Jumyspen qamtý – ózekti másele

Vaksınalaý qarqynyn arttyrý kerek

Halyqty vaksınalaý barysy men qazirgi jaǵdaı týraly Densaýlyq saqtaý mınıstri Alekseı Soı, óńirlerdegi ahýal týraly Batys Qazaqstan oblysynyń ákimi Ǵalı Esqalıev, Atyraý oblysynyń ákimi Mahambet Dosmuhambetov, Qaraǵandy oblysynyń ákimi Jeńis Qasymbek baıan­dady.

Qazirgi ýaqytta Qazaqstanda COVID-19-ben aýyrý jaǵdaıynyń turaqtalǵany baıqalady. Vırýstyń reprodýktıvti ındeksi – 0,95. Infeksııalyq tósek oryndar – 33%-ǵa, reanımasııalyq tósek oryndar 26%-ǵa tolǵan. Alty óńir «qyzyl aımaqta» tur: Nur-Sultan jáne Almaty qalalary, Batys Qazaqstan, Aqmola, Qaraǵandy, Atyraý oblystary.

Búgingi tańda Qazaqstanda 3 mln ekpe jasaldy, onyń ishinde 2 mln adam birinshi komponentti, 1 mln adam ekinshi komponentti aldy. Elde vaksınalardyń jetkilikti kólemi bar, olardyń qory tolyqtyrylyp otyrady. Egý pýnktteriniń sanyn arttyrý boıynsha sharalar qabyldanýda.

Úkimet basshysy halyqty vaksınalaý qarqynyn arttyrýdy tapsyrdy. «Qazirgi tańda egý naýqanyn keńeıtý – pandemııamen kúresýdegi eń mańyzdy mindet», dedi A.Mamın.

Densaýlyq saqtaý mınıstrligine Sıfr­lyq damý, ınnovasııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligimen birlesip Ashyq qosymshasyn «Vaksınasııa» modýlimen jáne «Egov»-taǵy vaksınalaý pasportymen ıntegrasııalaý boıynsha jedel sharalar qabyldaý tapsyryldy.

Jumyspen qamtýǵa – 300 mlrd teńge

Úkimet otyrysynda Jumyspen qamtýdyń jol kartasyn (JQJK) iske asyrý barysy qaraldy. Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Serik Shápkenov, «Báıterek» UBH» AQ basqarma tóraǵasy Aıdar Áriphanov, Almaty oblysynyń ákimi Amandyq Batalov, Soltústik Qazaqstan oblysynyń ákimi Qumar Aqsaqalov, Shymkent qalasynyń ákimi Murat Áıtenov baıandama jasady.

Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Serik Shápkenov 2020 jyly Jumyspen qamtýdyń jol kartasy sheńberinde qurylys, rekonstrýksııalaý, kúrdeli jáne aǵymdaǵy jóndeý jumystary boıynsha 6,6 myń ınfraqurylymdyq joba iske asyrylǵanyn aıtty. Barlyǵy 239 myń adam jumyspen qamtyldy, onyń ishinde 120 myń adam jumyspen qamtý ortalyqtarynyń joldamalary boıynsha jumysqa ornalastyryldy. «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy úsh aýysymdy, apatty mektepterdiń máselesin ishinara sheshýge, aýyl turǵyndarynyń bilim alýǵa, densaýlyq saqtaýǵa, taza aýyz sýǵa qol jetkizýine, sýarmaly, jaıylymdyq jerler kólemin ulǵaıtýǵa jáne aýyldyq eldi mekenderdi gazdandyrýǵa múmkindik berdi. Sondaı-aq jumyssyzdyqtyń 4,9% deńgeıinde saqtalýyna yqpal etti», dedi Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri.

Bıyl Jumyspen qamtýdyń jol kartasyn iske asyrýǵa 300 mlrd teńge kózdelgen. Onyń ishinde Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha Ulttyq bankten oblıgasııalyq qaryz esebinen 200 mlrd teńge bólindi. Jol kartasy halyqtyń ómir súrý sapasyn arttyrý; shaǵyn jáne orta bıznes úshin qarjylandyrýdyń qoljetimdiligin arttyrý; agroónerkásiptik keshendi damytý; óńirlerde bıznesti damytý sekildi tórt baǵyt boıynsha iske asyrylýda. Qarajattyń 42,5%-y halyqtyń ómir súrý sapasyn arttyrýǵa, 33,3%-y agroónerkásiptik keshendi damytýǵa, 24,2%-y óńirlerde bıznesti damytýǵa jáne shaǵyn nesıe berýge baǵyttaldy.

