinen aıyrmaqshy. Temeki qoraptaryna qorqynyshty sýretterdi japsyrý, temeki baǵasyn kóterý, osy ýaqyt ishinde engizilgen tyıymdar esh nátıje bermegen bolsa, nelikten sórelerdi jabý bul máseleni sheshe almaq? Mundaı norma iri jáne shaǵyn saýda núktelerin teńsiz jaǵdaıǵa qoıyp otyr dep esepteımin», dep narazylyǵyn bildirdi almatylyq dúkenderdiń biriniń qojaıyny Aıgúl Ibraeva.
Árıne, bul baspasóz máslıhatyna rıteıl daıyndyqpen kelgeni sózsiz. Biraq shaǵyn bıznestiń ıesi besikten beli shyqpaǵan balasynyń shylymǵa áýes bolǵanyn qalar ma eken? Azdy-kópti paıda úshin jaqyndarynyń temekiniń zııanynan ómiri qysqarǵanyna, túrli dertterge dýshar bolǵanyna keliser me edi?
Qaýymdastyq ókilderi temeki shegýge qatysty máseleni salamatty ómir saltyn nasıhattaýdy kúsheıtý jáne óskeleń urpaqty durys tárbıeleý sharalaryn ótkizý arqyly sheshýdi usynady. Al durys oılastyrylmaǵan tyıym salýlar eldegi shaǵyn jáne orta bıznes tabyna, sondaı-aq memlekettik jáne jergilikti bıýdjetke orny tolmas zııan keltiredi desedi.
«Tuńǵysh Prezıdent Nursultan Nazarbaev Qazaqstan halqyna Joldaýynda shaǵyn jáne orta bıznesti el ekonomıkasynyń basty qozǵaltqyshy dep atady. Osy salanyń qyzmetine jan-jaqty qoldaý kórsetý jańa jumys oryndarynyń qurylýyna, áleýmettik máselelerdiń sheshilýine, sondaı-aq naryqtaǵy tepe-teńdiktiń ornaýyna alyp kelmek. Alaıda is júzinde memlekettik organdar shaǵyn jáne orta bıznestiń damýyna kedergi keltiretin normalardy daıyndap otyr» degen Saýda kásiporyndary qaýymdastyǵy temeki satýdan bólek, tabys tabýdyń myń túrli joly bar ekenin umytpaǵany lázim.
Arhıv qorynda saqtalǵan foto jáne kınoqujattar jarııalandy
Mádenıet • Búgin, 18:34
Memleket basshysy Nomad Stunts tobynyń jetekshisine er-toqym syılady
Prezıdent • Búgin, 18:12
Prezıdent nazaryna usynylǵan Nomad Stunts tobynyń ónerinen fotoreportaj
Mádenıet • Búgin, 18:07
Memleket basshysy Nomad Stunts tobynyń ónerin tamashalady
Prezıdent • Búgin, 17:40
Ulystyń uly kúninde Abaıǵa arnalǵan eskertkish ashyldy
Mádenıet • Búgin, 17:11
Elordada «Jyrshy-termeshiler» festıvali ótti
О́ner • Búgin, 16:45
Uqsas jańalyqtar