Boljamdarǵa sáıkes, 2021 jyly JIО́ ósimi 5,3% quraıdy degen batyl boljam naýryz aıynyń basynan bastap aıtyla bastady. Ekonomıst sonymen qatar munaı baǵasynyń jaqynda kóterilýi valıýta baǵamyna áli tolyq áser etpegenin basa aıtty. 5 naýryzda Brent barreli 67,3 dollarmen satylyp jatyr.

«Biz 2021 jyldyń aıaǵynda 1 dollar úshin 417 teńgeniń ornyna barreline 50, 60 jáne 70 dollar bolǵan kezde 1 dollar úshin 410 teńgeni 1 dollar úshin 395 teńgeni jáne 1 dollar úshin 375 teńgeni kútemiz. naqty ýaqyt rejıminde», dedi ol.

Dones tutynýshylardyń suranysy 2021 jyly qalpyna kelýdiń mańyzdy faktory bolýy kerek dep atap ótti.

«Biz jeke tutyný 2020 jyly 5,5% tómendegennen keıin 2021 jyly 7% ósedi dep kútemiz. Aıtpaqshy, bank sektory 2021-2022 jyldary nesıeniń qalypty keńeıýin (shamamen 10%) qamtamasyz etýi múmkin, negizinen bólshek nesıeleýdiń ósýi, qalpyna kelýge shıkizatqa jaqsy boljamdar qoldaý kórsetedi.

Ol teńgeniń kúsh alýynan  Ulttyq qordaǵy bıýdjet 40 paıyzǵa deıin únemdeletinin, JIО́-niń 40%-ǵa jetetinin aıtty. Basqasha aıtqanda, bıýdjettik saıasatta  2021 jyly oń ózgerister bolady, al Ulttyq qor 2022 jyly ósimdi qalpyna keltirýi kerek.

Inflıasııaǵa keletin bolsaq, Donesk 2021 jyldyń sońyna qaraı ony jedeldetetin áserler birtindep joıylady, nátıjesinde jyldyń aıaǵynda ınflıasııa 5,5% jetedi dep sanaıdy.

«Ulttyq Bank aldaǵy 12-18 aıda 3-5% deńgeıine deıin (kiristilik 10% shamasynda) jetý úshin bazalyq mólsherlemeni aldaǵy 12-18 aıda agressıvti ustaı beredi. Qarjy mınıstrligi 2022 jyly tolyǵymen jergilikti qaryz alýǵa kóshýdi josparlap otyr», dep túıindedi ol.

Táýelsiz sarapshy Vasılıı Týrkın  aqsha-nesıe saıasatynyń problemalary valıýta baǵamynyń turaqtylyǵy bolmaǵan kezde sheshýshi bolyp tabylady. Týrkın (Moneteness Telegram-arnasy) ishki satýdy basatyn syrtqy faktorlar oń baǵamnyń qalyptasýyna áser etetindigin atap ótti. Osylaısha, 2021 jyldyń basynan bastap negizgi eksporttyq shıkizat (munaı, mys, ýran) baǵalaryna qatty dınamıka baıqaldy. Teńge sondaı-aq ishinara basylǵan iskerlik belsendilikpen jáne ýaqytsha sheteldik valıýtadaǵy kúrdeli salymdardyń jetispeýshiligimen qoldaý tabady. Osylaısha, ekonomıstiń aıtýynsha, qazirgi valıýta usynysy qazirgi kezde usynylyp otyrǵan negizgi suranysqa sáıkes keledi.

Aıyrbas baǵamynyń aǵymdaǵy turaqtylyǵyn qoldaıtyn qosymsha faktorlar:

- 2020 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda ekonomıkalyq agentterdiń shartty ońtaıly máninen asatyn shetel valıýtasyn satyp alýy;

- qolma-qol aqshany únemdeýge, sondaı-aq rezıdent emesterdiń teńgelik aktıvterge áserin yntalandyratyn, teńgedegi kiristiń joǵary deńgeıine qatysty qolma-qol aqsha.

«Nátıjesinde biz tarıftiń saqtalýyn 420 teńge aralyǵynda kóremiz. Munaı baǵasynyń odan ári ósýi jaǵdaıynda jaqyn arada 415-417 teńgege deıin baıaý jáne birkelki emes nyǵaıtýdy kútýge bolady. Munaı baǵasynyń ýaqyty 55-65 dollar aralyǵynda) iskerlik belsendiliktiń keńeıýi, ınflıasııaǵa deıingi faktorlardyń iske asyrylýy jáne kúrdeli salymdardyń bastalýy nátıjesinde»,  dedi Týrkın.

Sonymen birge ekonomıst valıýta baǵamyn ózgerte alatyn jaǵymsyz faktorlardy tizip berdi. Atap aıtqanda, bul ekonomıkadaǵy teńgeniń aqsha massasynyń aıtarlyqtaı tez ósýi.

Sondaı-aq, ekonomıst memlekettiń jańa oblıgasııalarynyń esebinen memlekettik oblıgasııalardy shyǵarý jáne satý arqyly memlekettiń monetızasııasyn qadaǵalaıdy.

Sonymen qatar, baspana jaǵdaıyn jaqsartý úshin qoldanylatyn BJZQ-ny alý shotyna qysym qosylady.

Týrkın saýda sektorynyń ekonomıkalyq ósýimen baılanysty emes jáne óndiristik aktıvterge / múmkindikterge baılanysty emes osyndaı teńgeniń bolýy teńge men valıýtaǵa shamadan tys qysym jasaý qaýpin týdyrady dep sanaıdy.

«Eger biz ákimshilik shekteýlerdi valıýta naryǵynan alyp tastasaq, memleket pen Ulttyq banktiń belsendi qatysýy, sodan keıin bizdiń qurylym jaǵdaıynda jáne valıýta naryǵynyń tıimsizdigi jaǵdaıynda aıtarlyqtaı alypsatarlyq olıgopolııaǵa ıe bolamyz, al onyń negizinde valıýta baǵamy ekstremaldy mánderdi qabyldaýy múmkin, bul aqsha-nesıe saıasatynyń problemalary jáne, atap aıtqanda, teńge usynysynyń kepilsiz tikeleı keńeıýi - aıyrbas baǵamy turaqtylyǵynyń bolmaýynyń negizgi aspektisi, sondaı-aq kez kelgen baqylanbaıtyn kúızelister jaǵdaıynda edáýir qunsyzdanýdyń bastalýy», dep atap ótti ol.