Kenshiler joly

Temirbek Shyǵys Qazaqstan oblysy, Kúrshim aýdany, Aqsýat aýylynda týyp-ósken. 1984 jyly О́skemendegi mehanıkalandyrý jáne elektrlendirý tehnıkýmyn bitirgen soń, Ekibastuz qala­syn­daǵy «№7 Montaj basqar­masyna» joldamamen kelip, montajdaý jú­ıesinde eńbek jolyn bastaıdy. О́zi turyp jatqan qalanyń kúndelikti tynymsyz dúbirli tir­shi­ligi, aty álemge áıgili alyp kenish­ter, alyp elektr stansalary, qap­taǵan óndirister dúrsili Temir­bektiń jastyq jigerine áser etedi.

– Ekibastuzda turyp, qalaı óndiriste eńbek etpeýge bolady dep oıladym. Qazaq balasy ón­di­riske barýdan shettep qal­ǵan ýaqyt. Sodan kóp oılanbastan, 1992 jyly maýsym aıynda kómir­di qazý-tıeý jumystarynyń konveıer-mashınıst mamandyǵyn alyp, «Shyǵys» kenishi óndirisine ju­­mys­qa qabyldandym, – deıdi kenshi.

Temirbektiń sol bir kezderdegi óndiristi qalaýy qazirgi jastarǵa úlgi bolarlyqtaı.

– Kenishke túskennen keıin jer betindegi sekildi jer astynda da qaı­naǵan eńbek bastalady. Alǵash ret kenishke túsken kún umy­tyl­maıdy. Úńireıgen úń­girler, uzyn dálizderdiń barlyǵy úreıli. Qazir ábden úırendik. Burǵynyń daýysy gúrs-gúrs estiletindeı. Jer astyndaǵy eńbektiń de óz qıyn­dyqtary, óz qyzyqtary, óz ere­jeleri bar. Kenshiler jer astynda kıip júretin kaskalaryn bir-birine aýystyrmaıdy. Bul sondaı bir yrym, – deıdi Temirbek.

Al «Shyǵys» kenishi 1985 jyly paıdalanýǵa berilgen bola­tyn. Bul – biregeı kómir óndi­retin kásiporyn. Sol jyldan beri talaı ózgeristerdi, jańa­shyl­­dyqtardy bastan ótkerip ke­ledi. Sońǵy kezde kenishte kó­mir qabattaryn jer ústine shy­ǵarý tehnologııalyq keshenine kon­veıerlik kólikpen kómir óndi­rýdiń aǵyndy tehnologııasy joba­sy engizildi. Iаǵnı óndirilgen kó­mir­diń tutynýshylarǵa sapaly je­týi qorshaǵan ortaǵa zııandy shyǵaryndylardy azaıtyp, jumys tıimdiligin arttyrady.

Al Temirbek eńbek etip júr­gen Eýroazıattyq energetıkalyq korporasııasy (EEK) elimizdegi eń iri elektr energııasy men kó­mir óndirýshilerdiń biri. Elde ón­diriletin elektr qýatynyń 17 pa­ıyzy, kómirdiń 20 paıyzy kásip­oryn enshisinde. Elektr energııa­syn óndirýdiń jyldyq qýaty – 16 mlrd kVt/s. Korporasııa Aqsý elek­tr stansasy men «Shyǵys» kó­mir kenishin biriktiredi.

– О́ndiristik kórsetkishteri, jo­ǵary kásipqoılyǵy, tehnıkalyq ále­ýeti myqty kenishimiz qandaı da bol­syn kúrdeli jaǵdaılarǵa qara­mastan, óndiristiń shyǵynda­ryn ońtaılandyryp, tıimdiligin ulǵaıtyp, básekege qabilettilikti saqtap, damý jolynda. Kenish iske qosylǵan jyldardan beri eńbek etip kele jatqan kenshiler bar. Olar búginge deıin «Shyǵys» kenishin ómiriniń ajyramas bóligi sanaıdy. Kenshilerdiń búgingi urpaǵyn tárbıelep ósirdik, – deıdi T.Barbosynov.

