Tarıhtyń jadyndaǵy jazýlardy eshqandaı totalıtarlyq júıe joıyp jibere almaıtynyn ýaqyt únemi dáleldep keledi. Sol sııaqty adam janyndaǵy jazýlardy da óshirýge kez kelgen ókimettiń qaýqary jetken emes. Árıne, bul jerde bolmysy bútin, sanasy saý, bodandyqtyń qara qamyty mıyna emes, tek qyl moınyna ǵana túsken jandar týraly aıtyp otyrmyz. Áıtpese, táýelsiz elde ómir súrip otyryp-aq óz oıyn ashyq aıta almaı, bireýdiń qas-qabaǵyn baǵyp qana qoı tory kún keship jatqandar az emes.
Másele, ishki rýhtyń bostandyǵynda der edik. Osyndaıda qarańǵy qapasta jatyp-aq qara basynyń qamyn kúıttemeı, qara qalamyna adal bolǵan alash arystary erekshe eske túsedi. Qarsy shapqan jaýmen qasyq qany qalǵansha kúresip ótken esil erlerdiń sol qaısar rýhy ultty bıik minberlerge shaqyrdy. Eldik murattyń eńsesin bıiktetken sol tulǵalar ult kelbetin urpaq aldyna alasartpaı alyp shyqty. Sol qaıratkerler qazaq janyn ot pen sýǵa túsirmeı, sýyq qoldardyń soıylynan qorǵaı júrip azapty ǵumyrlarǵa bastaryn tikti. Jalpy aıtpaǵymyz bul emes te shyǵar, degenmen adamnyń ishki tiregi onyń rýhanı baılyǵy ekenin ár kez qaıtalap turǵanymyz durys.
Qazaq dalasynyń qanshama bóligin alyp jatqan QarLag-ta kóbine óner adamdary qamaýda bolǵany tarıhtan belgili. Tek olar ǵana emes, qaraly tizimniń qatarynda Sergeı Esenınniń balasy, Beıimbet Maılınniń jary dep kete beretin qalam qaıratkerleriniń týǵan-týystaryna deıin tar zyndandarǵa jappaı toǵytylypty. Alaıda sol adamdardyń eshqaısysy qandaı qıyn taǵdyrǵa tap bolsa da ózderiniń ishki menin ozbyr júıege ońaı jeńdire salǵan joq. Bir sózben aıtqanda, túzetý lagerleriniń tikenek symdary talanttardyń taǵdyryna tosqaýyl bolǵanymen, óneri men óresine eshqandaı kedergi keltire almady. Árıne, sańlaqtardyń, kúıshilerdiń, qylqalam sheberleriniń, shaıyrlar, jazýshylardyń, ǵalymdardyń qymbat ómirleri qylburaý men óksikte ótkeni óte ókinishti. Biraq olardyń kóz jasy janarlarynan emes, kókirekterinen sorǵalaıtyn edi. Ádildik ár kezde óz bıiginen alasarmaıdy ǵoı, olardyń tas qabyrǵalarda týǵan shynaıy týyndylaryn áli kúnge deıin jas urpaq jatqa biledi.
Bul degenińiz – totalıtarlyq júıe tulǵany tutqyndaǵanymen, týyndylaryn temir torǵa toǵytýǵa qaýqarlaryn jetkize almaǵanyn kórsetedi. Eger saıası júıe sol óner tarlandaryn túp tamyrymen joıa alǵan bolsa, olardyń jaýhar jyrlary da bizge jetpegen bolar edi. Buǵaýda bulqynǵan arystan er Mádıdiń, birbetkeı Imanjúsiptiń óleńderin bul kúnde kóbi jatqa aıtady.
Abaqty qatar-qatar bolady eken,
Ishine jaqsy, jaman tolady eken.
Ishine abaqtynyń kirip barsań,
Kóńiliń sý sepkendeı bolady eken, – dep óleńdetýimizdiń ar jaǵynan synbaǵan rýh pen qaısar minezdi baıqamaý múmkin emes.
Alaıda munyń bári tek teńdikti ańsaǵan tegeýrindi týyndylar dep te birjaqty aıtpas edik. Onyń ar jaǵynda adamdyq negizdi joǵaltpaý úshin jazylǵan jyrlardyń da ystyq jalyny janyńdy sharpyp ótetinin sezesiń.
Sonaý QarLag-tyń qaraly jyldaryndaǵy tutqyndar aıtqan myna bir dıalogty birge oqıyqshy. Áńgime belgili jazýshy Ekaterına Gınzbýrg pen qalamger Kamıl Ikramov arasynda bolypty.
E.Gınsbýrg: – Bilesiz be! Kamıl, siz nege olaı aıtasyz? Bizdiń lagerde birdeńe uıymdastyrǵanda, bir tutqyn áıel – knıagınıa Ýrýsova áıelderge: «Evreıler Vavılon tutqynynda otyrǵanda, qalaı án aıtasyńdar?» degende, olar jumys isteımiz, biraq eshqashan án aıtpaımyz degen edi.