Shaǵyn nesıeler «Atameken» UKP men jergilikti atqarýshy organdardyń qatysýymen qurylǵan mıkroqarjy uıymdary arqyly beriletin bolady. Birinshi baǵyt boıynsha barlyǵy 136 joba iske asyrylyp, 19 myń jumys orny, onyń ishinde 7,5 myń turaqty jumys orny qu­rylady. «64 jańa mekteptiń, 13 densaýlyq saqtaý nysanynyń qurylysy, sýarý ke­shenin jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq júıesin jańartý boıynsha jumystar júrgiziletin bolady», dedi Serik Shápkenov.

Jobalardy irikteý kezinde turaqty jumys oryndaryn qurýǵa jáne 3 aýysymdy jáne apatty mektepterdi azaıtýǵa, densaýlyq saqtaý nysandaryna, sýarmaly jerlerdiń kólemin ulǵaıtýǵa basty nazar aýdaryldy. Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes «Shaǵyn jáne orta bıznes úshin qarjylandyrýdyń qoljetimdiligin arttyrý» baǵyty bo­ıynsha jeńildetilgen sharttarmen 6%-ǵa deıingi mólsherlememen shaǵyn nesıe berý kózdelgen. Jalpy somasy 22,5 mlrd teńgeni quraıtyn 5,4 myń jobanyń aldyn ala tizimi ázirlendi, oǵan et, sút, azyq-túlik ónerkásibi ónimderin óndirý jáne óńdeý, qyzmet kórsetý jáne taǵy basqa salalardaǵy bıznes jobalar endi.

Shaǵyn nesıelendirý tıimdiligin arttyrý úshin óńirlerde 15 shaǵyn qarjy uıy­my quryldy. Mıkrokredıt alýshylar 10,6 myń qosymsha jumys ornyn quratyn bolady.

Agroónerkásip keshenin damytý ba­ǵyty boıynsha Aýyl sharýashylyǵy mınıs­tr­ligimen jáne «Báıterek» holdın­gimen birlesip, jalpy quny 100 mlrd teńgeni quraıtyn 42 ınvestısııalyq joba iske asyrylady. Sońǵy qaryz alýshy úshin syıaqy mólsherlemesi sýbsı­dııa­laý arqyly 6%-dan aspaıtyn bolady. Jo­ba­­lardy irikteýde: jumyspen qam­tý­dy qoldaý jáne jumys oryndaryn qurý; pysyqtalýynyń joǵary deńgeıi; azyq-túlik taýarlaryn ımporttaýdyń qys­­­qarýy krıterıılerine basa nazar
aýda­­ryldy. 2,2 myń ýaqytsha jáne 3,8 myń turaqty jumys orny qurylady. «Bız­­­­­nesti damytý sheńberinde óńirlerde bız­­nes sýbektilerine jeńildetilgen shart­­ta­r­­men kredıtter jáne qaryz berý, jar­ǵy­­lyq kapıtalǵa ınvestısııalaý, qar­jy­­­laı emes qoldaý kórsetý esebinen shama­­­men 6 myń jumys orny qurylatyn bola­dy», dedi Eńbek mınıstrliginiń basshysy.

Bıyl Jumyspen qamtýdyń jol kartasy sheńberinde 35,6 myń jumys orny, onyń ishinde 55%-dan astam turaqty jumys orny qurylady. Otbasy múshelerin esepke alǵanda shamamen 80 myń adam turaqty tabyspen qamtylady. Áleýmettik aktıvter qurý arqyly áleýmettik ınfraqurylym jaqsarady; naryq jańa óndiristerdi qurý arqyly otandyq azyq-túlik ta­ýarlarymen tolyǵady; ishki jalpy ónim qurylymynda shaǵyn jáne orta bıznestiń úlesin arttyrýǵa qol jetkiziledi.

«Báıterek» UBH» AQ basqarma tór­aǵasy Aıdar Áriphanovtyń aıtýynsha, holdıng bıznes-bastamalardy damytýdy ilgeriletý jáne azamattardyń ómir súrý sapasyn jaqsartý maqsatynda qoldanystaǵy tetik sheńberinde Ulttyq banktiń qarajatynan aınalym merzimi 10 jyl jáne jyldyǵy 7% syıaqy mól­sher­lemesimen 200 mlrd teńge kóleminde oblıgasııalyq qaryz tartýdy josparlap otyr. Sondaı-aq holdıngtiń oblıgasııalaryn ornalastyrýdan túsken qarajat osyndaı 10 jyl merzimge mynadaı baǵyttar boıynsha bólinetin bolady: JAO qarjy­landyrýǵa 100 mlrd teńge, AО́K qarjylandyrýǵa 100 mlrd teńge.

