Qapastaǵy qarsylyq

Másele, ishki rýhtyń bostandyǵynda der edik. Osyndaıda qarańǵy qapasta ja­typ-aq qara basynyń qamyn kúıttemeı, qara qalamyna adal bolǵan alash arystary erekshe eske túsedi. Qarsy shapqan jaýmen qasyq qany qalǵansha kúresip ótken esil erlerdiń sol qaısar rýhy ultty bıik min­berlerge shaqyrdy. Eldik murattyń eń­sesin bıiktetken sol tulǵalar ult kelbetin ur­paq aldyna alasartpaı alyp shyqty. Sol qaı­ratkerler qazaq janyn ot pen sýǵa túsirmeı, sýyq qoldardyń soıylynan qorǵaı júrip azapty ǵumyrlarǵa bastaryn tikti. Jalpy aıtpaǵymyz bul emes te shyǵar, degenmen adam­nyń ishki tiregi onyń rýhanı baılyǵy ekenin ár kez qaıtalap turǵanymyz durys.

Qazaq dalasynyń qanshama bóligin alyp jatqan QarLag-ta kóbine óner adamdary qa­maýda bolǵany tarıhtan belgili. Tek olar ǵana emes, qaraly tizimniń qatarynda Ser­geı Esenınniń balasy, Beıimbet Maı­lın­niń jary dep kete beretin qalam qaırat­kerleriniń týǵan-týystaryna deıin tar zyndandarǵa jappaı toǵytylypty. Alaıda sol adamdardyń eshqaısysy qandaı qıyn taǵdyrǵa tap bolsa da ózderiniń ishki menin ozbyr júıege ońaı jeńdire salǵan joq. Bir sózben aıtqanda, túzetý lagerleriniń tike­nek symdary talanttardyń taǵdyryna tos­qaýyl bolǵanymen, óneri men óresine esh­qandaı kedergi keltire almady. Árıne, sań­laqtardyń, kúıshilerdiń, qylqalam sheber­leriniń, shaıyrlar, jazýshylardyń, ǵalym­dardyń qymbat ómirleri qylburaý men óksikte ótkeni óte ókinishti. Biraq olardyń kóz jasy janarlarynan emes, kókirekterinen sorǵalaıtyn edi. Ádildik ár kezde óz bıiginen alasarmaıdy ǵoı, olardyń tas qabyrǵalarda týǵan shynaıy týyndylaryn áli kúnge deıin jas urpaq jatqa biledi.

Bul degenińiz – totalıtarlyq júıe tul­ǵany tutqyndaǵanymen, týyndylaryn temir torǵa toǵytýǵa qaýqarlaryn jetkize alma­ǵanyn kórsetedi. Eger saıası júıe sol óner tarlandaryn túp tamyrymen joıa alǵan bolsa, olardyń jaýhar jyrlary da bizge jetpegen bolar edi. Buǵaýda bulqynǵan arystan er Mádıdiń, birbetkeı Imanjúsiptiń óleńderin bul kúnde kóbi jatqa aıtady.

Abaqty qatar-qatar bolady eken,

Ishine jaqsy, jaman tolady eken.

Ishine abaqtynyń kirip barsań,

Kóńiliń sý sepkendeı bolady eken, – dep óleńdetýimizdiń ar jaǵynan synbaǵan rýh pen qaısar minezdi baıqamaý múmkin emes.

Alaıda munyń bári tek teńdikti ańsaǵan tegeýrindi týyndylar dep te birjaqty aıtpas edik. Onyń ar jaǵynda adamdyq negizdi joǵaltpaý úshin jazylǵan jyrlardyń da ystyq jalyny janyńdy sharpyp ótetinin sezesiń.

Sonaý QarLag-tyń qaraly jyldaryndaǵy tutqyndar aıtqan myna bir dıalogty birge oqıyqshy. Áńgime belgili jazýshy Ekaterına Gınzbýrg pen qalamger Kamıl Ikramov arasynda bolypty.

E.Gınsbýrg: – Bilesiz be! Kamıl, siz ne­ge olaı aıtasyz? Bizdiń lagerde birdeńe uıym­­dastyrǵanda, bir tutqyn áıel – knıa­gınıa Ýrýsova áıelderge: «Evreıler Vavı­lon tutqynynda otyrǵanda, qalaı án aıta­syńdar?» degende, olar jumys isteımiz, biraq esh­qashan án aıtpaımyz degen edi.

K.Ikramov: – Evgenııa Semenovna, súıkim­dim, siz ótip ketken nárseni nege osylaısha paıymdaısyz? Biz muny olar úshin jasaǵan joqpyz, olardyń kóńilin kóterdik dep te qabyldamaǵan edik. Biz muny, eń aldymen, ózimiz úshin jasadyq. Bul ózimizdi saqtap qalýdyń uly joly bolǵanyn naqty aıta alamyn. О́nermen aınalysqan sol adamdarǵa rahmet, – depti.

Keıde azamattyq kózqarasyńdy bıik min­berlerde aıǵaılap aıtý mindetti emes. Tánińiz taptalyp jatsa da, janyńyz janyshtalmaýy kerek. Ony sonaý qatań júıeniń qyspaǵynda júrip-aq ult múddesi úshin, urpaq qamy úshin tar qapasta qabyrǵalarynda dúnıege kelgen túrli óner týyndylarynan baıqaımyz. Túrmede týǵan týyndylardan sheksiz saǵynyshty, ishki jan aıqaıdy, adamı rýhty, joıqyn qarsylyqty álbette sezetinimiz de sondyqtan.