«Shyǵys» kenishinde bir táý­liktiń ishinde shyǵarylǵan kó­mir­di jaqqanda paıda bolatyn elektr energııasy elimizdegi 254 qalanyń turǵyn úı-kommýnaldyq bóligin qamtamasyz etý úshin jet­kilikti eken. Kásiporynda 2010 jyly TMD aýmaǵynda teńdesi joq aınalmaly-aǵyndy arshý kesheni iske qosyldy. Jańa tehnologııamen shyǵarylatyn arshylym kómir óndirý kólemin ul­ǵaıtýǵa múmkindik týǵyzdy. Kó­mir qoımalarynyń qaıta qurý ju­mystary ótkizilip, úsh kótergish kon­veıer salyndy. Bul arqyly ká­siporyn kenishtiń tómengi deń­geılerinen kómirdi úzdiksiz shy­ǵarýǵa múmkindik aldy.

Bul kúnderi «Eýrazııalyq ener­getıkalyq korporasııasy» AQ-na qarasty «Shyǵys» kómir kenishi 30 jyl ishinde óńirdiń ekonomıkalyq júıesinde aldyńǵy orynda keledi. Kenshilerdiń jerdiń astyndaǵy paıdaly qazbany alyp, qalalarǵa otyn, jylý berýdegi eńbekterin bir sát kóz aldyńyzǵa elestetińiz­shi. Shırek ǵasyrlyq tarıhynda 400 mln tonnadan asa kómir ón­dir­gen biregeı kenish Temirbek sekildi talaı kenshilerdiń ómir jolyna aınaldy. Elimizdiń ener­ge­tıkalyq qaýipsizdigine baǵa jet­pes úles qosyp, el baılyǵyn art­tyrýda. Temirbekpen kóp jyl birge eńbek etken ýchaske bas­tyǵy Áýeshan Serikbaev, As­fandııar Berdyǵojın, Oralbek Rahym­janov, Oralbek Buldybaev sııaqty kenshiler jumys basynda bir-birin artyq sózsiz, kózqarastarynan-aq uǵynady.

Kenshilerdiń balalary da áke­leriniń izin qýyp, áýletterimen kásiporynda jumys isteýde. Áke­leriniń alyp kenishte kómir qa­zyp, taý-ken salasynda eńbek ete­tinin kishkentaı kúnderinen kó­rip-bilip ósken ul-qyzdardy ken­shi kásibi qyzyqtyryp, olar da osy mamandyqty tańdaǵan. Te­mirbektiń uly da áke jolyn qýyp, taý-ken salasynyń mamany boldy. Uly Erik Barbosynov «Eýrazııalyq energetıkalyq korporasııasy» AQ joldamasymen 2006-2010 jyldary M.Tynysh­paev atyndaǵy Qazaq kólik jáne kommýnıkasııalar akademııasyn bitirip, Ekibastuzǵa oraldy. Qazir «EEK» AQ «Shyǵys» kenishiniń temirjol jabdyqtarynyń qosalqy bóliminiń jetekshi mehanık-ınje­neri bolyp jumys isteıdi. Kenish­te derbes arshý jumystaryn júr­gizýge múmkindik beretin temirjol kommýnıkasııalarynyń júıesi quryldy. Kenish tarıhynda aınalmaly aǵyndy arshý tehnologııasyn meńgerý kezeńiniń mańyzy úlken.

– Ákem ekeýimiz úshin elimizde­gi ǵana emes, álemdegi iri óndiris oryn­darynyń biri sanalatyn «Shy­ǵys» kenishinde eńbek etý – már­tebe. Ákem úlken óndiristik eńbek ortasynda biliktiligin shyń­dady, kásibı joǵary maman atan­dy. Alǵan marapattary da bir tóbe. Biz otandyq ekonomıkanyń qar­qyndy damýyna úles qosyp júr­genimizge maqtanamyz. Áke jo­lyn ári qaraı jalǵastyrý al­daǵy ómirimniń osy kenishpen baı­lanysty ekenin bildiredi ǵoı, – deıdi Erik.

Ol ERG Innovators Forum 2019 áleýmettik jobalar baıqa­ýy­nyń jeńimpazy atandy. Joba­sy­na «Ekibastuz «Qaýipsiz qala» baǵ­darlamasyna saı bolýy úshin ne isteý kerek?» degen taqyrypty ar­qaý etipti. Osy jaıynda qalalyq ákimdikpen birlesip jumys isteýge ázir. Biraq ákimdikter qulyqsyz, shyǵaryp salma jaýaptar aıtady. Ashyq qalǵan qudyq qaqpaǵyna arnaıy qulyp ornatý áleýmettik jobasyn jasaýǵa sebep te joq emes.

