Ana men balany qoldaýǵa – aıryqsha nazar

Ol ana men balanyń quqyqtaryn qorǵaý jáne zańdy múddelerin joǵary qoıý memleket saıasatynyń negizgi baǵyttarynyń biri ekenin atap ótti.

«Búgingi tańda balaly 1,9 mln otbasy áleýmettik járdemaqy men tólem alady. Ana men balany áleýmettik qoldaý áleýmettik kómek pen áleýmettik saqtandyrýdyń kópdeńgeıli júıesi arqyly qamtamasyz etiledi jáne bıýdjetten tólenetin járdemaqylardyń 5 túrin jáne Memlekettik áleýmettik saqtandyrý qorynan beriletin 2 tólem túrin qamtıdy. Bıyl bul maqsattarǵa 756 mlrd teńge qarastyrylǵan, bul ótken jylmen salystyrǵanda 19%-ǵa artyq», dedi A.Nııazov.

Sondaı-aq ol bazalyq deńgeıde memleket respýblıkalyq bıýdjet qarajaty esebinen bala týýǵa 110 846 teńgeden 183 771 teńgege deıin birjolǵy járdemaqy alýǵa kepildik beretinin atap ótti. 2020 jyly ol 52,3 mlrd teńge somasyna 430,7 myń adamǵa tólengenin, 2021 jyly járdemaqynyń bul túrine 51,4 mlrd teńge qarastyrylǵanyn jáne 6 aıda ony 186,8 myń adam 24,6 mlrd teńge somasynda alǵanyn alǵa tartty.

«Jumys istemeıtin áıelder úshin bala bir jasqa tolǵanǵa deıin onyń kútimi boıynsha aı saıynǵy járdemaqy tóleý qarastyrylǵan. Járdemaqynyń bul túri ekinshi, úshinshi jáne odan keıingi balalarǵa – 16 802 teńgeden 25 962 teńgege deıin arttyryla otyryp, balanyń týý kezektiligine baılanysty tólenedi. 2020 jyly bul járdemaqyny 120,9 myń adam jalpy somasy 31,7 mlrd teńgege aldy, 2021 jylǵa 26,2 mlrd teńge qarastyrylǵan, onyń 6,8 mlrd teńgesi tólendi», dep tolyqtyrdy Áleýmettik kómek saıasatyn damytý departamentiniń dırektory.

Ol sondaı-aq búgingi tańda elimizde 458 myńnan astam kópbalaly otbasy turatynyn eske saldy. 2020 jyldyń 1 qańtarynan bastap 4 jáne odan da kóp birge turatyn kámeletke tolmaǵan balalary nemese 23 jasqa deıingi kúndizgi bólimde oqıtyn stýdent balalary bar kópbalaly otbasylarǵa tabysyna qaramastan beriletin járdemaqy engizildi. Tólemderdiń mólsheri balalar sanyna baılanysty 46 760 teńgeden (4 bala) 186 688 teńgege (16 bala) deıin saralanǵan. Bıylǵy jyldyń 6 aıynda bul járdemaqyny orta eseppen 141 mlrd teńge somaǵa 458,9 myń otbasy alǵan. Kópbalaly analardyń abyroıy men bedelin arttyrý úshin «Altyn alqa», «Kúmis alqa» alqalarymen nagradtalǵan kópbalaly analarǵa tabysyna qaramastan memlekettik járdemaqy da taǵaıyndalady. Járdemaqy mólsheri qazirgi ýaqytta 18 669 teńgeni quraıdy, ony 230,3 myń adam alady, jyl basynan beri olarǵa 25,8 mlrd teńge tólengen.

