Urals 10,54 dollarǵa saýdalandy

О́tken aptada Soltústik-Batys Eýropa naryǵyna saýdalanatyn Urals markaly reseılik munaı baǵasy 1999 jylǵy naýryzdaǵy eń tómengi deńgeıge deıin túsip, barreline 10,54 dollarǵa satyldy dep habarlady BBC. Bul tek barrel baǵasy ǵana emes. 10 dollarǵa munaıdy jóneltý, saqtandyrý jáne Reseı munaıyn portqa jetkizý shyǵyndary da kirip otyr.

Urals munaıy quramyna Brent kiretin Soltústik teńiz markalarynyń shıkizatyna dıskontpen satylady. Bul dıskont qazir bir barrel úshin – 4,5 dollar. Argus málimdegendeı, bul baǵa 2008 jyldyń maýsymyndaǵy eń joǵarǵy meje. Al S&P Global Platts taratqan málimetke súıensek, soltústik teńiz sorttarynyń munaıy 2 qańtardan 30 naýryzǵa deıin 73 %-ǵa arzandady.

Alaıda, ótken aptada munaı naryǵyndaǵy jaǵdaı ózgere bastady. 2 sáýirde Londondaǵy Brent munaıynyń baǵasy on mınýt ishinde bir barreline 26,3 -ten 34,9 dollarǵa deıin kóterildi. Bul jaǵdaıǵa AQSh prezıdenti Donald Tramptyń Saýd Arabııasynyń murager hanzadasymen sóıleskeni týraly tvıtterdegi jazbasy áser etken.  

«Jańa dosymmen (Saýd Arabııasynyń murager hanzadasy) sóılestim. Mohammed ben Salman Reseı prezıdenti Vladımır Pýtınmen habarlasty. Men olar munaı óndirýdi shamamen 10 mln barrelge (táýligine) nemese odan da kóp azaıtady dep úmittenemin. Eger kelisim iske assa, bul munaı-gaz salasy úshin tamasha bolmaq», dep jazdy Tramp. AQSh Prezıdentiniń munaı baǵasyna jasaǵan qoldaýynan keıin «qara altyn quny» birtindep óse bastady. Beısenbi kúni baǵa barreline 30 dolar deńgeıinen asqan bolatyn.

Al Reseı Prezıdenttiń baspasóz hatshysy Dmıtrıı Peskov Kremlde Pýtın Saýd hanzadasymen munaı óndirý kólemine qatysty sóıleskenin joqqa shyǵardy.

Juma kúni OPEK+ formatynda jańa kezdesý ótetini týraly aqparat jarııalandy. Bul kezdesýde Reseıdi qosa alǵanda munaı óndiretin elder munaı naryǵyn qalaı turaqtandyrý týraly ýaǵdalasatyny belgili boldy. Sóıtip, aqparat jarııalanǵan juma kúni munaı barreline shamamen 34,3 dollarǵa saýdalandy.

Saqa sarapshylyr bul kezdesýdiń qanshalyqty nátıjeli bolaryn boljaýǵa asyqpaıdy. Sebebi naýryzdaǵy kezdesý nátıjesiz aıaqtalǵan edi. OPEK+ elderi munaı óndirý kólemin qysqartý týraly ýaǵdalaspaq túgili buǵan deıtingi kelisimderdiń barlyǵy kúshin joıdy. Birikken Arab Ámirlikteriniń munaı mınıstri Sýheıl ál-Mazrýı Reseı tarapy munaı óndirýdi qosymsha qysqartý týraly sheshimge kóbirek ýaqyt surap otyrǵanyn aıtyp, qazirgi jaǵdaıda naryqqa munaı óndirý boıynsha jańa shekteýler qajet ekenin, bul shekteýdi OPEK Reseısiz iske asyratynyn aıtqan bolatyn. Sátsiz aıaqtalǵan kezdesýden keıin Saýd Arabııasy men basqa da memleketter qara altyndy seriktesterine úlken jeńildiktermen usynýǵa kóshti. Sóıtip bul jaǵdaı baǵa soǵysynyń tutanýyna alyp keldi. Munaı óndirý kólemin qysqartý týraly OPEK+ elderi arasynda kelisim 1 sáýirde aıaqtaldy. Endi munaı naryǵynyń negizgi oıynshylary baǵany qalaı ózgertemin dese de óz erikterinde. Reseı energetıka mınıstri Aleksandr Novaktyń aıtýynsha, kórshi el munaı kólemin arttyrýǵa qulyq tanytyp otyrǵan joq.

