Álemdik pandemııaǵa baılanysty jaz mezgilinde sheteldiń shekaralary jabyq bolǵan soń otandyq saıahatshylar shalǵaıdaǵy memleketterge shyǵa almaı qaldy. Esesine elimizde jaz boıy ishki týrızmge degen suranys arta tústi. Dese de bul salada elimizde orasan jumystar atqarylýy qajet ekeni de baıqalyp qaldy. Olar – servısti jaqsartý, ınfraqurylymdy damytý, jańa tabıǵı aýmaqtardy ıgerý.
Tabıǵatqa zııan keltirmeý úshin osy mindetterdi saýatty jáne jaýapty iske asyrý týraly áıgili dat sáýletshisi Iаn Geıl qurǵan Gehl Architects konsaltıngtik kompanııasynyń jetekshisi qyzmetinde uzaq ýaqyt bolǵan, sáýlet jáne ýrbanıstıka jónindegi ıtalııalyq sarapshy Rıkardo MARINIMEN tildesýdiń sáti túsken edi. Onyń pikirinshe, qazirgi zamanǵy túsinikte jaıly orta qala shekarasynda aıaqtalmaýy kerek, qala mańyndaǵy jáne qorshaǵan tabıǵı aımaqtardy da qamtýy tıis.

– Rıkardo, aıtyńyzshy týrıstik ınfraqurylym obektileri tabıǵı landshaftpen qanshalyqty úılesýi tıis?
– Qorǵalatyn tabıǵı aımaqqa aralasý týraly áńgime bolǵanda, basty máseleniń biri – sáýlet nysandarynyń durys ornalasýy. Tabıǵı landshafty ne quraıtynyn túsiný, jel baǵyttary men ózen aǵysyn jete bilý, jalpy peızajǵa nazar aýdarý mańyzdy. Ǵımarat peızajdy buzbaýy qajet, kerisinshe kórkin kirgizýge tıis. Jaqsy arhıtektýra osyny iske asyrýǵa qabiletti dep senemin.
О́zge de mańyzdy máseleler – materıaldardy tańdaý, qurylystyń bekitilgen normatıvteri jáne turaqty sáýlet qaǵıdattaryna sáıkes kelý. Ulttyq park aýmaǵynda salynǵan ǵımarat nóldik kórsetkishke jaqyn kómirtek shyǵarýǵa tıis. Qurylys kezinde de, odan keıin de flora men faýnaǵa áserin azaıtý qajet. Materıaldardy múmkindiginshe landshaftpen úılestire tańdap, tipti jergilikti ónimderdi qoldanǵan abzal.
– Siz Qazaqstanda birneshe ret boldyńyz, Almaty men onyń tóńireginiń, Ile Alataýynyń kórkem peızajdarymen tanyssyz. Sizdiń oıyńyzsha, osy aımaqtyń qandaı tabıǵı erekshelikterin týrıstik jerlerde salynǵan ǵımarattardyń arhıtektýrasynda kórsetýge bolady?
– Ulttyq saıabaqtyń qurylysy kezinde birinshi orynda ulttyq park jáne onyń tabıǵaty bolýy tıis. О́z oıymdy mýzeıdi jobalaý mysalynda túsindirgim keledi. Meniń oıymsha, murajaıda eń mańyzdysy – onyń eksponattary, kelýshiler úshin jaılylyq; bul marshrýttardy mýzeıge kelýshiler, ıaǵnı árbir qonaǵynyń óner týyndylaryn kórýine múmkindigi bar bolatyndaı kúıde oılastyrý. Keıingi jyldary tipti ǵımarattyń ózine basty nazar aýdaratyndaı etip jobalanǵan mýzeıler de paıda boldy. Men bul isti quptamaımyn.
Ulttyq park aýmaǵynda ornalasqan ǵımaratta bolǵan kezde, qorshaǵan tabıǵatty jáne erekshe áserińizdi este saqtaǵyńyz keledi. Aýmaqta oryn tepken sáýlet nysany kórkem bolýy múmkin, alaıda onyń máni – qorshaǵan ortany úılesimdi túrde tolyqtyrý, ústemdik etpeý jáne lastamaý. Joǵaryda atap ótkendeı, nysannyń ornalasýy úlken mańyzǵa ıe. Sáýlet landshaftqa oń nemese teris áser ete alady. Jergilikti mekenniń barlyq tabıǵı qadir-qasıetin nazarǵa alyp, olardy sáýlet jobasynyń organıkalyq bóligi etip kórsetý kerek.
– Búginde álemde ekologııalyq týrızmniń tanymaldylyǵy artyp keledi. Ol ádettegi týrızmnen qalaı erekshelenedi? Ekotýrızmge arnaıy ınfraqurylym qajet pe?