«Memlekettik bıýdjetten múgedek bala kámelettik jasqa tolǵanǵa deıin onyń kútimine baılanysty járdemaqy tólenedi, járdemaqy mólsheri  48 023 teńgeni quraıdy, búginde ol 92 myń otbasyna 27,2 mlrd teńge somasynda tólendi. Múgedektigi bar bala kámelettik jasqa tolǵannan keıin olardyń qatarynan asa muqtaj adamdarǵa bala kezinen birinshi toptaǵy múgedektigi bar azamattyń kútimine baılanysty járdemaqy tólenedi, onyń mólsheri 48 023 teńgeni quraıdy, bul járdemaqyny búginde 15 myńnan astam otbasy 4,4 mlrd teńge somasynda aldy. Atalǵan tólem túrleri balanyń múgedektigi boıynsha járdemaqydan bólek júzege asyrylatynyn atap ótkim keledi», dedi A.Nııazov.

Ol sondaı-aq jumys berýshiler qarajaty esebinen túsken áleýmettik aýdarymdar negizinde jumys isteıtin áıelderge arnalǵan memlekettik járdemaqylardan basqa, MÁSQ-tan júktilikke jáne bosanýǵa baılanysty tabysynan aıyrylǵan jaǵdaıda birjolǵy áleýmettik tólemder taǵaıyndalatynyn habarlady. Búginde osy áleýmettik tólemniń ortasha mólsheri 540 myń teńgeni quraıdy (2020 jyly ony 203,1 myń adam jalpy somasy 96,4 mlrd teńgege aldy). Bala týǵannan keıin MÁSQ-tan 1 jasqa deıingi balanyń kútimi boıynsha aı saıynǵy tólemder jasalady. 2020 jyldyń qorytyndysy boıynsha olardy jalpy somasy 106,4 mlrd teńgege 501,6 myń adam aldy, búgingi kúni ortasha mólsheri 32 myń teńgeni quraıdy. Bıylǵy jyly joǵaryda kórsetilgen áleýmettik tólemderge MÁSQ qarajatynan 253,8 mlrd teńge kózdelgen.

«Budan basqa, 2014 jyldan bastap jumys isteıtin áıelder úshin olardyń 1 jasqa deıingi bala kútimi boıynsha demalysta bolǵan kezeńinde mindetti zeınetaqy jarnalaryn sýbsıdııalaý engizildi. Bul olardyń zeınetaqy jınaqtarynyń ulǵaıýyna, zeınetaqymen qamsyzdandyrýdyń barabar deńgeıine qol jetkizýge yqpal etedi. 2020 jyly respýblıkalyq bıýdjetten MÁSQ-tan 1 jasqa deıingi bala kútimi boıynsha áleýmettik tólem alatyn 87 275 adamnyń jeke zeınetaqy shottaryna 5,7 mlrd teńge aýdaryldy. Osy jylǵa shamamen 7 mlrd teńge qarastyrylǵan», dedi spıker.

A.Nııazov memlekettik járdemaqylar men MÁSQ-tan tólenetin áleýmettik tólemderden basqa, jergilikti atqarýshy organdar kórsetetin áleýmettik qoldaý da kózdelgenin atap ótti.

«Jergilikti bıýdjet esebinen jetim balalarǵa, múgedektigi bar balalarǵa jalpy somasy 82,3 mln teńge materıaldyq kómek kórsetildi, tabysy az otbasylardyń balalaryna, kórý qabileti buzylǵan balalarǵa 57,1 mln teńge kóleminde demeýshilik kómek kórsetildi», dedi Áleýmettik kómek saıasatyn damytý departamentiniń dırektory.

Kórsetiletin áleýmettik qoldaý sharalary eldegi demografııalyq jaǵdaıdy jaqsartýǵa múmkindik berdi, munyń dáleli 2020 jyly bala týý kórsetkishiniń 426,8 myńǵa deıin ósýi. Bul rette úshinshi, tórtinshi, besinshi jáne odan kóp bala týǵan otbasylardyń úlesi 48%-dy qurady. Qabyldanyp jatqan sharalardyń tıimdiligi týraly qoǵamdyq pikirge júrgizilgen áleýmettik zertteýlerdiń nátıjeleri boıynsha urpaqty bolý jasyndaǵy jáne balaly otbasylardy qoldaý jónindegi memlekettik sharalardyń tıimdiligin oń baǵalaıtyn halyqtyń úlesi shamamen 70%-dy quraıtyny anyqtaldy.