Kınoekranda – áıelder fılmi

Qazaqstandaǵy Gete ınstıtýtymen birlesip ótkizilgen fılm aptalyǵynda festıvaldiń veb-saıty arqyly Orta­lyq Azııa men Germanııanyń áıel rejıs­serleri túsirgen 23 kınotýyndy kórer­men nazaryna usynyldy.

– Bıylǵy kıno kúnderi al­ǵash ret bir aptaǵa sozyldy. Buryn áıel re­jıs­­­serler derekti fılm salasynda ǵana tóbe kórsetetin edi, óıtkeni onyń bıýdjeti arzanǵa túsetin. Bıyl Or­ta­­lyq Azııanyń áıel rejısserleri kór­kem fılm salasynda belsendi ekeni baı­qalady. Fılmderdiń úndeser tusy – kóterilgen máselelerdiń Ortalyq Azııa qoǵamynyń ortaq máselesi ekendigi. Áıel rejısserler kótergen taqyryp aıasynda tabıǵat, ınklıýzııa máselesi, áıel men erkek teńsizdigi qamtylady, – deıdi FemAgora festıvaliniń kýratory Moldııar Ergebekov.

Festıval qazaqstandyq rejısser Sharıpa Orazbaevanyń halyqaralyq júldege ıe bolǵan «Márııam» atty kór­kem fılmimen ashyldy. Shynaıy oqı­ǵaǵa negizdelgen fılmde kúıeýi iz-túzsiz joǵalyp ketken tórt balanyń anasy týraly baıandalady. Basyna túsken aýyrtpalyqty moıymaı kótergen bas keıipker aýyr sheshimder qabyldaýǵa májbúr bolyp, óz-ózin tanýǵa tyrysady. О́mir shyndyǵyn arqaý etken tar­tysty oqıǵalar tizbeginde búgingi er men áıel beınesine jańasha sheshim beredi. Atalǵan kınotýyndy Fransııada ótken XXVI Vezýl kınofestıvalinde bas júl­dege ıe bolǵan edi, áıel rejısserdiń bas júlde alýy festıvaldiń 26 jyldyq tarıhyndaǵy alǵashqy aıtýly jaǵdaı.

– Meni adamdardyń bir-birine, aına­lasyna degen qarym-qatynasy qyzyq­tyrady. Sonyń ishinde áıeldiń ishki jan-dúnıesine, tulǵalyq bolmysyna basa mán berilýine nazar aýdaramyn. Alǵashqy fılm bolǵandyqtan ar­tyq-kem tusy mindetti túrde bolady. Má­rııam – Quranda atalatyn jalǵyz áıel esimi, osy sebepti tańdap aldym. Fılm keıipkeri Márııam arqyly qazaq qoǵa­myndaǵy áıel rólin tereń kórsetkim kel­di. Ol óte kúshti, minezdi áıel, – deıdi fılm rejısseri Sharıpa Orazbaeva. Sha­rıpanyń aıtýynsha, Ortalyq Azııa elderinde, onyń ishinde otandyq kıno óneri salasynda eńbektenip júrgen áıel rejısserler az emes. Alaıda zamanaýı qazaq kınosynda túrli taqyryptardy óz shyǵarmashylyǵyna arqaý etip, de­rekti jáne kórkemsýretti fılmder tú­sirip júrgen áıel rejısserlerdiń qol­tańbasy kóp jaǵdaıda nazarǵa alyna ber­meıdi. Ol áıelder rejıssýrasynyń áli de tolyq zerttele qoımaǵandyǵyn máse­leniń bir sebebi retinde alǵa tartady.

«Tanbýrdyń jylaýy» fılmi, rejısseri Anısa Sabırı, Tájikstan

Qatysýshylardyń arasyndaǵy eń jas rejısser, mektep oqýshysy Alty­naı Taalaıbek kyzy (Qyrǵyzstan). Onyń «Kishkentaı demokratııa» atty qysqametrajdy fılmi ( «Úzdik fılm», International Kids Film Festival, 2019 j) ótkir de kúrdeli taqyrypty sheber kórsete alýymen-aq ózine tán shyǵar­ma­shylyq qoltańbasy bar ekendigin baı­qatty. Sondaı-aq kıno kúnderi aıasynda Ortalyq Azııanyń eń alǵashqy áıel kıno operatory Ýmıda Ahmetova (О́zbekstan), derekti kıno kóshbasshysy Katerına Sývorova (Qazaqstan) syndy mamandar sheberlik synyptaryn ótkizip, rejısser múmkindiginiń kórkemdik sýretteý ádis­teri jaıynda áńgimelep, jańa zaman ta­qy­rybyndaǵy zamandastar beınesi týraly oı bólisti.