K.Ikramov: – Evgenııa Semenovna, súıkimdim, siz ótip ketken nárseni nege osylaısha paıymdaısyz? Biz muny olar úshin jasaǵan joqpyz, olardyń kóńilin kóterdik dep te qabyldamaǵan edik. Biz muny, eń aldymen, ózimiz úshin jasadyq. Bul ózimizdi saqtap qalýdyń uly joly bolǵanyn naqty aıta alamyn. О́nermen aınalysqan sol adamdarǵa rahmet, – depti.
Keıde azamattyq kózqarasyńdy bıik minberlerde aıǵaılap aıtý mindetti emes. Tánińiz taptalyp jatsa da, janyńyz janyshtalmaýy kerek. Ony sonaý qatań júıeniń qyspaǵynda júrip-aq ult múddesi úshin, urpaq qamy úshin tar qapasta qabyrǵalarynda dúnıege kelgen túrli óner týyndylarynan baıqaımyz. Túrmede týǵan týyndylardan sheksiz saǵynyshty, ishki jan aıqaıdy, adamı rýhty, joıqyn qarsylyqty álbette sezetinimiz de sondyqtan.
Jańa Lada Niva kóligi qurastyrylýy múmkin
Tehnologııa • Búgin, 15:26
Túrkistanda 100 adamnyń basyn qosyp, kókpar bergen
Aımaqtar • Búgin, 15:25
Semeıde eki avtobýs jol apatyna tústi
Aımaqtar • Búgin, 15:18
Ordabasy aýdanynda 379 mal bordaqylaý alańy jumys isteıdi
Aımaqtar • Búgin, 15:09
BJZQ-ǵa alǵashqy kúni 10 myńnan astam ótinim berildi
Qoǵam • Búgin, 15:07
Atyraýda túrmege telefon ótkizbek bolǵandar qamaldy
Aımaqtar • Búgin, 14:59
Shymkentte 5 myńǵa jýyq otbasy ınfraqurylym júıesimen qamtylady
Aımaqtar • Búgin, 14:40
«SHYMKENT» ÁKK» 30 ınvestısııalyq jobany júzege asyrady
Aımaqtar • Búgin, 14:38
Májilis depýtattary qandastardyń qujattaryna qatysty máseleni kóterdi
Qazaqstan • Búgin, 14:13
Atyraýdaǵy stasıonarlarda 1 mıllıonǵa jýyq dárilik zat bar
Aımaqtar • Búgin, 13:49
Qudyqqa qulaǵan qunandy qutqaryp qaldy
Aımaqtar • Búgin, 13:38
Arysta joǵalǵan bir úıir jylqy tabyldy
Aımaqtar • Búgin, 13:25
Germanııa sharýalary traktormen sherýge shyqty
Álem • Búgin, 13:07
JOO-lar ǵylym salasyndaǵy mindetterin durys atqaryp júr me?
Bilim • Búgin, 13:07
Qazaqstanda 40 myńnan astam avtokólik urlanǵan
Qazaqstan • Búgin, 13:04
AQSh áskerindegi áıelderge boıanýǵa ruqsat berildi
Álem • Búgin, 13:03
UQK Qazaqstannyń batysynda arnaıy operasııa júrgizdi
Vıdeo • Búgin, 12:55
Belarýs azamaty Túrkistan oblysynyń polıseılerine alǵys aıtty
Aımaqtar • Búgin, 12:51
Elordalyq mektep oqýshylary úshin «Teatr sabaǵy» ótkiziledi
Rýhanııat • Búgin, 12:47
Sybaılas jemqorlyqqa qarsy Aqparattyq-aǵartý shtabynyń jyldyq jumysy qorytyndylandy
Qazaqstan • Búgin, 12:38
Qazaqstanǵa ushyp kelgen 201 jolaýshynyń PTR anyqtamasy joq
Qoǵam • Búgin, 12:30
О́tken jyly 936 myńnan astam adam AÁK aldy
Qazaqstan • Búgin, 12:30
О́zbekstanda konserttik baǵdarlamalarǵa ruqsat etildi
Álem • Búgin, 12:25
Alabamada qýatty tornadodan adamdar kóz jumdy
Álem • Búgin, 12:22
«Qazaqstannyń tumsa tabıǵaty» atty fotobaıqaý ótkiziledi
Qazaqstan • Búgin, 12:20
Fýtboldan EÝRO-2022 týrnırindegi Qazaqstan oıyny keıinge shegerildi
Sport • Búgin, 12:16
Shymkent sırki janýarlardan bas tartpaıtyn boldy
Aımaqtar • Búgin, 12:12
Shymkenttiń burynǵy bas sáýletshisi 10 jylǵa qamaldy
Oqıǵa • Búgin, 12:05
N.Nyǵmatýlın: Zań jobasy TMD elderinen asyl tuqymdy maldardy kedergisiz alyp kelýge jol ashady
Parlament • Búgin, 11:45
AQSh-tyń jańa memlekettik hatshysy taǵaıyndaldy
Álem • Búgin, 11:45
Qazaqstanda qaı óńirler «qyzyl» aımaqta tur
Qazaqstan • Búgin, 11:40
Ekonomıka • Búgin, 11:35
Qazaqstan men BAÁ arasyndaǵy parlamentaralyq yntymaqtastyqty nyǵaıtý joldary talqylandy
Saıasat • Búgin, 11:29
Aldaǵy kúnderi aýa raıy qandaı bolady?