Qunsyzdanǵan munaıdyń naryqtaǵy baǵasy aldaǵy ýaqytta qandaı mejede bolatynyn tamyrshydaı naqty dóp basyp aıtý qıyn bolǵanymen jalpy joramaldar aıtylyp júr. Brıtandyq Transulttyq ınvestısııalyq bank pen Barclays qarjylyq qyzmet kompanııasynyń habarlaýynsha Brent qazir ortasha eseppen barreline 31 dollarǵa baǵalanady, al West Texas Intermediate ortasha eseppen 28 dollardy quraýǵa tıis

Eger Qytaıda jolaýshylar aǵyny 2020 jyldyń birinshi toqsanynda eki ese qysqarsa, bul Qytaıdaǵy reaktıvti kerosınge suranys kún saıyn 300 000 barreldiń joǵalýyna alyp keledi. Bul joramalda OPEK + elderiniń kelisimge kele almaǵany esepke alynbaǵan.

Standard & Poor 's málimeti boıynsha 2020 jyldyń sońyna deıin Brent munaıynyń ortasha baǵasy barreline 30 dollardy quraıdy, al 2021 jyly baǵa 55 dollar deńgeıinde belgilenedi dep boljanýda.

 Reseıdiń qory – 10,1 trln rýbl

Álemdik naryqta «qar altynnyń» narqy artyp turǵanda Qazaqstan Ulttyq qoryn birshama baıytty. Reseıde de biraz rezerv bar. Munaıdan túsken tabys kórshi eldiń Ulttyq ál-aýqat qorynyń kólemin 10,1 trln rýblge deıin jetkizipti. Bul 6-10 jyl boıy bıýdjet tapshylyǵyn jabýǵa jetkilikti eken. Muny táýelsiz sarapshylar da rastaıdy.

Kórshi eldiń bıylǵy bıýdjeti munaı baǵasy barreline 42,45 dollar deńgeıinde eseptelingen. Qańtarda barrel – 61,67 dollar, al aqpanda – 54,24 dollar mejesinde saqtalǵan edi. Reseı qarjy mınıstrliginiń málimeti boıynsha, naýryzda Urals munaıynyń ortasha baǵasy barreline 29,17 dollarǵa deıin tómendegeninen sáýir aıynda Reseı qazynasyn túsýi qarjy 55,8 mlrd rýblge kemıdi. Barrel 27,4 dollarǵa deıin tómendegen kezde bıýdjet aı saıyn 1,7 mlrd dollardan aıyrylady. Eger baǵa 12,4 dollar deńgeıinde belgilense, bıýdjet aıyna 3,8 mlrd dollarǵa kemıdi.

Munaı men gaz sektorynan bólek, Reseı bıýdjeti bıznesten túsetin salyqtardan da qaǵylyp otyr. Koronavırýs saldarynan eldegi kásiporyndar jumysy toqtap, saýda-sattyq salasyna taqyr taıanýda. Sondyqtan is júzinde bıýdjet tapshy bolýy múmkin. Mundaı jaǵdaıda Reseı úkimeti shyǵyndardy qysqartyp, rezervterdi jumsaýy yqtımal. Fitch agenttiginiń habarlaýynsha, 2014-2015 jyldardaǵy munaı baǵasy quldyrǵan kezeńmen salystyrǵanda qazirgi Reseıdiń tyǵyryqtan shyǵar múmkindigi joǵary.  Oǵan eldiń syrtqy jáne ishki boryshy, sondaı-aq qarjy sektorynyń turaqtylyǵy áser etýi múmkin. Dese de, Fitch agenttigi kórshi eldegi IJО́ bıyl 1,4% - ǵa qysqarady dep boljaıdy.