– Ekotýrızm – keıde maqsatqa saı emes qoldanylatyn trendtik sóz. Ekologııalyq týrızmniń mánin túsinbeı, ony tek qyzmetti, ónimdi alǵa jyljytý sıpatynda aıtý – jaýapsyzdyq. Ekologııalyq týrızm jergilikti turǵyndardan bastalýy tıis. О́z tájirıbemdi negizge ala otyryp aıta alamyn, jaqsy týrıstik baǵyttar – bul jergilikti turǵyndarǵa yńǵaıly jáne jaıly oryndar. Bul naqty pikirler jazylatyn oryndar, oıdan shyǵarylǵan áńgimeler emes. Utymdy brend – utymdy ónim negizinde túziledi.
Ekotýrızmdi damytý úshin eń mańyzdy birneshe qadamdy atap ótkim keledi. Bazalyq ınfraqurylym sheshýshi mánge ıe, al onyń negizgi elementi – ekologııalyq bilim. Tabıǵat – bul bizdiń basty qundylyǵymyz. Nege ol eldiń halqy, qonaqtary men búkil ǵalamshardyń turǵyndary úshin mańyzdy? Kúzetiletin nysandardyń shekaralary qaıda ornalasqan, olarǵa qashan barǵan mańyzdy? Mine, osy suraqtarǵa jaýap izdep, onyń mánin uǵyndyrýymyz qajet.
Demalys jáne tabıǵatpen baılanys úshin qorǵalǵan aýmaqtardy asha otyryp, qonaqtardyń qoqys qaldyrmaýyn qamtamasyz etý – qıyn mindet. Oǵan barynsha jaýapkershilikpen qaraý jáne tabıǵatty baǵalaı bastaý úshin adamdardyń saýattylyǵyn arttyrý abzal. Osylaısha siz ekologııalyq týrızmge baıypty qaraıtyn bolsańyz, bul bolashaq urpaq úshin ınvestısııa ekenin uǵyna túsesiz. Ekotýrızmge uzaqmerzimdi perspektıvaly joba retinde qaraý kerek, bul oıyn-saýyq parki emes. Tabıǵat qundylyǵyn ár adam úshin asha bilgen jón, sonda ol ózi úshin sóıleı bastaıdy.
– Sizdiń oıyńyzsha, ekologııalyq týrızm almatylyqtar men jalpy Qazaqstan turǵyndary úshin qanshalyqty qajet bolýy múmkin?
– Jalpy, Qazaqstan men Italııa halqy bir-birine uqsas. О́ıtkeni eki eldiń azamattary da otbasylyq ustanym men tabıǵatqa jaqyndyqty erekshe baǵalaıdy. Sondyqtan demalys kúnderi kóbisi óziniń úlken jol talǵamaıtyn kólikterimen taýǵa qaraı bet alady, kez kelgen aýmaqta taǵam daıyndap, serýendegendi jaqsy kóredi. Alaıda kóbi tabıǵatqa kelgende tazalyqty múldem umytyp ketedi. Iаǵnı qoqysty ózimen birge qaıta alyp ketýdiń ornyna, otyrǵan jerine tastap ketedi. Mundaı jaǵdaı Italııa halqyna da jaqsy tanys. Degenmen Guardia Forestale orman polısııasynyń kúshimen ekologııalyq saýattylyqty arttyrý arqasynda jaǵdaı jaqsardy. Qazir elimizdiń kóptegen aımaǵynda adamdar tabıǵattyń qundylyǵyn sezinip, ony saqtaýǵa tyrysady.
Eger saýatty ınfraqurylym salsa, kóptegen adam úshin jasyl aımaqtardy tartymdy etýge múmkindik bar jáne olar tabıǵatqa qaraı bet alatynyna senemin. Bir jaǵynan tabıǵatqa shyǵý qoljetimdi bolǵany da mańyzdy ról atqarady. Adamdarǵa taýǵa jetýdiń qaýipsiz jáne yńǵaıly joly qajet.
Árıne, qorshaǵan ortany tek jol talǵamaıtyn kólikter ǵana lastamaıdy, tabıǵattaǵy bir kún demalystan keıin kepteliste turý eshkimge unaı qoımas. Sondyqtan munda tabıǵı aımaqtarǵa aparatyn, sol jaqta turatyn nemese sol aýmaqta jumys isteıtin adamdar úshin sapaly qoǵamdyq kóliktiń bolýy mańyzdy. Bul kólik ınnovasııalyq, ekologııalyq talaptarǵa saı bolýy, tómen kómirtek shyǵaratyn jáne paıdalanýǵa yńǵaıly bolýy tıis. Men sondaı-aq taý joldary bastalatyn jáne aıaqtalatyn jerlerge kóteriletin arqandy joldar men fýnıkýlerlerdi de qarastyrar edim. Bul rette avtomobıldik qoljetimdilik qatań baqylanyp, shektelýi tıis.
