Mundaı tujyrymdy Sent-Lýıstegi Vashıngton ýnıversıtetiniń medısına mektebiniń ǵalymdary jasady. Olar mıtohondrııalyq DNQ deńgeıin tinderdiń zaqymdanýy týraly qorytyndy jasaý úshin qoldanýǵa bolady dep sanaıdy.

Qazirgi pandemııanyń bir problemasy, zertteýshilerdiń aıtýynsha, dárigerler qaı naýqastyń aýyr syrqattanatynyn boljaı almaıdy, sondyqtan tynys alý tútigin ornalastyrý, búırek dıalızi jáne basqa terapııa qajet bolady.

Jasy men tarıhy týraly aqparat aýrýdyń yqtımal aǵymyn boljaýǵa kómektesedi, biraq saý adamdardyń ózinde kúrdeli asqynýlar bar. Alaıda ǵalymdar salystyrmaly túrde qarapaıym jáne jyldam qan analızi mundaı boljamdarǵa kómektese alatyndyǵyn anyqtady. Biz mıtohondrııalyq DNQ deńgeıi týraly aıtyp otyrmyz - onyń jasýshalardan qanǵa túsýi organızmdegi jasýshalardyń belgili bir túrdegi óliminiń belgisi.
Zertteý avtorlarynyń biri, Vashıngton ýnıversıtetiniń hırýrgııa bóliminiń ımmýnologııa jáne onkologııa bóliminiń bastyǵy Endrıý E. Gelmannyń aıtýynsha, dárigerlerge COVID-19 pasıentteriniń jaǵdaıyn baǵalaý úshin anaǵurlym jetildirilgen ádister qajet, ásirese bul aýrý týraly áli de túsiniksiz kóp nárse bar.

«Atap aıtqanda, biz keıbir naýqastardyń jasyna nemese densaýlyq jaǵdaıyna qaramastan, ólim-jitimniń osy spıralyna ne sebepti túsetinin túsinýimiz kerek. Bizdiń zertteýlerimiz bul spıraldyń sebepteriniń biri tinderdiń zaqymdalýy bolýy múmkin, óıtkeni mıtohondrııalyq bosatylǵan DNQ ózi qabyný molekýlasy », - dedi dáriger.

Osylaısha, mıtohondrııalyq DNQ-ny anyqtaýǵa arnalǵan test aýrýdyń aýyrlyǵyn boljap qana qoımaı, sonymen qatar, mysaly, emdeýdiń tájirıbelik ádisterine qolaıly pasıentterdi anyqtaıdy. Sonymen qatar, zertteýshiler mundaı test jańa ádisterdiń tıimdiligin baqylaı alatynyn baǵalaýdy josparlap otyr - olar durys terapııa mıtohondrııalyq DNQ deńgeıin tómendetedi dep boljaıdy.

Zertteýdiń avtory, m.ǵ.d. jáne pýlmonolog Hrıshıkesh Kýlkarnı tujyrymdardy rastaý úshin aýqymdy synaqtar qajet ekenin túsindirdi. Alaıda, eger ol pasıenttiń dıalızge, ıntýbasııaǵa nemese keıbir dári-dármekterge muqtaj ekendigin birinshi kúni anyqtaýǵa bolatyn bolsa, bul naýqastardyń minez-qulqyn jáne dárigerlerdiń olarmen qarym-qatynasyn ózgertetindigin aıtty.

Sonymen, ǵalymdar koronavırýsty juqtyrǵan 97 adamdy tekserdi - aýrýhanada jatqan birinshi kúni olar mıtohondrııalyq DNQ deńgeıin ólshedi. Jansaqtaý bólimine túsken, ıntýbasııalanǵan nemese qaıtys bolǵan adamdarda bul áldeqaıda joǵary boldy. Sonymen qatar, zertteýshiler jasyna, jynysyna nemese densaýlyq jaǵdaıyna táýeldilik tabylmaǵanyn atap ótti.

Ortasha alǵanda, ókpeniń dısfýnksııasy damyǵan, sodan keıin qaıtys bolǵan naýqastarda mıtohondrııalyq DNQ deńgeıi on ese joǵary boldy. Mıtohondrııalyq DNQ deńgeıiniń joǵarylaýymen jeldetkishte bolý yqtımaldyǵy reanımasııa bólimine úsh ese, al ólim yqtımaldyǵy eki ese joǵary boldy. Sonymen qatar, test nátıjelerin keıde COVID-19 pasıentterin baǵalaýdyń burynnan belgili ádisterine qaraǵanda jaqsyraq boljady. Ádette, olar jasýshalardyń ólýine tán emes qabynýdyń emes, jalpy qabyný markerlerin anyqtaıdy. «Jasýsha mazmunyn bosatyp, onyń ishindegi mıtohondrııalyq DNQ-ny bosatady, ol ózi qabynýdy týdyrady. <...> Mıtohondrııalyq DNQ-ny qanmen ólsheý ómirlik mańyzdy organdardaǵy jasýshalardyń osy túrdegi óliminiń alǵashqy belgisi bolýy múmkin dep oılaımyz», - dedi dáriger. COVID-19 pasıentterinde ókpeniń, júrektiń jáne búırektiń jasýshalary men tinderiniń búlinýiniń dáleli bolǵan.

Ǵalymdardyń pikirinshe, kóptegen aýrýhanalar úshin mıtohondrııalyq DNQ deńgeıine taldaý jasaý óte ońaı jáne onyń nátıjelerin bir saǵat ishinde alýǵa bolady.

«Jasýsha mazmunyn bosatyp, onyń ishindegi mıtohondrııalyq DNQ-ny bosatady, ol ózi qabynýdy týdyrady.  Mıtohondrııalyq DNQ-ny qanmen ólsheý ómirlik mańyzdy organdardaǵy jasýshalardyń osy túrdegi óliminiń alǵashqy belgisi bolýy múmkin dep oılaımyz», - dedi dáriger.

COVID-19 pasıentterinde ókpeniń, júrektiń jáne búırektiń jasýshalary men tinderiniń búlinýiniń dáleli bolǵan.

Ǵalymdardyń pikirinshe, kóptegen aýrýhanalar úshin mıtohondrııalyq DNQ deńgeıine taldaý jasaý óte ońaı jáne onyń nátıjelerin bir saǵat ishinde alýǵa bolady.