 Sáýir aıy sátsiz bolmaq

Reseıde COVID-19 indetin juqtyrǵandar sany 4 myńnan asady. Aýyrǵandar kóbeıgeninen kórshi elde karantın jarııalandy. Aldymen naýryzdyń 30-y men sáýirdiń 3-i aralyǵynda jumyssyz apta jarııalanyp, artynsha V. Pýtın karantın merzimin 30-shy sáýirge deıin uzartty. 

Finexpertiza konsaltıngtik kompanııasynyń málimeti boıynsha mundaı demalys aptasy bıznesti 123,6 mlrd rýbl shyǵynǵa ushyratty. Bir aı demalysta kásiporyndar 530 mlrd rýblden qaǵylýy bek úmkin. Sondyqtan kásipkerler memleketten arzan nesıe men salyq demalystaryn suraýǵa májbúr. Ásirese, týrıstik operatorlar, qonaqúıler men avıakompanııalar, meıramhanalardyń aınalymy kúrt quldyrady. Reseılik bılik belgili bir qoldaý sharalaryn jarııalaǵanymen bıznes bul sharalardyń jetkiliksiz ekenin aıtýda. Saldarynan kásipkerler qyzmetkerlerdi jumystan bosatýdan basqa amal joǵyn aıtady. Bul degenimiz eldegi jumyssyzdar sanynyń kúrt artýyna ákelip soqpaq.

«Loko-ınvesta» saraptamalyq departamentiniń basshysy Kırıll Tremasov sáýir aıy Reseı ekonomıkasynyń tarıhyndaǵy eń sátsiz aı bolatynyna kúmán joq», dep jazdy óziniń telegramm arnasynda.

Naýryz aıynyń ortasynda Reseı bıligi koronavırýstyń saldaryn joıýǵa 300 mlrd rýbl baǵyttalatynyn habarlady. 1 sáýirde eldiń premer-mınıstri Mıhaıl Mıshýstın qosymsha 1,4 trln rýbl bólingenin málimdedi. Reseı esep palatasynyń basshysy Alekseı Kýdrın ekonomıkany qoldaýǵa IJО́-niń 5%-yn nemese odan kóp aqsha jumsaýǵa týra keletinin, bul sýmma 5,5 trln rýbldi quraıtynyn aıtqan. Salystyrmaly túrde alǵanda batys elderi shaǵyn jáne orta kásipkerlikti qoldaýǵa, halyqtyń jumyssyz qalmaýyn qamtamasyz etýge IJО́-niń 10% -15 %-yn jumsaýǵa daıyn.

NAFI taldaý ortalyǵynyń saýalnamasy boıynsha negizgi tabys kózi bolmaǵan jaǵdaıda reseı halqynyń 42% -y bir aıǵa ǵana nesıeniń kómeginsiz shyǵyndaryn óteı alady. Al «Rosgosstrah Jızn» jáne «Otkrytıe» bankiniń tapsyrysy boıynsha júrgizilgen saýalnama nátıjesinde reseılikterdiń 63,6%-nyń jınaǵan qarajaty joq ekeni aıtyldy.

Kórshi elde jumyssyzdyq deńgeıiniń ósýi jáne naqty tabystyń quldyraýyna baılanysty áleýmettik qorlarǵa túsetin tólemder de azaımaq. Ekonomıkalyq jaǵdaı turaqtalmasa Reseıdegi qyzmetkerler sany 2,6 mln-dan 10,2 mln-ǵa deıin qysqarýy múmkin. Standard & Poor's boljamy boıynsha bıyl Reseı ekonomıkasy 0,8% - ǵa qysqardy. Ekonomıkalyq quldyraý saldarynan problemalyq kredıtter jyl sońynda 15% -ǵa deıin ulǵaıady dep kútilýde.