Jalpy alǵanda, tabıǵı aımaqtarǵa degen qoljetimdilikke suranys tek arta túsetinine senimdimin, ár almatylyqtyń taýǵa degen yntyqtyǵyn eskermeý múmkin emes.
– Koronavırýsty jeńgennen keıin sheteldik ekotýrıster bizge nazar aýdara ma?
– Qazaqstan – kóptegen tabıǵı qupııaǵa toly syrly el. Menińshe, sizdiń elińiz ekotýrızmdi damytýǵa bolatyn tamasha jer. Elderińizdiń júrgizip otyrǵan «ashyq aspan» jańa saıasaty kóptegen adamǵa osynda kelýge múmkindik beredi jáne olar ony qýana paıdalanady.
Biz pandemııany jeńgen kezde adamdar Qazaqstanǵa jańa tájirıbe, taý aýasy, taza tabıǵı dúnıeler úshin atbasyn tireıdi dep senemin. Meniń oıymsha, sizder tabıǵı aımaqtardy shamadan tys júkteýge áýestenbeýlerińiz qajet jáne elge keletin qonaqtardyń sanyn baqylap otyrýlaryńyz oryndy. Sanǵa emes, sapaǵa umtylý kerek dep esepteımin. Barlyq týrıstik baǵyt sııaqty sizderge qaıtadan oralýǵa daıyn týrıster qajet. Olardyń tabıǵatty baǵalaı jáne qurmetteı alýy basty orynda.
– Rıkardo, qyzyqty suhbatyńyz úshin rahmet!
Koronavırýs juqtyrǵan 300-ge jýyq naýqastyń jaǵdaıy nashar
Koronavırýs • Búgin, 11:17
Nur-Sultanda gazdandyrý jumysy jalǵasyp jatyr
Elorda • Búgin, 10:25
О́tken táýlikte 1 584 adam koronavırýs juqtyrdy
Koronavırýs • Búgin, 09:50
Elimizde taǵy 839 adam koronavırýstan jazyldy
Koronavırýs • Búgin, 09:02
Altaı Kólginov elorda turǵyndaryn onlaın-formatta qabyldady
Elorda • Keshe
Nur-Sultanda jumys isteıtin jastarǵa páter kiltteri berildi
Elorda • Keshe
Qazaqstan kúnbaǵys tuqymyna eksporttyq baj salyǵyn engizýi múmkin
Ekonomıka • Keshe
Qorǵanys mınıstri Almaty oblysyna jumys saparymen bardy
Aımaqtar • Keshe
Shetelden ushyp kelgen 2 qazaqstandyqtan koronavırýs anyqtaldy
Koronavırýs • Keshe
AKRA: Qazaqstannyń ulttyq qaryzy IJО́-niń 26,6% -na jetýi múmkin
Ekonomıka • Keshe
Ashat Aımaǵambetov bilim salasynyń ókilderimen kezdesti
Bilim • Keshe
Shymkentte jan basyna qarjylandyrýdyń kólemi artty
Aımaqtar • Keshe
Maqtaaralda qurylys jumystarynyń kólemi 255,4%-ǵa artty
Aımaqtar • Keshe
«Shymkent Chemical Company» kásipornynyń qurylysy aıaqtalýǵa taıady
Aımaqtar • Keshe
Ekologııa mınıstrligi ekologııalyq quqyqbuzýshylyqpen kúresedi
Ekologııa • Keshe
«KazALPack» Ortalyq Azııa aýmaǵynda biregeı jobany júzege asyrmaq
Aımaqtar • Keshe
Pnevmonııadan 1 adam qaıtys boldy
Koronavırýs • Keshe
Koronavırýs juqtyrǵan 302 adamnyń jaǵdaıy nashar
Koronavırýs • Keshe
О́tken táýlikte 1 548 adam koronavırýs juqtyrdy
Koronavırýs • Keshe
Elimizde taǵy 1050 adam indetten aıyqty
Koronavırýs • Keshe
Qazaqstannyń vaterpolshylary Nıderlandpen kúsh synasady
Sport • 22 Qańtar, 2021
Sport • 22 Qańtar, 2021
Konor Makgregordyń tabysy qansha?