– Kóshe boıyndaǵy ashyq qal­ǵan qudyqqa túsip ketken balalar jaıly jıi estıtin boldyq. Eki­bastuzda da 2 jasar bala kanalı­zasııalyq shuńqyrdyń ishine qulap tústi, – deıdi Erik.

Qazir jeke kásiporyndarǵa, menshik ıelerine tıesili qudyqtarǵa baqylaý qajet. Qaqpaqtar jıi joǵalady. Urlaıtyn kimder? Jańa­syn satyp alý kimderge tıim­di? Tek qaqpaqtardy ǵana emes, qu­dyq­tardyń ishindegi quryl­ǵy­lar­dy bógde adamdardan qorǵaý kerek.

– Jumystan shyqqan soń, ke­zek­ti aýysymnan keıin árıne, ákem ekeýimiz úıge asyǵamyz. Bizdi dámdi taǵamdaryn daıyndap anam asyǵa kútip otyrady, – deıdi Erik.

Temirbektiń jary Janat ta Almatydan baılanys salasynyń oqýyn bitirip, 1987 jyly Ekibas­tuz­ǵa joldamamen kelgen maman, tele­kommýnıkasııa salasynda 30 jyl­daı qyzmet etip keledi. Qy­zy Jansaıa da anasynyń jolyn jalǵaǵan.

– Biz naǵyz ekibastuzdyqtar­myz. Eńbegimizdi Ekibastuzǵa, eli­mizge arnaımyz. Elbasy aıtqandaı, eńbek adamy qurmetke laıyq. Biz sol qurmetten óz ornymyzdy al­dyq dep oılaımyn, – dedi Temirbek.

Sonymen birge, Temirbek – sport­shy kenshi. Ol «Shyǵys» keni­shindegi sport saıystaryna qa­tysady, shańǵy, tennıs týrnırleri, jeńil atletıka, shahmat, sýǵa júzý sporttaryna qatysyp júldeli oryndarǵa ıe boldy.

– Bizdiń óndiristik kenshiler ujymynda kezdeısoq adamdar joq. Barlyǵy kenishtiń búgini men erteńi úshin shynaıy eńbek úl­­gisin kórsetip, áýletterimen bir­­ge eńbek etýde. «Shyǵys» ke­ni­shi úshin 2020 jyl – erekshe jyl boldy. Kásiporyn óziniń 35 jyl­­­dyǵyn atap ótti, – dedi «EEK» AQ «Shyǵys» keni­shi­niń bas­­­­shylyǵy. – Kenshiler kásip­oryn iske qosylǵannan bergi 1 mlrd tekshe metr kómir óndirgen. In­­no-­vasııalyq tehnologııalar men teh­­­nıkalyq sheshimderdiń jú­zege asy­rylýynda birneshe myń ken­shi­niń kún saıynǵy eseli eńbegi ekeni belgili.

Búginde kenshiler táýligine 55 myń tonna kómir óndiredi. Ká­siporyn iske qosylǵan alǵashqy jyldarmen salystyrǵanda, bul eki ese joǵary kórsetkish. Iá, «EEK» AQ-tyń «Shyǵys» kómir kenishi 30 jyl ishinde óńirimizdiń ekonomıkalyq júıesinde aldyńǵy orynda keledi. Kómir óndirý sa­la­syndaǵy biregeı kásiporyn. Eli­mizdiń energetıkalyq qaýip­sizdigine baǵa jetpes úles qosyp, el baılyǵyn arttyrýda.

Kenshi mamandyǵy belgili bir táýekelmen baılanys­ty. Son­dyq­tan kenishterde «Nól­ge um­tylý» baǵdarlamasy qabyl­da­nyp, júzege asyrylyp jatyr. Maqsat – múmkindiginshe óndiristik ja­raqattardy boldyrmaý. Sondaı-aq eńbek qaýipsizdigi boıynsha arnaıy baǵdarlama qabyldandy. Kómir óndirý – bul naǵyz erlerdiń isi. Kenshilerdiń tabandylyǵy, qa­jyrlyǵy ózgelerge úlgi bolar­lyqtaı. Eńbek adamdy er atandyrady degen osy. Qarapaıym eńbek adamy er atanýdyń jolyn osylaı dáleldep bere alady.