Anjela Jerıhtiń izgilikti ıronııasy

О́ner • 28 Mamyr, 2020

Anjela Jerıhtiń izgilikti ıronııasy

Anjela Jerıhtiń sýretteriniń ishki álemin keıde Fellını men Bergman fılmderindegi keıipkerler beınesiniń sıqyrymen salystyrady. Áıel jany týraly aıtylǵan bolsa munymen kelisýge de bolar edi. О́mirlik tájirıbedegi aıyrmashylyqqa qaramastan, sýretshi «ótken dáýirdiń sýretterin», sosıalıstik realızm stereotıpteriniń retrospektıvasyndaǵy izgilikti ıronııamen sátti oryndaıdy.

Aıa О́MIRTAI

Aınalamyzdaǵy úırenshikti bolǵany sonsha ózimiz ańǵara bermeıtin etene kórinister sýretshi qylqalamynan jańasha keıipte órilip shyǵady. Tolyqsha kelgen armanshyl bıkeshter, qorazdana keýdelegen myrzalar, kúnshýaqtap otyrǵan ájeler deısiz be, keıipkerler galereıasy baı. Onyń taǵy bir artyqshylyǵy – sosıalıstik realızm kórinisterine tán shekteýlerden ada, dańǵazalyq pen kórineý jasandylyq tabıǵatyna jat. Kerisinshe, sýretshi kartınalarynda teńdik pen úılesim saltanat qurady, avangardızm men lırıkalyq tolǵanys ázilge ıek artady. Avtor olardyń árqaısysyna janashyrlyqpen qarap qana qoımaıdy, ózgeshe ómir syılaıdy.

– Sıýjetter jol-jónekeı týady. Kóbine trolleıbýsta júremin. Adamdar aıaz qursaýlaǵan terezeniń sańylaýynan syǵalaı tesireıip, teńseledi. Áldebir madam kiredi de, býlanǵan kózáınegin súrtkishteıdi. Mundaı kórinisten qalaı syrt qalasyń? – deıdi baspasózge bergen suhbatynda.

Sýretshi týyndylarynyń ózgesheligine áralýan sıýjettik motıvterdiń, dara stıldik mashyq pen tuspaldy paıymdaýlarynyń ornyqty sıpattalýyn jatqyzar edik. Máselen, «SSSR-ǵa saıahat» serııaly týyndysynda sosıalıstik ómirden muraǵa qalǵan jasampazdyqty keıipkerleriniń bas-basyna laıyqtap úlestirip beredi. Dáýir shyndyǵyn qaıta oılastyra otyryp, ázilmen usynady.

«Meniń balalyq shaǵym sol jerde, keńes dáýirinde ótti. Kóbi oılaǵandaı men SSSR-di jaqyndatpaımyn da, madaqtamaımyn. Bul – balalyq shaqqa qaıta oralý! Mysaly, pırojkı men alma toltyra shelek ustaǵan poıyzdyń satýshylary nesimen erekshelenedi?» degen avtor jergilikti tıpajdardyń beınesi arqyly keńestik túsiniktegi ortaq ustanymdardy kórsetkisi kelgenin aıtady.

Izdenis jolynda batyldyǵymen kózge túsetin Anjela Jerıhtiń shyǵarmashylyǵynyń negizgi nysany – adam. О́mirge degen ıronııalyq kózqarasy sulbalardyń arǵy jaǵynan shynaıy rýhanı mazmundy kórýge jeteleıdi. Ol somdaǵan áıelderdiń beınesi jeke sıpattaǵy sıýjettik ıdeıamen bastalyp bir arnaǵa kelip toǵysady. Ádettegi qalypqa syıa bermeıtin kereǵar qaıshylyqtardy lırıkalyq elementtermen ońaı sińiredi. «Bir bılet», «Seni kútemin», «О́tken men bolashaqtyń arasynda», «Anjela paradqa barady» atty biregeı týyndylarynda minez, kórik, taǵdyr úshtaǵany ýaqyt qozǵalysynda kórinis tabady. Anjela Jerıhtiń sheberligi sol ótken shaqtyń saǵynyshty elesin ózine tán názik tuspaldar arqyly ertegi tiline aınaldyrady.

Jıvopıstik týyndynyń mańdaıyn jarqyratyp jiberetin zor baqyty fransýzdyń áıgili sýretshisi Ejen Delakýra aıtqandaı, óz kórermenin qarata bilýinde degen pikirge saıatyndyǵy ras. Búgingi ónersúıer qaýymdy Anjela Jerıh zamannyń árqıly tynys-tirshiligine synshyl kózqaraspen úńilgen sony týyndylarymen qýanta beredi degen senimdemiz. Qazirgi tańda avtordyń jumysy týǵan ólkesi Ýkraınadan tys jeke kolleksııalarda, Japonııa, Sankt-Peterbýrg, Máskeý, Nıý-Iork óner murajaılarynda saqtaýly.

Kúnniń mańyzdy jáne ózekti jańalyqtaryn «Egemen Qazaqstan» telegram kanalynan oqyńyz