Almaty oblysynyń ákimi Amandyq Ba­talov habarlaǵandaı, pandemııa kezinde Jumyspen qamtýdyń jol kartasyn ýaq­tyly júzege asyrý jumyssyzdyqtyń ósýine jol bermeı, oblys turǵyndarynyń ómir súrý sapasyn arttyrýǵa baǵyttalǵan kóp­tegen máseleni sheshýge múmkindik berdi. 82 joba aýyldyq jerlerde iske asy­­ryldy.

Almaty oblysynyń 2021 jylǵa arnal­ǵan qarjylandyrý lımıti 31,8 mlrd teńgeni quraıdy, onyń ishinde 8 ınfra­qurylymdyq jobany iske asyrýǵa 13,1 mlrd teńge, AО́K jobalaryn kredıtteýge 14,3 mlrd teńge jáne bıznesti qoldaýǵa 2,4 mlrd teńge kózdelgen. Búginde 7 mekteptiń qurylysyna jer telimderi bólindi, mem­lekettik satyp alý konkýrstary ótkizildi, mer­digerlik kelisimsharttar jasaldy. «Ag­ro­ónerkásiptik keshende bıyl 29 mlrd teń­ge somasyna 24 jobany iske qosý jos­par­lanǵan. «Báıterek» UBH» AQ arqyly jeńildikti nesıelendirý olardy iske asyrý úshin jaqsy qoldaý bolady», dedi A.Batalov.

Qazirgi ýaqytta 18,8 mlrd teńge somasyna 9 joba qaralýda, onyń 14,3 mlrd teńgesi JQJK baǵdarlamasy boıynsha beriletin bolady. Shaǵyn nesıelendirýdi iske asyrý úshin «Atameken» UKP jáne «Jetisý» ÁKK birlesip, shaǵyn qarjy uıymyn qurdy, sol arqyly 480-nen astam joba qarjylandyrylyp, 550-ge jýyq turaqty jumys orny qurylmaq. Barlyq uıymdastyrý máselesi sheshildi. Jalpy, baǵdarlama aıasynda 500-den astam jobany júzege asyrý jáne qosymsha 2,8 myńǵa jýyq turaqty jumys ornyn qurý josparlanýda.

Soltústik Qazaqstan oblysynyń ákimi Qumar Aqsaqalovtyń aıtýynsha, óńirde Jumyspen qamtýdyń jol kartasy iske asyrylýda, sonyń nátıjesinde ótken jyly 6 893 jańa jumys orny qurylyp 36 mlrd teńgege 360 joba júzege asyryldy. Bul qarajat 5 áleýmettik nysandy salýǵa, 143 áleýmettik mańyzy bar nysandy jóndeýge, sondaı-aq 50 aýyldy abattandyrýǵa jumsalǵan. Ákimniń aıtýynsha, 2020 jylǵy jobalar turǵyndardyń jalaqy túrinde 2,7 mlrd teńge tabys alýyna, otandyq ónim shyǵarýshylarǵa 29 mlrd teńgege qoldaý kórsetýge jáne 3,6 mlrd teńgege bıýdjettiń kiris bóligin toltyrýǵa múmkindik berdi.

Bıyl 3,9 mlrd teńge somasyna 12 joba iske asyrylady. Qarjynyń 75%-y áleýmettik nysandardy, 25%-y ınjenerlik ınfraqurylymdardy salýǵa jumsalady. «1 mlrd teńge kóleminde kredıt berý úshin 250 adamnan pýl aıqyndaldy. «Ata­me­ken Qyzyljar» shaǵyn qarjy uıymy quryldy. Ortasha nesıe mólsheri – 4 mln teń­ge. Qaryzǵa alynǵan qarajattyń 80%-y aýyl sharýashylyǵy salasyndaǵy bastama­lardy qoldaýǵa; 20%-y qyzmet kórsetý salasyn damytýǵa jumsalatyn bolady. 500 jańa jumys orny qurylady», dedi Q. Aqsaqalov.

Sonymen qatar óńirde 1,1 mlrd teń­gege 2 sút fermasyn salý kózdelgen. Bız­nes­ke qoldaý kórsetýge 720 mln teńge jumsalatyn bolady. «Jalpy, óńirde bar­lyǵy 1,5 myń jańa jumys orny ashylyp, bıýdjetke 600 mln teńge salyq quıylmaq», dep naqtylady oblys basshysy. 

Shymkent qalasynyń ákimi Murat Áıtenov 2020 jyly Shymkent qalasy boıynsha Jumyspen qamtýdyń jol kartasy sheńberinde 44,7 mlrd teńge bólinip, 239 joba iske asyrylǵanyn habarlady. Nátıjesinde, óńirde 8 753 jumys orny ashylyp, 634 adam turaqty jumyspen qamtylǵan. Sonymen qatar tozyǵy jetken 15 bilim mekemesiniń ǵımaraty kúrdeli jón­­deýden ótkizilgen. Úsh aýysymda oqy­týdy joıý maqsatynda eki mekteptiń jany­nan qosymsha 300 oryndyq oqý korpýsy sa­lyndy. 9 mektepte sport alańy jasaq­talǵan.