Sport • 22 Qańtar, 2021
Almatyda áıelder onkologtarǵa tegin qarala alady
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
Iаdrolyq qarýǵa tyıym salý týraly sharttyń kúshine enýine oraı SIM málimdeme jasady
Qazaqstan • 22 Qańtar, 2021
Jandos Búrkitbaev Densaýlyq saqtaý vıse-mınıstri qyzmetine taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • 22 Qańtar, 2021
Zınedın Zıdan koronavırýs ınfeksııasyn juqtyrdy
Álem • 22 Qańtar, 2021
Nursultan Nazarbaev elorda ákimin qabyldady
Elbasy • 22 Qańtar, 2021
Elbasy Beıbit Atamqulovty qabyldady
Elbasy • 22 Qańtar, 2021
Almatyda Kók-Tóbedegi aǵashtar zańsyz kesilip jatyr
Ekologııa • 22 Qańtar, 2021
Kanadada Qazaqstandaǵy parlamenttik saılaý qorytyndylary talqylandy
Álem • 22 Qańtar, 2021
Abaı atyndaǵy QazUPÝ-da Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy saılandy
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
Birqatar oblysta aýa raıyna baılanysty eskertý jarııalandy
Aýa raıy • 22 Qańtar, 2021
Almatynyń AT-arhıtektýra jospary bekitildi
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
Túrkistanda 1361 daý medıatorlardyń qatysýymen oń sheshilgen
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
Turǵyn úı jaǵdaıyn jaqsartý úshin birjolǵy zeınetaqy tólemderin paıdalaný erejeleri túsindirildi
Qoǵam • 22 Qańtar, 2021
Qyzmet barysynda qaza tapqan polıseılerdi eske alý jıyny ótti
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
«Er Edige-Noǵaıly dáýiriniń jyry» atty mýzykalyq albom jaryq kórdi
Rýhanııat • 22 Qańtar, 2021
Karantın sharalaryn buzǵany úshin jabylǵan mekemelerdiń tizimi jarııalandy
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
Erjan Babaqumarov COVID-19-dan saqtaný sharalaryn kúsheıtýdi tapsyrdy
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
Aqtóbe oblysy ákiminiń eks-orynbasary 12 jylǵa sottaldy
Qoǵam • 22 Qańtar, 2021
Memleket basshysy Alekseı Soıdy qabyldady
Prezıdent • 22 Qańtar, 2021
Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi apparatynyń jańa basshysy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • 22 Qańtar, 2021
Atyraýda 35 jastaǵy azamatshany tonap ketti
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
Áleýmettik jarnamany qalyptastyrý boıynsha konkýrs uıymdastyrylady
Qazaqstan • 22 Qańtar, 2021
Almatyda kásipkerlerdi qyzmetkerlerin MÁMS júıesinde 25 qańtarǵa deıin saqtandyrýǵa shaqyrdy
Qazaqstan • 22 Qańtar, 2021
Maqtaralda kóktemgi egis jumystary bastaldy
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
«Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynyń júzege asyrylýy talqylandy
Qazaqstan • 22 Qańtar, 2021
Batys Qazaqstanda vırýsqa qarsy ekpe 180 myńnan asa adamǵa egiledi
Medısına • 22 Qańtar, 2021
Tatarstandaǵy munaı kásipornynda jarylys boldy
Vıdeo • 22 Qańtar, 2021
Qazaqstan • 22 Qańtar, 2021
Aqsý qalasyna jańa ákim taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • 22 Qańtar, 2021
Elordada 7 mıllıonnan astam memlekettik qyzmet kórsetildi
Qoǵam • 22 Qańtar, 2021
Zańgerlerdi daıarlaý memorandýmyna qol qoıdy
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
Zeınetaqynyń bir bóligin alýǵa ótinim qabyldaıtyn saıt jarııalandy
Qoǵam • 22 Qańtar, 2021
Petropavlda anasy 3 jasar qyzyn uryp, jansaqtaý bóliminen biraq shyǵardy
Qoǵam • 22 Qańtar, 2021
«Jumyspen qamtý jol kartasy» aıasynda 23 joba júzege asty
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
GPS-baqylaý júıesi Qazsýshardyń barlyq kólikteri men tehnıkalaryna ornatylǵan
Qazaqstan • 22 Qańtar, 2021
Almatyda «Altaı», «Sapar», «Aqbulaq» bazarlaryn jańartý josparlanýda
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
Turǵyn úı satyp alýǵa zeınetaqy salymdaryn qalaı paıdalanýǵa bolady?
Qoǵam • 22 Qańtar, 2021
Aqtóbe oblysyndaǵy kenishtegi jazataıym oqıǵanyń sebebi anyqtaldy
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
Koronavırýs juqtyrǵan Meırambek Besbaev qazaqstandyqtardy indetten saq bolýǵa shaqyrdy
Qazaqstan • 22 Qańtar, 2021
Nur-Sultanda COVID-19 indetiniń ósýi baıqalady
Aımaqtar • 22 Qańtar, 2021
Uqsas jańalyqtar