Aımaqtar • Búgin, 11:28
Reseıge qazaqstandyq qyzanaqty eksporttaýǵa shekteýler alynyp tastaldy
Ekonomıka • Búgin, 11:16
Bilim jáne ǵylym mınıstrligi apparatynyń basshysy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 11:14
Ekologııa mınıstrligi men National Geographic Qazaqstan fotobaıqaý ótkizedi
Qazaqstan • Búgin, 11:11
Petropavlda 57 jastaǵy turǵynnan 14,5 kg astam marıhýana tabyldy
Aımaqtar • Búgin, 11:08
Aqtóbelik polıseı baspanasyz qalǵan ájeni óz qamqorlyǵyna aldy
Qoǵam • Búgin, 11:02
Ǵalymdar QazCovid-in vaksınasyn ázirleý tehnologııasy týraly aıtyp berdi
Qazaqstan • Búgin, 11:00
Qazaqstandyqtar úı janýarlarynan bas tartyp otyr
Qoǵam • Búgin, 10:55
Qytaıda ushaqqa minerde koronavırýs belgilerin jasyrǵan jolaýshy sottaldy
Álem • Búgin, 10:54
Turǵyn úı qurylysy biryńǵaı operatorynyń ataýy aýystyryldy
Qoǵam • Búgin, 10:42
Aqtóbedegi mektepke jarylǵysh zat qoıyldy degen habar tarady
Aımaqtar • Búgin, 10:29
Almatyda áleýmettik qyzmetter úıi ashylady
Aımaqtar • Búgin, 10:28
Nur-Sultanda úı ishine gaz ornatý quny 30%-dan astam arzandady
Aımaqtar • Búgin, 10:26
Qazaqstanda elektr energııasy qymbattady
Qazaqstan • Búgin, 10:21
Dárigerler elordalyq sanıtarlyq normalardy buzýshylardyń portretin jarııalady
Qoǵam • Búgin, 10:17
Estonııa úkimeti alǵash ret áıel adamnyń bıligine ótti
Álem • Búgin, 10:09
Qazaqstan turǵyn úı salý boıynsha alǵa shyqty
Qazaqstan • Búgin, 10:00
Qyrǵyzstanda eks-premer ustaldy
Álem • Búgin, 09:53
Elimizde bir táýlikte 1 397 adam koronavırýs juqtyrdy
Koronavırýs • Búgin, 09:48
Búgin О́skemende birinshi aýysymdaǵy oqýshylar sabaq oqymaıdy
Aımaqtar • Búgin, 09:31
Pnevmonııadan 1 adam qaıtys boldy
Koronavırýs • Búgin, 09:22
Qazaqstanda 27 myńnan asa adam koronavırýstan emdelip jatyr
Koronavırýs • Búgin, 09:13
Turǵyndar onlaın qabyldaýda oıda júrgen saýaldaryn qoıdy
Aımaqtar • Búgin, 09:06
О́tken táýlikte 1 398 adam koronavırýstan aıyqty
Koronavırýs • Búgin, 09:03
Rýhanııat • Búgin, 08:07
Qytaıdyń Afrıkadaǵy «qarjy qarmaǵy»
Saıasat • Búgin, 08:05
Vaksınany bólý máselesi «bas qatyryp» tur
Álem • Búgin, 08:02
Shákárim ósıetine arnalǵan sabaq
Tanym • Búgin, 08:00
«Bestikke» engen óńirdegi betburys
Aımaqtar • Búgin, 07:58
Qoǵammen baılanys qoldaý tapty
Qoǵam • Búgin, 07:56
Medısına • Búgin, 07:54
Oqıǵa • Búgin, 07:54
Medısına • Búgin, 07:52
Immýndaý juqtyrý qaýpin tómendetedi
Qoǵam • Búgin, 07:50
Tar jerde tyǵylysyp... Toı-tomalaqty úıde ótkizýge kóshtik pe?
Qoǵam • Búgin, 07:46
Ǵylymı-tehnologııalyq damýǵa ınvestısııa quıady
Oqıǵa • Búgin, 07:45
Uqsas jańalyqtar