«Sosıalıstik Qazaqstan» gazeti: Q.Baıdosov – SSSR chempıony

Qazaqstan sportshylary arasynda erkin kúres sporty keńi­nen óris aldy. Sport óneriniń bul túri­men shuǵyldanyp júrgen ju­mysshy, dáriger men muǵalim, stýdent pen oqýshy respýblıka­myzda kóptep sa­­nalady. Olar únemi jat­tyǵyp, sheberligin shyń­daı túsýde. Sóıtip erkin kúrespen shuǵyldanýshylar odaqtyq, respýblıkalyq ta­laı jarystarǵa qatysyp júr. Bul iri-iri synnan mú­dirmeı ótip júrgen pa­lýandar tobynda: J.Ysqa­qov, A.Jalma­ǵanbetov, Q.Baı­dosov, L.Moskalev, K.Mýsaev, V.Zıf­terıdı, L.Soskov taǵy bas­qa ondaǵan tájirıbeli sportshylar bar.

Taldyqorǵan oblysyndaǵy eń tańdaýly palýannyń biri – V.Molchanov shofer bolyp isteıdi. Ol eńbekte tabysqa jetýmen birge sportta da ozyp júr. Buǵan V.Molchanovtyń ótken jyly aýyr salmaqty palýandardy túgeldeı jeńip, respýblıkamyzdyń chempıony ataǵyna ıe bolǵandyǵy tolyq dálel. Jambyl oblysynyń sportshysy K.Mýsaev palýan-muǵalim. Onyń palýan atnýy ońaı­lyqqa túsken joq. K.Mýsaev shákirtteriniń sabaqty jaqsy oqýyna árdaıym kóńil bóle otyryp, ózi jan-jaqty jattyqty. Ol sonymen birge jarysqa qatysyp, kúshti ádis-aılasyna nazar aýdardy, úırendi. Mine sonyń nátıjesinde K.Mýsaev byltyr ótken Búkilqazaqstandyq VIII spartakıada kezinde ozyp shyqty. Ol sodan soń respýblıkamyzdyń mańdaıaldy palýandarymen birge SSSR halyqtarynyń spartakıadasyna da qatysty.

О́tken jyly Moskvada bolǵan spartakıadaǵa qazaqstandyq eń jeńil salmaqty Júres Ysqaqov pen jartylaı jeńil sal­maqty Qabden Baıdosov ta qatysty. Almatydaǵy fızkýltýra ınstıtýtyn byıyl bitiretin ol ekeýi jarystyń alǵashqy kúninen-aq jaqsy daıyndyǵyn kórsetti. Bul eki stýdent te spartakıada qorytyndysynda ozyp shyǵyp, dıplom aldy. Elimizdegi eń iri jarysqa qatysqan J.Ysqaqov pen Qabden Baıdosov odaqtaǵy tańdaýly sportshylar qataryna qosylyp qaıtqan soń da jattyǵýyn báseńsitpedi. Qaıta ol eki palýan burynǵydan góri de mukyıat jattyǵyp, burynǵy beldesýler kezindegi asyǵyp-aptyqqan kemshi­ligin qaıtalamaýǵa basa nazar aýdardy. Sol sebepti bul eki sport­shynyń sheberligi burynǵydan da arta tústi. Buǵan mysal retinde jaqynda Moskvada bolǵan «Býrevestnık» erikti sport qoǵamy sportshylarynyń jarysynda Qabden Baıdosovtyń birinshi orynǵa, Júres Ysqaqovtyń úshinshi orynǵa ıe bolǵandyǵyn aıtýǵa bolady.

Palýandardyń Búkilodaqtyq bul kúsh synasýynda qazaqstan­dyqtar tamasha jeńiske jetti. Ol jóninde sol jarysqa qatysqan J.Ysqaqov bylaı deıdi:

– Qazaq SSR-iniń komandasy ekinshi topta boldy. Al osy topta segiz komandanyń О́zbekstan, Qyrǵyzstan, Tatar ASSR-i, Moldavııa SSR-i, Irkýtsk oblysy jáne basqa respýblıkalardyń palýandary kezdesý ótkizdi. Sonda qazaqstandyq 8 sportshynyń árqaısysy óziniń salmaqtas palýanynyń jaýyrynyn jerge tıgizdi, komandalyq birinshi oryndy jeńip aldy.

...Moskvadaǵy qurylysshylardyń sport zaly. Fınaldyq jarys ótip jatqan kez. Bir ýaqytta dıktor:

– Azerbaıjan palýany Mamedbekov pen qazaqstandyq Baıdosov kilem ústine shyǵady, – dep habarlady SSSR sport masteri. Mamed­bekov mundaı iri jarystarǵa birneshe jyldan beri úzdiksiz qatysyp júrgen palýan. Ol – Odaqtaǵy eń kúshti, eń tańdaý­lylardyń biri. Birinshi razrıadty Baıdosov bolsa fınaldyq beldesýge tuńǵysh ret shyǵyp otyr. Sondyqtan jas sportshy tájirıbeli palýanǵa qandaı qarsylyq kórseter eken degen oıda bolǵan zalǵa jyınalǵandardyń nazary da, kózi de sol eki sportshy­nyń árbir qyımylynda boldy.

Shymyr deneli, orta boıly Baıdosov ustasa ketken sátte-aq, Mamedbekovti qapsyra qushaqtap aldy. Ol sodan keıin ony joǵary kóterip, jambasyna ala laqtyryp jiberdi. Biraq onyń munysy sátti bolmady. Mamedbekov tizeleı jyǵylyp, turyp ketti. Ekeýi qaıta beldesti. Bul joly azerbaıjandyq palýan qazaqstandyq sportshynyń yrqyna tipti kónbedi. Ony tez ańǵara qoıǵan Baıdosov alǵashqy mınýttaǵydaı kúshin bos sarp etpeý úshin demalýdyń amalyn oılastyrdy. Ol qarsy palýannyń árbir qımylyna qarsylyq kórsetip, ózi shabýylǵa shyqpady. Osylaısha 2 mınýt ýaqyt ótti. Baıdosov odan keıin Mamedbekovti qalaı da jyǵýdyń aılasyn jasap, batyl kiristi. Sóıtip, ol azerbaıjandyq palýannyń jaýyrynyn jerge tıgizip, kezdesýdi óz paıdasyna sheshti.

«Býrevestnık» erikti sport qoǵamy boıynsha Qabden Baıdosov – SSSR chempıony ataǵyna ıe boldy. Ol osy jarysta sport masteri normasyn oryndap shyqty. Respýblıkamyzdaǵy qazaq jastary arasynan erkin kúres jóninen tuńǵysh ret master bolǵan ol endi palýandardyń Búkilodaqtyq jarysyna qatysý úshin Moskvada jattyǵyp júr. Odaqtyq jarysqa Q.Baıdosovpen birge qazaqstandyq 4-5 palýan qatysady.

S. Tórebekov

«Sosıalıstik Qazaqstan», 1957 jyl, 14 sáýir