M.Áıtenovtiń sózinshe, budan basqa, 27 myńǵa jýyq adam sapaly aýyz sýmen qamtylǵan. Kárizben qamtylǵan tur­ǵyndar sany 12 myń adamǵa artyp, qam­tylý kórsetkishi 50,2%-ǵa deıin ósken. Uzyndyǵy 10 shaqyrymdy quraıtyn, 369 gektar jerdi sýmen qamtamasyz etetin «О́temis» kanalynyń arnasy jáne 109 avtomobıl joly jóndeýden ótkizildi. 106 kópqabatty turǵyn úıdiń aýlalary abattandyrylyp, balalar oıyn alańy ornatyldy. «2021 jyly Shymkent qalasy boıynsha jalpy 33 myńnan astam adamdy, onyń ishinde «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy» sheńberinde 1,5 myń adamdy jumyspen qamtý josparlanyp otyr. Osy maqsatta 14,1 mlrd teńge bólinedi dep kútilýde», dedi M.Áıtenov.   

Bıyl baǵdarlama 5,5 mlrd teńgege 13 nysannyń qurylysyn júrgizý; 1,5 mlrd teńgege mıkrokredıtter berý; 7,1 mlrd teńgege bıznes sýbektilerine qoldaý kórsetý sekildi 3 baǵyt boıynsha iske asyrylatyn bolady. «Nátıjesinde, 6,5 myń adam taza sýmen jáne 17,6 myń adam elektr júıelerimen qamtylyp, 392 jumys orny qurylatyn bolady», dep naqtylady ákim. 

Turaqty jumys oryndaryn qurý – basty nazarda

Máseleni Úkimet basshysy Asqar Ma­mın qorytyndylady. «Jumyspen qamtý­dyń jol kartasyn iske asyrý jumys oryndarymen qamtamasyz etý já­ne ha­lyqtyń ál-aýqatyn jaqsartý boıyn­sha óziniń joǵary tıimdiligin kór­­setti. Mem­leket basshysy Qasym-Jomart Toqaev­tyń tapsyrmasy boıynsha Ju­myspen qamtýdyń jol kartasynyń 2021 jylǵa arnalǵan baǵdarlamasyn keńeı­týdi qosa alǵanda, keshendi sharalar qabyl­dandy», dedi A.Mamın.

Premer-Mınıstr bıyl JQJK oryndaý aıasynda ınfraqurylymdyq jobalardy iske asyrý, kásipkerlik pen agrarlyq sektordy damytý arqyly turaqty jumys oryndaryn qurýǵa erekshe nazar aýdarylatynyn atap ótti.

О́ńirlerde joldardy, medısınalyq jáne bilim berý uıymdaryn salýǵa jáne jóndeýge 127,5 mlrd teńge baǵyt­talyp, ınfraqurylymdyq jobalar iske asyrylatyn bolady. «Atameken» UKP men ákimdikterdiń qatysýymen mıkro­qarjy uıymdary arqyly 22,5 mlrd teńge somasyna bıznes-jobalardy qarjylandyrý josparlanýda. О́ńirler­de kásipkerlikti damytýǵa 50 mlrd teńge ba­ǵyttalady. Agroónerkásiptik keshen­niń ınvestısııalyq jobalaryn qarjy­landyrýǵa «Báıterek» UBH» AQ arqyly 100 mlrd teńge bólý josparlanýda. «Jalpy, Jumyspen qamtýdyń jol kartasyn iske asyrýǵa bıyl 300 mlrd teńge bólindi, 35,6 myń jumys orny, onyń ishinde 20 myńnan astam turaqty jumys orny qurylady», dedi A.Mamın.

Úkimet basshysy Jumyspen qamtýdyń jol kartasynyń barlyq baǵyttaryn sapa­ly ári ýaqtyly iske asyrýdy, sondaı-aq ınvestısııalyq jobalardy qarjy­landyrýdy qamtamasyz etýdi tapsyrdy. Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligine Eń­bek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligimen, sondaı-aq basqa da múd­deli memlekettik organdarmen bir­lesip, aýyl sharýashylyǵy jobalaryn qar­jy­landyrý jónindegi is-sharalardyń tıimdiligin baǵalaý ólshemderin ázirleý tapsyryldy.

«Turaqty jumys oryndaryn qurýdy erekshe baqylaýda ustaý kerek», dep atap ótti A.Mamın.