Máselen, Moldııar Ergebekovtiń mode­ratorlyǵymen ótken kezekti ashyq talqylaý kezinde Qazaqstan, Qyrǵyzstan jáne Tájikstan rejısserleri Ortalyq Azııa kınosyndaǵy áıel beınesimen ǵana shektelmeı, áıel rejısserlerdiń róline, olar túsirgen fılmniń ózindik formasyna qatysty oı qozǵady.

– Amerıkalyq «Women Make Movies» qorynyń jetekshisi Debra Sım­­mer­mannyń aıtqany bar. Er adam­dar óz­deriniń artyqshylyǵyna baı­lanys­ty kóp jaǵdaıda er adamdar tý­raly jaqsy áńgime aıta alady, al mun­daı artyqshylyǵy joq áıelder ekeýin de jaqsy biledi. Áıel avtorlar kóz­qa­rasynda obektıvtilik pen jekelegen keıip­kerlerge, taqyryptarǵa degen jana­shyrlyq basym, – deıdi derekti fılm­der kınostýdııasynyń dırektory, táýelsiz kınorejısser Katerına Sývorova.

Sonymen qatar pikirtalasqa qa­ty­­sýshylar derekti fılm túsirý tá­ji­­­rı­besimen birge týyndynyń kı­ne­­matografııalyq tili, tehnıka­lyq sıpat­tamalary jónindegi kózqa­ras­ta­ryn ortaǵa saldy. Festıval aıasynda kórsetilgen «Mardıkor» derek­ti fıl­miniń avtory, tájikstandyq jýr­nalıst Mahpora Kıromova derekti fılmdegi mańyzdy dúnıe áleýmettik qyzmet dep sanaıdy.

– Men úshin derekti fılm jýrnalıs­tıkanyń jalǵasy, biraq odan da kúrdeli format. Derekti fılm túsirý – bul áleýmettik máni bar qadam, onyń mindeti tek aıtyp berý ǵana emes, jaǵdaıǵa qalaı bolsa da áser etý, – dep túsindirdi Mahpora. Onyń aıtýynsha, áıel ju­mys­shylar týraly alǵashqy derekti fılmi shyqqannan keıin júzdegen tá­jik­standyqtar fılm keıipkerlerine jár­demdese bastaǵan. Jan-jaqty kómek aqshalaı, azyq-túlik, kıim túrinde ǵana emes, áıelderge buryn-sońdy bolmaǵan mamandyqtardy ıgerýge múmkindik bergen kórinedi.

Sonymen bıylǵy festıval áıel rejısserler úshin kásibı kınoǵa barar joldaǵy baspaldaq qana emes, olardyń shyǵarmashylyq múmkindigin kórsetetin, talqylaıtyn ashyq alańǵa aınalǵanyn kórsetti. О́ıtkeni «áıelder kınosy» uǵy­myn keń aýqymda qarastyra otyryp, búgingi jas býyn áıel rejısserlerdiń shyǵarmashylyǵyndaǵy jańa tendensııalar men damý jetistikteri haqynda olardyń óz aýzynan estidik. Kıno kún­deriniń taǵy bir ereksheligi budan bylaı Ortalyq Azııadan bólek genderlik teńdikke baılanysty álemniń úzdik kınotýyndylary da kórsetilip turmaq.

Zamanaýı Reseı kınotanýshysy A.Ar­tıýhtiń «Áıelder kınematogra­fııasy – bul qoǵamdyq mańyzdy qu­bylys. Búginde biz ártúrli memleket­terden álemdik deńgeıdegi áıel rejısserlerdiń esimin atap qana qoımaı, dúnıe júzinde «Women’s Cinema» dep atalatyn ba­ǵyttyń paıda bolǵanyna da kýámiz», de­gen pikirin eskersek, otandyq kıno kóshine qosylǵan áıel rejısserlerdiń áleýetine qarap, bul baǵyttaǵy seńniń al­ǵashqy qozǵalysyna kýá bolyp otyrmyz deýge bolady.

Aıa О́MIRTAI

«Egemen Qazaqstan»